Σε παγκόσμιο επίπεδο, το συγκεκριμένο εμπόριο μπορεί να αξίζει μέχρι και 330 εκατ. δολάρια ανά έτος
Του Τάσου Σαραντή
Προκειμένου να έχουν μια καλειδοσκοπική ματιά στην τροπική θαλάσσια ζωή μέσα από τα σαλόνια τους, οι χομπίστες των ενυδρείων εξαρτώνται από τη σταθερή προμήθεια ζώντων ψαριών και ασπόνδυλων οργανισμών από τους κοραλλιογενείς υφάλους του πλανήτη, πολλοί από τους οποίους θεωρούνται απειλούμενοι.
Για να εξασφαλιστεί η τροφοδοσία των ενυδρείων, τα αλιεύματα μεταφέρονται αεροπορικώς μέσα σε δοχεία από σημαντικές «δεξαμενές» βιοποικιλότητας, όπως το αποκαλούμενο Τρίγωνο των Κοραλλιών, μια από τις μεγαλύτερες περιοχές κοραλλιογενών υφάλων του κόσμου. Πάρα πολλά από αυτά τα πλάσματα πεθαίνουν κατά τη μεταφορά ή αμέσως μετά την άφιξή τους.
Στο πλαίσιο αυτού του εμπορίου αναπτύσσονται απαράδεκτες πρακτικές συλλογής –στις οποίες περιλαμβάνεται η χρήση κυανίου και δυναμίτη– που καταστρέφουν τα ενδιαιτήματα των πολύτιμων υφάλων.
Τα πλάσματα που προορίζονται για τα ενυδρεία αλιεύονται από τους υφάλους όπου κατοικούν τουλάχιστον 40 χωρών σε ολόκληρη την τροπική ζώνη, με τις Φιλιππίνες και την Ινδονησία να καλύπτουν περίπου το 85% των ψαριών που προορίζονται για τα ενυδρεία σε ολόκληρο τον κόσμο. Φτωχοί ψαράδες πωλούν συνήθως για ελάχιστα χρήματα τα ζωντανά αλιεύματα σε μια πολύπλοκη αλυσίδα εμπόρων και μεσαζόντων. Περισσότερο από το ήμισυ των ψαριών και των άλλων θαλάσσιων πλασμάτων καταλήγουν στις ΗΠΑ, τον μεγαλύτερο παγκόσμιο εισαγωγέα, στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία.
Οικοσυστήματα
Πρόκειται για μια τάση των καταναλωτών που θέλει τα ενυδρεία να μιμούνται τα οικοσυστήματα των υφάλων (γαρίδες, κοράλλια, ανεμώνες κ.λπ.) οπότε έχει αυξηθεί η ποικιλία των αλιευμάτων. Περίπου 2.000 είδη ψαριών, 150 πετρώδη είδη κοραλλιών και περισσότερα από 500 άλλα ασπόνδυλα είδη έχουν ενταχθεί πλέον στο εμπόριο, στο οποίο, σύμφωνα με εκτιμήσεις, διακινούνται ετησίως συνολικά 30 εκατομμύρια ψάρια των υφάλων, σύμφωνα με τον Αντριου Ριν, έναν θαλάσσιο επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο Roger Williams και στο Ενυδρείο της Νέας Αγγλίας στη Βοστόνη, ο οποίος έχει εξετάσει λεπτομερώς τα αρχεία συναλλαγών.
Οι τιμές λιανικής πώλησης ποικίλλουν ευρέως. Τα κοινά ψάρια, όπως τα green chromis, πωλούνται μόλις για λίγα δολάρια, αλλά οι συλλέκτες φέρεται να προσφέρουν ακόμη και 30.000 δολάρια για τα σπάνια, όπως τα peppermint angelfish. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το εμπόριο μπορεί να αξίζει μέχρι και 330 εκατομμύρια δολάρια ανά έτος, σύμφωνα με μια έκθεση του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον.
Το εμπόριο που προμηθεύει τα ενυδρεία έχει προκαλέσει τις ανησυχίες ορισμένων επιστημόνων και οικολόγων που φοβούνται για την περαιτέρω υποβάθμιση των ήδη πληττόμενων οικοσυστημάτων των κοραλλιογενών υφάλων, που ήδη απειλούνται από την άνοδο της θερμοκρασίας των υδάτων, την όξυνση των ωκεανών και τη ρύπανση. Οπως αναφέρουν, το εμπόριο των ενυδρείων έχει επιφέρει βαρύ πλήγμα στο Τρίγωνο των Κοραλλιών, το οποίο καλύπτει μια μεγάλη περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού, συμπεριλαμβανομένων των υδάτων της Ινδονησίας, των Φιλιππίνων και της Μαλαισίας. Ενα σοβαρό ζήτημα που προκύπτει σε αυτήν την περιοχή είναι οι παράπλευρες απώλειες στους υφάλους, στα ψάρια, στα κοράλλια και στην υπόλοιπη θαλάσσια ζωή, καθώς οι ψαράδες χρησιμοποιούν δυναμίτη για να σπάσουν κομμάτια που προορίζονται για τον καλλωπισμό των ενυδρείων ή, ακόμη χειρότερα, ψεκάζουν με κυανιούχο νάτριο και άλλα δηλητήρια για την αναισθητοποίηση των ψαριών προκειμένου να τα συλλέξουν ευκολότερα.
Μέχρι σήμερα, όλες οι προσπάθειες για να μπουν κάποιοι κανόνες στο εμπόριο της τροφοδοσίας των ενυδρείων (στο οποίο περιλαμβάνονται αποξηραμένα κοράλλια, όστρακα και ιππόκαμποι) έχουν καταρρεύσει. Το αμερικανικό Marine Aquarium Council ξεκίνησε πριν από μία δεκαετία προσπάθεια για να εκπαιδεύσει τους συλλέκτες και τους άλλους κρίκους της αλυσίδας εφοδιασμού να τηρούν εθελοντικά κάποιους κανόνες, αλλά η πρωτοβουλία δεν ευοδώθηκε. Οι στόχοι του προγράμματος δεν υλοποιήθηκαν μέχρι το 2009.
Επιπλέον, ένα νομοσχέδιο που συντάχθηκε από διάφορες περιβαλλοντικές ομάδες για τον καθορισμό προτύπων βιωσιμότητας για την άγρια ζωή των κοραλλιογενών υφάλων που εισέρχονται στις ΗΠΑ ναυάγησε τον περασμένο Δεκέμβριο.
Ωστόσο, η πρόσφατη ανάπτυξη ενός τεστ που ανιχνεύει την έκθεση των ψαριών σε κυάνιο θα επιτρέψει στη βιομηχανία να απαγορεύσει τη διακίνηση ψαριών που έχουν αλιευθεί με αυτή τη μέθοδο, ακόμη και με τις ισχύουσες νομοθεσίες, όπως για παράδειγμα στις ΗΠΑ με αυτή που αφορά την απαγόρευση της εισαγωγής παράνομα συλλεχθέντων άγριων ζώων.
Ας σημειωθεί ότι η αλιεία με τη χρήση δηλητηρίων είναι παράνομη στις περισσότερες χώρες, αλλά παραμένει διαδεδομένη σε περίπου 15 κράτη που εφοδιάζουν τη βιομηχανία των ενυδρείων.
Από την πλευρά τους, κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι υδατοκαλλιέργειες θα μπορούσαν, αν όχι να αποτρέψουν, τουλάχιστον να μειώσουν τη λεηλασία των ψαριών, παρ’ όλο που έχει αποδειχθεί ότι η αναπαραγωγή διαφόρων ειδών θαλάσσιων ψαριών είναι δύσκολο να επιτευχθεί σε συνθήκες αιχμαλωσίας, κάτι που έχει ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά την αναπαραγωγή των κοραλλιών.
