Ο σκηνοθέτης Νίκος Διαμαντής δημιουργεί ένα μουσείο μέσα στο Μουσείο Μπενάκη, κυρίως σε γωνιές του που σπανίως πηγαίνουν οι επισκέπτες (σκάλες, μηχανοστάσιο, ταράτσα). Ανθρώπινα εκθέματα, μιλώντας ή σιωπώντας, μας αναγκάζουν να ξαναδούμε μέσα μας, να ξανασκεφτούμε τα πάντα γύρω από τη ζωή
Της Εφης Μαρίνου
Μια θεατρική εγκατάσταση που παρουσιάζει «το ανθρώπινο δράμα ως σύνολο ετερόκλητων εκθεμάτων» κάνει «πρεμιέρα» απόψε στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς. Η παράσταση «Μουσείο Ανθρώπινης Συμπεριφοράς», περσινό πείραμα του σκηνοθέτη Νίκου Διαμαντή, παρουσιάζεται αναβαπτισμένη ξανά, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών αυτή τη φορά. Στη νέα της εκδοχή χρησιμοποιεί τη γλώσσα τής museum performance. Ηθοποιοί και θεατές, κινούμενοι σε παράδοξους χώρους του Μουσείου, συνδιαμορφώνουν αναγνώσεις και ερωτήματα που αφορούν -τι άλλο;- το παιχνίδι της ζωής.
Η εγκατάσταση δεν παρουσιάζεται σε αναμενόμενους χώρους του μουσείου, αλλά σε εκείνους που δύσκολα ή σπάνια επισκέπτεται το κοινό. Το θέμα της συνομιλεί ποικιλοτρόπως με το φαινόμενο «άνθρωπος». Δεν δίνονται απαντήσεις, τίθενται μόνο ερωτήματα που γεννούν κι άλλα δημιουργώντας έτσι μια αλυσίδα θεμάτων προς στοχαστική διερεύνηση. Πού βρίσκεται η ψυχή του ανθρώπου; Στο σεξ, στον θάνατο, στη σκιά, στο έλεος, στο περπάτημα, στο παιχνίδι;
Ανθρώπινες υπάρξεις επαναλαμβάνουν θαρρείς στο διηνεκές, σαν λούπα, αποσπάσματα από ιστορίες γνωστές ή προσωπικές, λογοτεχνικά, φιλοσοφικά, θεατρικά κείμενα, κάποια μάλιστα γραμμένα ειδικά για την παράσταση. Κάθε έκθεμα συμβαίνει σε «τόπους» που ορίζει ένας καρφωμένος σταυρός κι ένα ρυζόχαρτο σηματοδοτώντας έτσι τη σύνθεση του δραματικού και του εύθραυστου στοιχείου. Ακούγονται και ήχοι αναπάντεχοι, όπως του νερού, του λιθοβολισμού, του σώματος όταν περπατάει.
Ολα γίνονται στη «φόδρα» του Μουσείου, άλλωστε η παράσταση είναι ένα «μουσείο» μέσα σ' ένα άλλο μουσείο. Μια διαδοχή αναπάντεχων δράσεων που φιλοξενούνται στις σκάλες, στο μηχανοστάσιο, στην ταράτσα, στις τουαλέτες, στο γκαράζ, σε κάποια γωνία του αιθρίου. Σκιές, ανθρώπινα εκθέματα που επαναλαμβάνουν χειρονομίες, δράσεις, ήχους, την «επινοημένη πραγματικότητα», όπως ονομάζει ο σκηνοθέτης, κινούνται ή δεν κινούνται, μιλούν ή σιωπούν – ίσως συνδιαλέγονται και με το κοινό.
«Το Μουσείο Μπενάκη είναι ένα παλλόμενος οργανισμός. Ενας δεύτερος, λοιπόν, παλλόμενος “οργανισμός”, μια δεύτερη “κιβωτός” που συνομιλεί με το καθεστώς του μουσείου, αφουγκράζεται, καλώντας μας να ξαναδούμε μέσα μας», λέει ο Νίκος Διαμαντής. «Δίπλα σε μια συλλογή τέχνης υπεισέρχεται μια δεύτερη, προσπαθώντας να βάλει “τρικλοποδιές”, δημιουργώντας έτσι έναν μετέωρο ψίθυρο, που μιλάει για το εκεί που γλιστράμε κάθε μέρα, για τον σπινθήρα της ζωής όπου αυτός εμφανίζεται. Η εγκατάσταση συνομιλεί μέσα από ένα σύνολο θεμάτων. Σ’ αυτήν καιροφυλακτεί ένα ολόκληρο σύμπαν πραγμάτων, ήχων, ανθρώπων, αφηγήσεων ιστοριών, λογοτεχνικών κειμένων. Η Ειρήνη Γερουλάνου αγκάλιασε την ιδέα και μας βοήθησε σε ό,τι χρειαστήκαμε».
Οι θεατές μπορούν να παρατηρούν όση ώρα θέλουν το κάθε έκθεμα που αφορά την πολιτική, την τροφή, το σεξ, την αγάπη, τη θρησκεία, τη συγγνώμη, τη μνήμη, την ουτοπία, το ζώο, το τραγούδι, το κακό κ.ά. Μπορούν επίσης να καθίσουν, να ξαπλώσουν, να ανοίξουν και συζήτηση με τα εκθέματα σε κάποια σημεία.
«Κάποιοι κάθισαν μπροστά σε ένα έκθεμα τρεις ώρες» σχολιάζει ο σκηνοθέτης. «Υπάρχει μεγάλη ελευθερία μέσα στο τρίωρο που ορίσαμε ως ικανοποιητική συνολική διάρκεια. Πρόκειται για ένα ευαίσθητο, δονούμενο σπίτι όπου κατοικούν πλάσματα, ψίθυροι, φαντάσματα, ευάλωτα όντα που εκθέτουν τις πληγές τους, το τρωτό τους στοιχείο. Η διάθεσή μας ήταν προβοκατόρικη, αλλά και ποιητική. Στόχος να μπολιάσουμε τον θεατή μ’ ένα παιχνίδι ενεργητικότητας, να τον κάνουμε να σταθεί δίπλα και παράλληλα σε μια συνομιλία, να χαρτογραφήσει τη δική του πορεία σε σχέση με το ερώτημα. Η τέχνη δεν είναι παρά μια μετακίνηση στο μέλλον. Το Μουσείο Ανθρώπινης Συμπεριφοράς συνιστά μια πρόταση κοιτάγματος προς τα μέσα εφόσον πρώτα θελήσουμε να κοιτάξουμε προς τα έξω και να προχωρήσουμε. Ειδικά σήμερα που σαν τους τυφλούς σκοντάφτουμε πάνω στους άλλους. Η παράσταση ανοίγει “τρύπες” για να πέσουμε μέσα και να ξανασκεφτούμε. Οι ρωγμές είναι σημαντικότερες από την επιφάνεια. Ο ιδρώτας του ανθρώπου είναι σπουδαιότερος από τον καθωσπρεπισμό του, καθώς και οι ρυτίδες, τα τραύματα από πεσίματα».
……………………………………………………………………………..
INFO: Φεστιβάλ Αθηνών-Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου τηλ.: +30-210 3453111). «Μουσείο ανθρώπινης συμπεριφοράς» από το Θέατρο Σημείο. Σύλληψη-σκηνοθεσία: Νίκος Διαμαντής. Πρωτότυπα κείμενα: Μιχάλης Παλίλης, Κάλια Παπαδάκη, Στέλιος Χατζηαδαμίδης, Γιάννης Τζανετάκης.
