Νικόλ Κράους
«Η ιστορία ενός έρωτα»
Μυθιστόρημα, Μετάφραση: Πόλυ Μοσχοπούλου, Μεταίχμιο 2012, σελ. 352
Της Μαριάννας Σκιαδά
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, οι ξεριζωμοί και οι διώξεις των Εβραίων μπορεί να έχουν γίνει πια παρελθόν, τα τραύματα όμως που δημιούργησαν είναι ακόμα εδώ για να ταλανίζουν τους ανθρώπους που τα βίωσαν καθώς και τους απογόνους τους. Ο Λέο Γκούρσκι, ο Πολωνο-εβραίος που κατάφερε να επιζήσει και να μεταναστεύσει στην Αμερική, ο ένας εκ των δύο κύριων αφηγηματικών φωνών του δεύτερου μυθιστορήματος της Αμερικανίδας συγγραφέως Νικόλ Κράους, η «Ιστορία ενός έρωτα», είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Ο Γκούρσκι επέζησε της σφαγής των Εβραίων στην Πολωνία γιατί κατάφερε, όπως ο ίδιος λέει, να γίνει αόρατος για τρία και πλέον χρόνια, όταν κρυβόταν στα δάση και τους αγρούς της γενέτειράς του. Στην αρχή του βιβλίου είναι ένας γέρος, συνταξιούχος κλειδαράς που ζει ολομόναχος σε ένα λιλιπούτειο διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη. Κύριο μέλημά του είναι να αποποιηθεί την ιδιότητα που μισό και πλέον αιώνα πριν τον έσωσε και να γίνει ξανά ορατός από τους ανθρώπους γύρω του, είτε αυτοί είναι άνθρωποι με τους οποίους δεν έχει καμία συναισθηματική εμπλοκή, όπως το παιδί που του φέρνει το κινέζικο στο σπίτι και ο υπάλληλος του καταστήματος αθλητικών ειδών, είτε ο ίδιος του ο γιος, στον οποίο στέλνει και το τελευταίο του μυθιστόρημα. Ο ηλικιωμένος κλειδαράς είχε γράψει τρία μυθιστορήματα όταν βρισκόταν στην πατρίδα του, όλα αφιερωμένα στον εφηβικό και μοναδικό έρωτα της ζωής του, την Αλμα, η οποία έφυγε για την Αμερική λίγο πριν από την είσοδο των ναζιστικών στρατευμάτων στο χωριό τους. Κάποια κεφάλαια από το τελευταίο του μυθιστόρημα της έχει μάλιστα στείλει αλλά δεν ξέρει αν εκείνη τα έλαβε ποτέ. Ο γιος του, ένας διάσημος συγγραφέας, αγνοεί την ύπαρξή του, μια που η μητέρα του μην έχοντας νέα του αγαπημένου της, παντρεύεται στην Αμερική τον εργοδότη της και αποκτά μαζί του άλλο έναν γιο. Οταν φτάνει πια και ο Λέο στην Αμερική είναι πολύ αργά, περιορίζεται λοιπόν να παρακολουθεί τον γιο του από μακριά και όταν αισθάνεται το τέλος του να πλησιάζει στέλνει στον γιο του το τέταρτο βιβλίο του, γραμμένο στην Αμερική, που φέρει τον τίτλο «Λέξεις για όλα».
Η δεύτερη αφηγηματική φωνή του βιβλίου ανήκει στη δεκαπεντάχρονη Αλμα Σίνγκερ και η τρίτη στον αδελφό της Μπερντ, αν και υφολογικά ο λόγος τους δεν διαφοροποιείται. Η Αλμα χρωστάει το όνομά της στην ηρωίδα του αφηγήματος «Η ιστορία ενός έρωτα», την Πολωνο-εβραία Αλμα Μερενίνσκι. Το ομότιτλο με το ανά χείρας μυθιστόρημα βιβλίο, γραμμένο στα ισπανικά από κάποιον Ζβι Λίτβινοφ, είναι το βιβλίο που ο Εβραίος πατέρας της νεαρής Αλμα, νεκρός πια, χάρισε στην Αγγλίδα μητέρα της όταν την πρωτογνώρισε. Αυτό είναι και ο συνδετικός κρίκος που ενώνει τις ιστορίες όλων των προσώπων του πολυπρόσωπου τούτου μυθιστορήματος της Κράους, καθώς γύρω από την ταυτότητα του συγγραφέα του πλέκεται ένας αστυνομικής υφής γρίφος, τον οποίο τελικά θα ξεδιαλύνει η νεαρή Αλμα Σίνγκερ. Η λύση του μυστηρίου θα την οδηγήσει με την παρέμβαση και του μικρού της αδελφού στον Λέο Γκούρσκι, με τον οποίο και θα συναντηθεί στο τέλος. Η συνάντησή τους είναι από τα καλύτερα σημεία του μυθιστορήματος το οποίο τελειώνει με τη νεκρολογία του Λέο Γκούρσκι, γραμμένη από τον ίδιο.
Η «Ιστορία ενός έρωτα» γραμμένη το 2005, όταν η Κράους ήταν μόλις 31 ετών, είναι ένα μυθιστόρημα αριστοτεχνικά δομημένο, καθώς οι πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις του Γκούρσκι, της Αλμα και του Μπερντ μπλέκονται με τη φωνή του παντογνώστη αφηγητή που αφηγείται τη ζωή του Λίτβινοφ και την τριτοπρόσωπη καταγραφή της ζωής του Λέο στο τελευταίο του βιβλίο. Ενα βιβλίο μέσα σ’ ένα άλλο βιβλίο, καθοριστικό για τις ζωές των χαρακτήρων, εναλλασσόμενα πρόσωπα, διασταυρούμενες ιστορίες. Η Κράους καταφέρνει όχι μόνο να ισορροπήσει όλο αυτό το υλικό αλλά και να διατηρήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, παρ' ότι κάποιες στιγμές η σκιαγράφηση κάποιων χαρακτήρων διολισθαίνει στη συναισθηματολογία.
Ενα μεταμοντέρνο μυθιστόρημα με διακειμενικές αντανακλάσεις (στους μεγάλους μετρ της διασπαρμένης εβραϊκής γραφής: Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίγκερ, Μπρούνο Σουλτς, Σοολ Μπέλοου) που δημιουργεί διαρκώς σασπένς και παρασύρει τον αναγνώστη με την ανατρεπτική πλοκή του.
