Διεθνείς Οργανισμοί δικαιώνουν τα συμπεράσματα και τη Σύσταση που έκανε προς την ελληνική κυβέρνηση η ΕΕΔΑ για τη συμβατότητα των μέτρων λιτότητας προς τους διεθνείς κανόνες προστασίας δικαιωμάτων του ανθρώπου

Του Δημήτρη Ψαρρά

Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) δημοσιοποίησε χθες τα συμπεράσματά της για τη συμβατότητα των μέτρων λιτότητας προς τους διεθνείς κανόνες προστασίας δικαιωμάτων του ανθρώπου. Είχε προηγηθεί, τον Δεκέμβριο του 2011, η ομόφωνη έγκριση από την ΕΕΔΑ της Σύστασης «Επιτακτική ανάγκη να αντιστραφεί η πορεία καταρράκωσης των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων».

Ως συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η ΕΕΔΑ, με τη Σύσταση αυτή απευθυνόταν στην ελληνική κυβέρνηση και επισήμαινε τη «ραγδαία και δραματική υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου του λαού και την αποδόμηση του κοινωνικού κράτους, που οδηγούν σε εξαθλίωση μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, διευρύνουν το κοινωνικό χάσμα, διαρρηγνύουν τον κοινωνικό ιστό, ενισχύουν ακραία και μισαλλόδοξα στοιχεία και κλονίζουν τους δημοκρατικούς θεσμούς».

Εχθρότητα προς την επιτροπή

Κατά τη μεταβατική και προεκλογική περίοδο των πρώτων μηνών του 2012, η κυβέρνηση Παπαδήμου δεν βρήκε χρόνο να ασχοληθεί με το ζήτημα. Οσο για την κυβέρνηση Σαμαρά, είναι γνωστό ότι έχει επιδείξει ανοιχτή εχθρότητα προς το έργο της ΕΕΔΑ. Ο γενικός γραμματέας της κυβέρνησης Παναγιώτης Μπαλτάκος, ο οποίος έχει τη σχετική αρμοδιότητα, απέπεμψε με σκαιό τρόπο τους εκπροσώπους της ΕΕΔΑ λέγοντας ότι «δεν τον ενδιαφέρουν, ως εκπρόσωπο της κυβέρνησης και της Νέας Δημοκρατίας, το έργο της Επιτροπής και τα δικαιώματα του ανθρώπου, ούτε οι σχετικές διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, και συνειδητά ώς τώρα δεν έκανε τίποτα για να διευκολύνει την απρόσκοπτη λειτουργία της Επιτροπής».

Οπως διαπιστώνουμε σήμερα, μπορεί η Σύσταση της ΕΕΔΑ να άφησε παγερά αδιάφορη την ελληνική κυβέρνηση, αλλά δημιούργησε πραγματική αίσθηση σε ευρωπαϊκά και διεθνή ελεγκτικά όργανα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων (ΕΕΚΔ) και η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για τον Ελεγχο Εφαρμογής των Συμβάσεων και Συστάσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων ΔΟΕ) παραθέτουν αποσπάσματά της σε αποφάσεις και εκθέσεις τους για την Ελλάδα.

Η ΕΕΚΔ -οιονεί δικαιοδοτικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης (Σ.Ε.)- περιλαμβάνει αποσπάσματα της Σύστασης της ΕΕΔΑ σε 7 αποφάσεις της, με τις οποίες κρίνει ότι μέτρα λιτότητας παραβιάζουν εργασιακά και κοινωνικο-ασφαλιστικά δικαιώματα κατοχυρωμένα από τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (ΕΚΧ) του 1961, τον οποίο έχει επικυρώσει η Ελλάδα. Σε όλες αυτές τις αποφάσεις, η ΕΕΚΔ διατυπώνει βασικές αρχές: «Η αύξηση της ανεργίας θέτει σε κίνδυνο τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας, καθώς ο αριθμός των δικαιουμένων αυξάνει, ενώ τα έσοδα από φορολογία και εισφορές μειώνονται. Ωστόσο, προσχωρώντας στον Χάρτη, τα μέρη αποδέχθηκαν να επιδιώξουν με κάθε πρόσφορο μέσο τη δημιουργία συνθηκών που εξασφαλίζουν αποτελεσματική άσκηση ορισμένων δικαιωμάτων».

Η πρώτη απόφαση αφορά την απασχόληση δοκιμαστικής περιόδου και τις ειδικές επιχειρηματικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ). Η δεύτερη απόφαση της ΕΕΚΔ αφορά τις «ειδικές συμβάσεις μαθητείας» ενός έτους για νέους 15-18 ετών και τη γενικότερη μείωση των κατώτατων αμοιβών όλων των εργαζομένων κατά 22% και των κάτω των 25 ετών εργαζομένων και των μαθητευομένων κατά 32%.

Το ασφαλιστικό σύστημα

Στις επόμενες πέντε αποφάσεις η ΕΕΚΔ αναφέρεται στις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις των ασφαλιστικών συστημάτων, και ιδίως στη μείωση των κύριων και επικουρικών συντάξεων και των επιδομάτων Χριστουγέννων, Πάσχα και άδειας, στις κρατήσεις για το επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης συνταξιούχων (ΕΚΑΣ), στη μείωση ή αναστολή καταβολής συντάξεων σε εργαζόμενους συνταξιούχους.

Ολες αυτές οι αποφάσεις της ΕΕΚΔ κάνουν ειδική αναφορά στη Σύσταση της ΕΕΔΑ σχετικά με τη «διαρκή μείωση ακόμη και των κατώτερων μισθών και συντάξεων». Η ΕΕΚΔ θεωρεί ότι ορισμένες μειώσεις δεν συνιστούν αυτές καθαυτές παράβαση του ΕΚΧ, αλλά «το σωρευτικό αποτέλεσμά τους επιφέρει σημαντική υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και των συνθηκών διαβίωσης πολλών συνταξιούχων» και αυτό συνιστά «παράβαση του άρθρ. 12 παρ. 3 ΕΚΧ».

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) διαπιστώνει από τον Μάρτιο του 2011 συνεχείς, πολλαπλές και σοβαρές παραβάσεις του πυρήνα των Διεθνών Συμβάσεων Εργασίας (ΔΣΕ) στην Ελλάδα. Στα κείμενα της ΔΟΕ «γίνεται ενδελεχής αναφορά στις συνεχείς και εκτεταμένες παρεμβάσεις του κράτους στα επιμέρους δικαιώματα που απαρτίζουν το δικαίωμα της συνδικαλιστικής ελευθερίας (δικαίωμα συλλογικής οργάνωσης, δικαίωμα σε ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις, στον σεβασμό των αποτελεσμάτων και της δεσμευτικότητάς τους μέσω των ΣΣΕ, πολιτική κινητοποίηση για διακοπή απεργιών). Γίνεται επίσης εκτεταμένη αναφορά και στα διαδοχικά μέτρα λιτότητας που έχουν επιβληθεί στο πλαίσιο εκτέλεσης των όρων του διεθνούς δανεισμού της Ελλάδας, με σοβαρές συνέπειες στην απόλαυση και άλλων διεθνώς κατοχυρωμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης και ασφάλειας και του δικαιώματος στην εργασία με όρους ισότητας και ισονομίας».

Στις ίδιες εκθέσεις «διαπιστώνεται έλλειψη δικαιοσύνης και ισότητας κατά την αντιμετώπιση της κρίσης, και επισημαίνεται ότι το ελληνικό κράτος, ενόψει του διλήμματος: κοινωνική ευθύνη έναντι του λαού ή οικονομικές υποχρεώσεις προς την τρόικα, επέλεξε έως σήμερα την ικανοποίηση της τρόικας».

Υποχρεώσεις της πολιτείας

Στην πιο πρόσφατη έκθεσή της (2013), η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της ΔΟΕ παρατηρεί ότι «η Σύσταση της ΕΕΔΑ δεν ακολουθήθηκε από την κυβέρνηση» και «σημειώνει με απογοήτευση ότι η εφαρμογή αποκλειστικά δημοσιονομικών λύσεων στην οικονομική και κοινωνική κρίση οδηγεί σε κατάρρευση της εσωτερικής ζήτησης και της κοινωνικής λειτουργίας του κράτους, καταδικάζοντας τη χώρα σε έτη οικονομικής ύφεσης και κοινωνικής αναταραχής». Η Επιτροπή υπενθυμίζει τη «συλλογική υποχρέωση όλων των πολιτειακών οργάνων να εξασφαλίζουν ότι η πολιτική της επιδίωξης δημοσιονομικής σταθερότητας δεν υποσκάπτει την εκπλήρωση των κοινωνικών και ανθρώπινων στόχων της Σύμβασης 102, τουλάχιστον στο επίπεδο που επιτρέπει να διατηρηθεί ο πληθυσμός “σε υγεία και αξιοπρέπεια”».

Με βάση τις διαπιστώσεις αυτών των διεθνών ελεγκτικών οργάνων, η ΕΕΔΑ επανέρχεται και πάλι στις επισημάνσεις της ότι «οι δεσμεύσεις της Ελλάδας, και γενικότερα των κρατών με κρίση χρέους, έναντι των διεθνών πιστωτών τους δεν μπορούν να αποτελέσουν επιχείρημα για τον περιορισμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται από Διεθνείς Συνθήκες» και «η επίκληση των Μνημονίων εφαρμογής των διεθνών μηχανισμών δανεισμού δεν αρκεί για να παρακαμφθεί η διεθνής προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα όταν δεσμεύει εξίσου και κράτη που μετέχουν στους μηχανισμούς αυτούς, όπως τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης».