Συνέντευξη στην Αφροδίτη Τζιαντζή

Η λέξη «αλληλεγγύη» είναι της μόδας, αλλά έχει κακοπάθει όσο λίγες. «Εισφορά αλληλεγγύης» ονομάζεται ένα από τα πολλά φορομπηχτικά χαράτσια, «αλληλεγγύη μόνο για Ελληνες» βαφτίζονται τα ρατσιστικά σόου επιλεκτικής ελεημοσύνης της Χρυσής Αυγής, για να θυμηθούμε μερικές από τις πιο τρανταχτές παραφωνίες στη χρήση της λέξης.

Ομως, πέρα από τις φράσεις του συρμού, ανθούν μορφές ουσιαστικής αλληλεγγύης, δομές «των από κάτω» που τραβούν διαχωριστικές γραμμές με την ψευδεπίγραφη αλληλεγγύη της εταιρικής, κομματικής, κρατικής ή κάθε άλλης φιλανθρωπίας.

Την κοινωνική χρησιμότητα της αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας, ως απάντηση στην οικονομία του κέρδους, αναλύουν δύο βιβλία από τις «Εκδόσεις των Συναδέλφων» – εκδόσεις συνεργατικές, που αυτο-διευθύνονται από εργαζομένους στον χώρο του βιβλίου: η «Εισαγωγή στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία» των Τάκη Νικολόπουλου και Δημήτρη Καπογιάννη και ο «Υπαρκτός καινούργιος κόσμος» του Γιώργου Λιερού.

Ο συγγραφέας του δεύτερου βιβλίου μιλάει στην «Εφ.Συν.» για τις δυνατότητες και τις αντιφάσεις ενός καινούργιου κόσμου, που είναι υπαρκτός, αλλά όχι πάντα ορατός.

Ποιον ορισμό της κοινωνικής οικονομίας θεωρείτε πιο χρήσιμο;

Κοινωνική οικονομία θεωρείται εκείνη που ξεχωρίζει από την οικονομία της αγοράς, αλλά και από τον κρατικό τομέα και επιπλέον δεν επιδιώκει κέρδος. Ομως η κοινωνική οικονομία είναι μια ομπρέλα κάτω από την οποία βρίσκονται πολλά πράγματα, αντιφατικά μεταξύ τους.

Προτιμώ τον όρο αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία, δίνοντας έμφαση στο κριτήριο ότι οι εργαζόμενοι σε μια τέτοια επιχείρηση είναι συνεταιριστές, ίσοι μεταξύ τους, την αυτοδιαχειρίζονται, και ότι σε μια τέτοια επιχείρηση δεν υφίσταται μισθωτή εργασία ή, αν υφίσταται, παίζει περιθωριακό ρόλο.

Επιπλέον, η παραγωγική δραστηριότητα μιας τέτοιας επιχείρησης λαμβάνει υπόψη το κοινό καλό και μια συμβιωτική σχέση με τη φύση.

Στην Ελλάδα οι συνεταιρισμοί θεωρούνται κατάλοιπο περασμένων δεκαετιών. Υπάρχει μέλλον στους συνεταιρισμούς σήμερα και ποιο είναι αυτό;

Οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα έχουν κακή φήμη για πολλούς και σοβαρούς λόγους. Οι συνεταιρισμοί, οι εργατικές πολιτικές οργανώσεις και τα συνδικάτα γεννήθηκαν μαζί με την εργατική τάξη και την οικονομία της αγοράς στις αρχές του 19ου αιώνα. Υπάρχουν, όλοι το ξέρουμε, εξαιρετικά διεφθαρμένα συνδικάτα. Υπάρχουν εργατικά κόμματα που έχουν στραφεί εναντίον των εργατών.

Το ίδιο συμβαίνει και με τους συνεταιρισμούς. Αυτό δεν σημαίνει ότι γενικά δεν χρειαζόμαστε είτε σωματεία είτε πολιτικές οργανώσεις είτε συνεταιρισμούς. Στην Ελλάδα δυστυχώς απουσιάζει ο πολιτισμός της συνεργασίας, όταν πρόκειται για οικονομικές και παραγωγικές δραστηριότητες. Ο καθένας προτιμά να κάνει τη δική του δουλειά. Αν δεν αλλάξει αυτή η νοοτροπία, δεν μπορούμε να πάμε πουθενά.

Συχνά, πίσω από όρους που έχουν μέσα τους τις λέξεις «κοινωνικό» ή «κοινωφελές», κρύβονται νέες μορφές επισφάλειας και εργασιακής εκμετάλλευσης. Μήπως η κοινωνική οικονομία είναι μια κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τα απόβλητα της νεοφιλελεύθερης αγοράς;

Χρειάζεται επαγρύπνηση ώστε να μην επαναληφθεί στην υπόθεση της κοινωνικής οικονομίας, και της ενδεχόμενης χρηματοδότησης από το κράτος, αυτό που έγινε με τα ευρωπαϊκά προγράμματα. Ακριβώς όπως κάνατε εσείς την «Εφημερίδα των Συντακτών», οι άνεργοι, οι υποαπασχολούμενοι, οι επισφαλώς εργαζόμενοι, δεν έχουν λύση άλλη παρά να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους.

Υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι, στις αναπόφευκτες σχέσεις που θα υπάρχουν ανάμεσα στο κράτος, στο πολιτικό σύστημα και στις δομές της κοινωνικής οικονομίας. Πολλοί θα δουν τη χρυσή ευκαιρία για να ξαναστήσουν το πελατειακό τους κράτος.

Από την πλευρά των κρατούντων η κοινωνική οικονομία έρχεται να καλύψει όπως όπως τις ανάγκες που κάλυπτε το κράτος πρόνοιας. Στα μάτια τους πρόκειται για μια ακόμα ευκαιρία, σαν αυτές που προσφέρουν οι ιδιωτικοποιήσεις.

Μια ευκαιρία για κερδοσκοπία πάνω στις κοινωνικές ανάγκες. Πρέπει να επιμείνουμε στον συνεργατικό χαρακτήρα των δομών της κοινωνικής οικονομίας.