Στην πιο ζωντανή γειτονιά της Αθήνας, σε ένα δρομάκι των ιστορικών Εξαρχείων, από το 2009 λειτουργεί ένα πρότυπο εγχείρημα για τον κλάδο του, οι Εκδόσεις των Συναδέλφων.
Του Χάρη Φραντζή
Μια κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση στον χώρο του βιβλίου που λειτουργεί χωρίς διευθύνοντες συμβούλους και όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται συλλογικά σε πνεύμα συναίνεσης και που δεν αποσκοπεί στον πλουτισμό
Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων είναι αυτοδιαχειριζόμενο εγχείρημα στον χώρο του βιβλίου για την προώθηση ενός διαφορετικού πολιτισμού και μιας άλλης σχέσης με το βιβλίο. «Ξεκινήσαμε τρεις άνθρωποι ως πρωτοβουλία μέσα στο Σωματείο Βιβλίου-Χάρτου, αλλά αποσυνδεθήκαμε από το σωματείο όταν απέκτησε εμπορική δραστηριότητα και πήραμε την απόφαση να γίνουμε κολεκτίβα. Αυτή τη στιγμή είμαστε 10 άνθρωποι» μας λέει ο Κώστας. Οι «συνάδελφοι», παρ' ότι είναι μια κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση, λειτουργούν αντιιεραρχικά, χωρίς διευθύνοντες, αποφασίζουν στο πνεύμα της συναίνεσης, συλλογικά, δεν αποσκοπούν στο κέρδος και στον πλουτισμό αλλά στον ισότιμο και αξιοπρεπή βιοπορισμό τους.
«Εδώ τα πάντα αποφασίζονται στη γενική συνέλευση. Η λειτουργία μας έχει τρεις βασικούς άξονες: τις εκδόσεις, το βιβλιοπωλείο και τη διακίνηση βιβλίων. Ετσι, υπάρχει καταμερισμός εργασιών για να υπάρχει λειτουργικότητα. Υπάρχουν άτομα που ασχολούνται με την πώληση του βιβλίου, άλλοι με τη χονδρική, κάποιοι που ασχολούνται με το γραφιστικό κομμάτι, μερικοί με τη μετάφραση και την επιμέλεια βιβλίων. Οι αποφάσεις είναι κοινές και συλλογικές, από το τι θα εκδώσουμε, τον τρόπο που θα λειτουργήσει το βιβλιοπωλείο μέχρι το πώς θα γίνει η χονδρική».
Το εγχείρημα, παρά τις προφανείς πολιτικές διαστάσεις του, δεν είναι αμιγώς πολιτικό. «Δεν αποτελούμε μια ιδεολογικά συγκροτημένη μονολιθική συλλογικότητα που επιθυμεί να “επιβάλει” μια συγκεκριμένη συνολική άποψη περί του κοινωνικώς πρακτέου, αλλά μια εργασιακή κοινότητα που επιχειρεί εμπράκτως (όπως και άλλες) να μη συνθλιβεί ανάμεσα στις Συμπληγάδες της ιδιωτικής οικονομίας και του κρατισμού -χρόνια εργαζόμενοι (οι περισσότεροι) στον χώρο του βιβλίου και πιστεύοντας πως η γνώση είναι δύναμη στον αγώνα για μια κοινωνία διαφορετική από αυτήν που ζούμε, για μια κοινωνία όπου οι εργαζόμενοι θα έχουν λόγο για το τι παράγουν και πώς το παράγουν» αναφέρουν τα άτομα της συλλογικότητας.
Συζητώντας μαζί τους, μάθαμε πώς αποφασίζουν για τα βιβλία που έχουν σκοπό να εκδώσουν. «Αποφασίζουμε μέσα από κουβέντα, αλλά γενικά τα βιβλία που βγάζουμε εντάσσονται στο φαντασιακό και τις ιδέες που προσπαθούμε να εκφράσουμε, παρ' όλο που τα άτομα που απαρτίζουν την κολεκτίβα είναι ετερόκλητα και από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους…» αναφέρει ο Νίκος και συνεχίζει: «…Αλλά υπάρχει μια κοινή συνισταμένη, τα βιβλία πρέπει να ικανοποιούν τα δικά μας κριτήρια, τα οποία νομίζω ότι δεν είναι μόνο δικά μας, αλλά και του κόσμου που θέλει να διαβάσει ένα βιβλίο, το οποίο θα είναι ποιοτικό και θα έχει να πει δυο-τρία πράγματα. Πάντως, δεν υπάρχει κάποιου είδους λογοκρισία, με τη λογική ότι θα βγάλουμε βιβλία μιας συγκεκριμένης άποψης πολιτικής ή ιδεολογικής. Βγάζουμε τα πάντα, τουλάχιστον θέλουμε να βγάζουμε τα πάντα, ακόμα δεν το έχουμε καταφέρει. Ενα βιβλίο αν είναι σοβαρό, τεκμηριωμένο, καλογραμμένο, εμείς θα το εκδώσουμε, άσχετα εάν κάποιοι από εμάς ή όλοι δεν συμφωνούμε ιδεολογικά ή πολιτικά μαζί του, δεν έχει καμία σημασία αυτό, σημασία έχει να είναι σοβαρό και φυσικά να καλύπτει τις προσδοκίες που έχουμε ως άτομα αλλά και ως συλλογικότητα».
Οταν τους ρωτήσαμε πώς είναι η ζωή χωρίς εργοδότη, ο Κώστας μάς απάντησε: «Εγώ δούλευα στον κλάδο του βιβλίου 20 χρόνια με αφεντικό. Ομως είναι άλλο πράγμα, σε απελευθερώνει αν δουλεύεις για μια συλλογική προσπάθεια και δεν είναι σαν να είσαι αυτοαπασχολούμενος που δουλεύεις για τον εαυτό σου».
«Είμαστε ένα συλλογικό εγχείρημα -συνέχισε- και γνωρίζεις ότι αυτό που κάνεις δεν είναι εγωιστικό, δηλαδή μόνο για το δικό σου καλό, είναι για το καλό μιας συλλογικής προσπάθειας. Ξέρεις ότι άμα πάει καλά αυτό που κάνεις εσύ προσωπικά, θα έχει και ευεργετικό αντίκτυπο για το σύνολο, γνωρίζουμε ότι άμα πάει καλά το εγχείρημα και βγουν αρκετά χρήματα δεν θα τα καρπωθούμε εμείς, γιατί έτσι το έχουμε συμφωνήσει εξαρχής, αλλά ένα μέρος των χρημάτων θα πάει και σε άλλες συλλογικότητες ως ενίσχυση -αυτό έχει συμβεί ήδη και το έχουμε δημοσιοποιήσει στο μπλοκ που διατηρούμε».
Ο Νίκος προσθέτει: «Οι δομές της κολεκτίβας δυνητικά τουλάχιστον σου δίνουν ελευθερία κινήσεων ως άτομο και ως συλλογικότητα, πράγμα το οποίο -χωρίς να είναι ταυτολογία αυτό που λέω- ενισχύει τη δημιουργία, όταν ξέρεις ότι συμβάλλεις και ορίζεις εσύ το παραγόμενο προϊόν. Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην εργασία στο καπιταλιστικό σύστημα είναι ότι ο εργαζόμενος έχει αποκοπεί εντελώς από το προϊόν που παράγει, δεν είναι μόνο η υπεραξία που έλεγε ο Μαρξ. Οπότε όταν λειτουργείς με οριζόντια βάση αυτοοργανωμένη την οποία ορίζεις εσύ ο ίδιος και ως συλλογικότητα, είναι αμφίδρομη η σχέση. Δυνητικά τουλάχιστον πρέπει να ενισχύει τη δημιουργική σου ικανότητα, γιατί ορίζεις εσύ αυτό που θες να κάνεις, είναι πιο δημιουργικό από το να είσαι σε ένα φροϊδικό κοινωνικό μοντέλο, που είναι πολύ συγκεκριμένο και ταυτοποιημένο».
Η εκδοτική φιλοσοφία των «συναδέλφων» -όπως μας πληροφόρησαν- «συνίσταται στην ομολογουμένως αισιόδοξη (και για κάποιους αμφιλεγόμενη) παραδοχή ότι το βιβλίο δεν μπορεί να είναι απλώς ένα εμπόρευμα αλλά πρέπει πρωτίστως να είναι ένα κοινωνικό αγαθό και ότι ο αναγνώστης δεν είναι απλός καταναλωτής αλλά εραστής του βιβλίου».
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μείωση στην αγορά βιβλίου αλλά, όπως μας είπαν ο Νίκος και ο Κώστας, άνοδος στην αγορά πολιτικών δοκιμίων και αυτό δείχνει ότι «ο κόσμος επιζητεί το διαφορετικό και αυτό φαίνεται μέσα από τα βιβλία που αγοράζει, διαπιστώνεται ότι ψάχνει να βρει μια αντιπρόταση». Στο τέλος της συζήτησης που είχαμε, μας μίλησαν για το πώς βλέπουν τις κολεκτίβες. «Εμείς δεν βλέπουμε αυτά τα εγχειρήματα σαν μέσα ενσωμάτωσης στο σύστημα, ούτε βέβαια σημαίνει ότι αυτά τα εγχειρήματα είναι κάτι το επαναστατικό, όχι, έχουμε πλήρη συνείδηση τι είμαστε. Κατά τη γνώμη μας τέτοιου είδους εγχειρήματα δεν μπορούν να ανατρέψουν τον καπιταλισμό. Απ' την άλλη μεριά όμως πρέπει να αναστοχαστούμε και να δούμε ότι αν δεν υπάρχουν τέτοιου είδους εγχειρήματα από σήμερα, αύριο το πρωί και να πέσει ο καπιταλισμός δεν θα έχουμε ψωμί να φάμε. Πρέπει από σήμερα να έχουμε έτοιμες τις δομές, χωρίς αυταπάτες, χωρίς κανενός είδους έπαρση. Δεν αλλάζουν τον κόσμο τέτοια εγχειρήματα αλλά δημιουργούνε ρήξεις. Πρέπει να υπάρχει σύνδεση με τα κινήματα, δικτύωση μεταξύ των εγχειρημάτων τέτοιου είδους, για να υπάρχει απελευθέρωση όσο το δυνατόν από την αγορά, γιατί άμα υπάρχει δικτύωση, συνεργασία και ανταλλαγές μεταξύ των εγχειρημάτων θα υπάρχει σίγουρα μεγαλύτερη απελευθέρωση, πλήρης δεν μπορεί αλλά μεγαλύτερη σίγουρα».
Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων, πέρα από την έκδοση βιβλίων, δραστηριοποιούνται στον τομέα διακίνησης, πώλησης βιβλίων, αλλά και στον χώρο του πολιτισμού διοργανώνοντας πολλές εκδηλώσεις. Υπάρχει το αυτοδιαχειριζόμενο βιβλιοπωλείο στην οδό Ερεσού 35 στα Εξάρχεια, όπου κανείς μπορεί να βρει βιβλία όλων των αποχρώσεων της αριστερής, αντιεξουσιαστικής, ελευθεριακής και οικολογικής σκέψης, από μικρούς, εναλλακτικούς εκδοτικούς οίκους, που δεν «φιλοξενούνται» στα ράφια των γενικών βιβλιοπωλείων. Κι ακόμα, επιλεγμένη λογοτεχνία, σπάνια και εξαντλημένα βιβλία, καθώς και ένα τμήμα με προσφορές.
Δεν εξασκούν καμιάς μορφής αισθητική και πολιτική λογοκρισία και όποιο βιβλίο επιθυμείτε, οποιουδήποτε εκδοτικού οίκου και αν είναι, κατόπιν παραγγελίας, θα το έχετε στα χέρια σας.
