Τζούλια Γκανάσου
«Ως το τέλος»
Μυθιστόρημα, Γκοβόστης, 2013, σελ. 110
Του Χρίστου Κυθρεώτη
Η Τζούλια Γκανάσου εμφανίστηκε στην πεζογραφία σε σχετικά νεαρή ηλικία με το μυθιστόρημα «Σε μαύρα πλήκτρα» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γκοβόστη το 2006, ενώ μετά από μερικά χρόνια ακολούθησε ο «Ομφάλιος λώρος», από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Με τα δύο αυτά βιβλία, που αμφότερα (και ιδίως το δεύτερο) επισημάνθηκαν από την κριτική, η νεαρή συγγραφέας φαίνεται να θέτει τις βάσεις για ένα προσωπικό πεζογραφικό στίγμα, κυρίαρχα γνωρίσματα του οποίου αποτελούν ο διακριτός θεματικός προσανατολισμός, η ιδιαίτερη επιμέλεια της δομής και η μορφική αναζήτηση. Την ίδια γραμμή ακολουθεί και στο τρίτο της βιβλίο, το παρόν μυθιστόρημα. Ενώ στο πρωτόλειό της εστιάζει στο ζήτημα των προσωπικών πληροφοριών και της ιδιωτικότητας και με το δεύτερο βιβλίο της εξερευνά τη σχέση του ανθρώπινου σώματος μέσα στα διασταυρούμενα συμφραζόμενα της εποχής (τεχνολογικά, οικονομικά, πολιτικά), στην τρίτη της πεζογραφική κατάθεση, η Γκανάσου οργανώνει ευφάνταστα το μυθοπλαστικό της υλικό πάνω σε έναν θεματικό άξονα που ορίζεται από την επιθυμία και τη φύση της.
Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, που προσδιορίζεται συχνότερα μέσα στο βιβλίο με τον επιθετικό προσδιορισμό «οστεωμένος», είναι ένας ταπεινής καταγωγής άντρας που εγκαταλείπει το χωριό του για την πρωτεύουσα, ωθούμενος από το κίνητρο της προσωπικής επιτυχίας. Προκειμένου να πετύχει τον στόχο του, που ακολουθεί με εμμονική προσήλωση, ο «οστεωμένος» μετέρχεται διάφορα μέσα, χωρίς να αφήνει να υπεισέρχονται στην κρίση του ηθικές ή άλλου είδους σταθμίσεις –χρησιμοποιεί τις σχέσεις του με τις γυναίκες σαν μέσο για την επίτευξη του «στόχου» του, και το ίδιο κάνει και με το παιδί που αποκτά με μία από αυτές τις γυναίκες, τοποθετώντας το στο επίκεντρο ενός ωμού εκβιασμού. Ακόμα και όταν τα πράγματα παίρνουν τη χειρότερη δυνατή τροπή, οδηγώντας έναν από τους φίλους, με τους οποίους ο ήρωας είχε κάνει μαζί το ταξίδι από το χωριό στην πρωτεύουσα, στον θάνατο, ο κεντρικός ήρωας μοιάζει ακόμα στοιχειωμένος από το φάντασμα της επιθυμίας του για προσωπική επιτυχία.
Μέσα από την προσεκτικά σχεδιασμένη μυθοπλασία της, αυτό που μοιάζει να επιδιώκει η Γκανάσου είναι ένα είδος ανατομίας της επιθυμίας στη γενικότερη μορφή της. Το ακριβές περιεχόμενο της προσωπικής επιτυχίας που επιδιώκει ο κεντρικός ήρωας παρουσιάζεται από τη συγγραφέα σκόπιμα ασαφές ή, ακριβέστερα, διαρκώς μεταβαλλόμενο. Οι καλλιτεχνικές ανησυχίες διασταυρώνονται και εναλλάσσονται με τις επιχειρηματικές φιλοδοξίες, την αναζήτηση του πλούτου και την επιδίωξη της κοινωνικής ανόδου (την πιο έντονα ίσως διακριτή σταθερά πίσω από τις μεταλλάξεις των επιμέρους επιδιώξεων του ήρωα). Η επιλογή αυτή της Γκανάσου αποσκοπεί στο να κατευθύνει την προσοχή του αναγνώστη προς το θέμα που η ίδια έχει διαλέξει να πραγματευτεί, τη γνήσια φύση της επιθυμίας, στην πιο αφηρημένη της μορφή, σε αυτό δηλαδή που παραμένει στον πυρήνα τής κάθε είδους επιθυμίας, ανεξάρτητα από την εκάστοτε έκφανσή της. Την ίδια στόχευση υπηρετεί αποφεύγοντας να κατονομάσει πρόσωπα και τόπους της ιστορίας, δίνοντας έτσι κατά τόπους τα υφολογικά γνωρίσματα ενός παραμυθιού ή μιας λαϊκής παραβολής στην ιστορία της –αποφεύγοντας, ωστόσο, με συνέπεια τον διδακτισμό. Οι περιπέτειες του ήρωα περιγράφουν με ακρίβεια τόσο τη φύση της επιθυμίας, όσο και τον ψυχολογικό μηχανισμό που μοιάζει να κινείται γύρω από αυτήν –άμυνες, ιδεολογικοποιήσεις ή ψυχοσωματικές αντιδράσεις.
Στη διαυγή αυτή προσέγγιση συντείνει και η δομή του βιβλίου, με διαρκείς επαναλήψεις που κλιμακώνουν την ένταση και αξιοποιούνται ως θεματικοί δείκτες προσανατολισμού του αναγνώστη, αλλά και με τον τεμαχισμό της δράσης σε δύο διακριτές (και τυπογραφικά) χρονικές ενότητες. Κάποιες γλωσσικές επιλογές, που έχουν στόχο να δημιουργήσουν μιαν ανεπαίσθητη αλλόκοτη αύρα σε ορισμένα τμήματα της ιστορίας ή να αποφύγουν την κοινοτοπία, κατά κανόνα πετυχαίνουν τον στόχο τους, υπάρχουν όμως και κάποια σημεία που φαντάζουν πεποιημένα ή υπερβολικά. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η σημαντικότερη αρετή του βιβλίου συνίσταται στο ότι επιτυγχάνει να αποδώσει τη δομική αντίφαση που κρύβεται στον μηχανισμό της ανθρώπινης επιθυμίας –ωθούμενος από τον στόχο της αυτοπραγμάτωσης, ο κεντρικός ήρωας καταλήγει να αποξενωθεί από όσα τον ορίζουν και να αρνηθεί εντέλει τον ίδιο του τον εαυτό.
