Της Μαργαρίτας Κουλεντιανού
Πάνω από δυόμισι χρόνια προφυλακισμένος, ο Κώστας Σακκάς είναι ένας από τους συμπολίτες μας που υπήρξε θύμα της βίαιης καταστρατήγησης του δικαίου –παρανομίες και προσβολή συνταγματικών δικαιωμάτων- από τη μεριά της πολιτείας. Η αποφυλάκισή του προκάλεσε χαρά, ενθουσιασμό, ακόμη και θριαμβολογίες από τη μεριά του νέου υπουργού Δικαιοσύνης που είπε (το σουρεαλιστικό) ότι η απόφαση του Συμβουλίου Εφετών είναι απάντηση σε όσους υποστήριζαν ότι η πολιτεία είχε συμφέρον στη συνέχιση της κράτησης. Μα η πολιτεία συνέχιζε την κράτηση, υπουργέ μου, παρανόμως, για τόσον καιρό. Με τη χθεσινή απόφαση, το Συμβούλιο Εφετών επέβαλε τη νομιμότητα σταματώντας την παρανομία. Ηταν αυτονόητο ότι το Συμβούλιο Εφετών αυτή και μόνο την απόφαση μπορούσε να πάρει. Η πίεση που ασκήθηκε από τον ίδιο τον κατηγορούμενο, από τον κόσμο και τις εκδηλώσεις συμπαράστασης, από τους πολίτες που συγκέντρωσαν υπογραφές διαμαρτυρίας, από διεθνείς φορείς, στόχο είχε μόνο να συζητηθεί το θέμα στο Συμβούλιο χωρίς άλλη αναβολή. Μάταια ο υπουργός Δικαιοσύνης έσπευσε να θριαμβολογήσει και κατά κάποιον τρόπο να οικειοποιηθεί την απόφαση, χαρακτηρίζοντάς την απάντηση της πολιτείας. Ηταν απλώς η απάντηση της Δικαιοσύνης στη συνέχιση της παρανομίας.
Η απόφαση του Συμβουλίου Εφετών για την αποφυλάκιση του Κώστα Σακκά ήταν αυτονόητη, σύμφωνη με την αντίληψη του νομοθέτη για την ευνομούμενη πολιτεία. Ισως, όμως, είναι κατάλληλη η στιγμή για να συζητηθεί μια άλλη αντίληψη, που θα επέτρεπε στον νομοθέτη να λαμβάνει σοβαρά υπόψη του τα ανθρώπινα δικαιώματα και να τα διασφαλίζει όχι επιλεκτικά, αλλά για όλους. Ισως δίνεται σήμερα η ευκαιρία στον υπουργό Δικαιοσύνης να σκεφτεί πως το ανώτατο όριο προφυλάκισης δεν μπορεί να είναι δεκαοχτώ μήνες (πολύ περισσότερο δεν μπορεί να είναι τριάντα ένας μήνες), γιατί η εμπειρία της κράτησης στις φυλακές έχει συγκεκριμένες και πολύ σοβαρές συνέπειες που δεν πρέπει να υφίσταται κάποιος πριν κριθεί αμετάκλητα ένοχος για αυτά που του καταλογίζονται. Πώς θα μπορούσε να αποκατασταθεί ένα άτομο, κοινωνικά, ψυχολογικά, επαγγελματικά, αν μετά το δεκαοχτάμηνο (και ακόμη χειρότερα το τριαντάμηνο) το δικαστήριο τον έκρινε αθώο; Εξάλλου, το ανώτατο όριο προφυλάκισης δεν μπορεί να είναι δεκαοχτώ μήνες γιατί η δικαιοσύνη πρέπει να απονέμεται γρήγορα, να αίρονται οι αμφιβολίες, να μην υπάρχουν υπόνοιες για σκοπιμότητες κανενός είδους, και να επιτρέπεται στην ποινή (εφόσον επιβληθεί από το δικαστήριο) να λειτουργήσει σωφρονιστικά σε όφελος αυτού στον οποίο επιβλήθηκε, καθώς και σε όφελος της κοινωνίας. Η προφυλάκιση δεν είναι ποινή. Αποφασίζεται από τον ανακριτή και τον εισαγγελέα, με κριτήριο την επικινδυνότητα του κατηγορουμένου, και δεν έχει λειτουργίες να επιτελέσει, παρέχει μόνο σε δικαστές, εισαγγελείς και κατηγορουμένους τον χρόνο να προετοιμαστούν για τη δίκη. Ο χρόνος αυτός πρέπει να είναι εύλογος. Δεκαοχτώ μήνες είναι πάρα πολλοί. Τριάντα ένας είναι ακόμη περισσότεροι.
Ο Τζοχάρ Τσαρνάεφ, το άτομο που κατηγορήθηκε και ομολόγησε τη συμμετοχή του στη βομβιστική επίθεση στη Βοστόνη, συνελήφθη στις 20 Απριλίου και η δίκη του άρχισε στις 10 Ιουλίου. Εμείς εδώ κρατάμε προφυλακισμένους ανθρώπους που βαρύνονται με πολύ λιγότερες κατηγορίες, και είναι συνηθισμένο φαινόμενο να εξαντλείται το δεκαοχτάμηνο πριν αρχίσει η δίκη τους. Ετσι, καταντάει η προφυλάκιση μια πρόχειρη μορφή καταστολής, που συχνά χρησιμοποιείται ως «απάντηση της πολιτείας», ως απόφαση χωρίς δίκη. Στο πλαίσιο των επερχόμενων μεταρρυθμίσεων, η υποχρέωση ταχύτερης εκδίκασης θα έκανε ίσως τη δικαιοσύνη δικαιότερη.
