Το Φεστιβάλ Αθηνών τιμά τη μνήμη του μεγάλου σκηνοθέτη, που έφυγε από τη ζωή πριν από λίγους μήνες, επαναλαμβάνοντας την παράσταση που δεν πρόλαβε να δώσει. Ο Γιώργος Γάλλος «τολμά» να ερμηνεύσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ρουτ, αυτόν που ο ίδιος ο Βογιατζής κρατούσε στο έργο του Πίντερ, σε μια, μάλιστα, από τις σημαντικότερες ερμηνείες του
Της Εφης Μαρίνου
Φωτογραφία: Μάριος Βαλασόπουλος
«Τι κάνει ο 6459;
Πέθανε.
Πέθανε… Πότε;
Την Πέμπτη.
Και ποιος εκφώνησε τον επικήδειο;
Δεν υπήρξε επικήδειος»…
Ο Γιώργος Γάλλος, ένας από τους σημαντικότερους ηθοποιούς της γενιάς του, ετοιμάζεται για το «Θερμοκήπιο». Θα ερμηνεύσει ύστερα από επιθυμία του Λευτέρη Βογιατζή τον ρόλο που κρατούσε ο ίδιος στο έργο του Χάρολντ Πίντερ. Η παράσταση παρουσιάζεται στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων στις 22 Ιουλίου. Ο Γιώργος Γάλλος μιλάει για την εμπειρία του από εκείνες τις τελευταίες πρόβες με τον σκηνοθέτη, το ειδικό βάρος του ρόλου του, τη στάση του ως καλλιτέχνη και πολίτη.
• Πόσο διαφορετική είναι η τωρινή παράσταση;
«Ετσι κι αλλιώς, όταν καταπιάνεσαι ξανά με ένα κείμενο ύστερα από κάποιο διάστημα, αλλάζουν οι συνθήκες. Είσαι πιο έτοιμος να αναγνωρίσεις τα ουσιαστικότερα σημεία του ή να ανακαλύψεις τα καινούργια, κι αν χρειαστεί, να αναιρέσεις κάποιες αρχικές σκέψεις. Πόσο μάλλον αν το έργο έχει και την εμπειρία των παραστάσεων. Επίσης μην ξεχνάμε ότι το κείμενο αυτό ξαναδουλεύτηκε από έναν λάτρη του επαναπροσδιορισμού! Τον Λευτέρη Βογιατζή».
• Πώς κύλησαν αυτές οι δύσκολες, τελευταίες πρόβες με τον Λευτέρη Βογιατζή;
«Δεν θα ήθελα να αναφερθώ στη δυσκολία που είχαν οι πρόβες για τον ίδιο εξαιτίας της κατάστασης της υγείας του. Πάντως για όλους εμάς τους υπόλοιπους, ή καλύτερα μιλώντας για μένα, ήταν οι πιο “προσωπικές” πρόβες που είχα ζήσει μαζί του. Ενιωθα ότι οι παρατηρήσεις αφορούσαν τον Γιώργο ως ηθοποιό, πολύ περισσότερο από ποτέ. Ο Λευτέρης μέχρι την τελευταία πρόβα ήταν απολύτως εναργής. Δεν ήξερα την κρισιμότητα της υγείας του, δεν πίστευα ότι θα μας αφήσει. Είναι δύσκολο να μιλάς γι' αυτόν. O τρόπος που σκεφτόταν, που σε πλησίαζε, ήταν μοναδικός. Δεν είχε συνταγές για το πώς θα παίξει ο ηθοποιός. Ο καθένας αποτελούσε γι' αυτόν υλικό ειδικής επεξεργασίας. Δεν είχε λόγους για προσωπική κόντρα με κανέναν. Απλώς γινόταν ο καθρέφτης σου. Σου έλεγε: “δες πώς είσαι, δες πώς θέλω να είσαι”. Στο τέλος της πρόβας ήξερες ότι ο θυμός, το να παίρνεις προσωπικά κάτι, ήταν λάθος. Με τον Λευτέρη δεν υπάρχει έννοια αντιπαράθεσης. Οπως βλέπεις, δεν μπορώ να συνηθίσω να μιλώ για εκείνον σε παρελθόντα χρόνο…».
• Σας διάλεξε να παίξετε τον δικό του ρόλο. Πώς έγινε αυτό;
«Κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια των τελευταίων προβών, ζήτησε να γίνει ένα πέρασμα του έργου με εμένα στον ρόλο του. Αρχικά πίστευα ότι ήθελε να δει το έργο και τους υπόλοιπους ηθοποιούς χωρίς να συμμετέχει εκείνος. Εξάλλου ο δικός μου ρόλος θα ήταν ο Λομπ, που έχει μια σκηνή μόνο στο τέλος. Ομως στη διάρκεια του περάσματος συνειδητοποίησα ότι κάτι άλλο έψαχνε. Ηθελε να βεβαιωθεί για την απόφασή του να ανταλλάξουμε ρόλους, όταν η παράσταση θα παιζόταν στο Φεστιβάλ ή και στην επανάληψή της την ερχόμενη σεζόν. Στο τέλος μού είπε ότι μου ταιριάζει και με ρώτησε αν μου αρέσει η ιδέα. Είπα ναι, αλλά στην πραγματικότητα δεν πίστεψα ποτέ ότι θα ερχόταν αυτή η ώρα».
• Σας ταιριάζει ο ρόλος του Ρουτ;
«Δεν ξέρω. Πάντως με θυμάμαι σ' εκείνο το πέρασμα απαλλαγμένο από κάθε ανησυχία να αποδείξω κάτι. Υπήρχε μια ιδιαίτερη συνθήκη, ότι κρατούσα έναν ρόλο που δεν μου ανήκε. Δεν ξέρω αν και κατά πόσον μπορώ να κρατήσω κάτι από εκείνη την πρόβα για την παράσταση. Πάντως ήταν ένα σπουδαίο μάθημα. Οσο λιγότερο πιέζεις για να μπεις σε μια διαδικασία τόσο πιο πολύ σου επιτρέπει να εισέλθεις. Ισως αυτό να είχε δει ο Λευτέρης εκείνη τη μέρα».
• Πώς είναι να ερμηνεύεις τον ρόλο που κρατούσε εκείνος;
«Κοίτα, δεν είναι εύκολο. Από πολλές απόψεις. Ειδικά το ψυχικό βάρος είναι τεράστιο. Αλλά και καλλιτεχνικά είναι αδύνατο να βρει κανείς αυτή την ιδιαίτερη σύνδεση που είχε ο Λευτέρης με τον συγκεκριμένο ρόλο. Φυσικά, αυτό δεν είναι το ζητούμενο. Εχω στα χέρια μου όλη την παρτιτούρα του ρόλου, με όλους τους αυστηρούς κανόνες που τον συνοδεύουν και αυτό που καλούμαι να κάνω είναι να βρω την προσωπική μου “ελευθερία” μέσα σ' αυτό το πολύ αυστηρό πλαίσιο. Ανάμεσα στα σημαντικότατα που μας δίδαξε αυτός ο άνθρωπος είναι κι αυτό. Επίσης, είναι σίγουρο ότι για να μπορέσω να είμαι χωρίς αναστολές σ' αυτή τη διαδικασία (που περιλαμβάνει άλλα έξι άτομα) πρέπει να βλέπω αυτή την πρόκληση ως ένα δώρο. Αυτό βοηθάει πολύ. Εξάλλου ο ανασταλτικός φόβος μπροστά στις δυσκολίες ήταν κάτι που εξόργιζε πάντα τον Λευτέρη!».
• Εχετε μια γεμάτη πορεία στο θέατρο. Ενδιαφέροντες ρόλοι, έργα, συνεργασίες. Ηταν θέμα τύχης, ευκαιριών, δικής σας προσπάθειας και αφοσίωσης;
«Ολα αυτά μαζί. Και η τύχη παίζει ρόλο. Καλό όμως είναι να συνδυάζεται με προσπάθεια, μόχθο. Αλλιώς σε εγκαταλείπει. Μέχρι τώρα είχα την τύχη να γνωρίσω ανθρώπους σημαντικούς που προσπάθησαν να μου πουν κάτι σημαντικό. Μακάρι να μπορούσα να πω ότι είμαι “προϊόν” αυτών των συναντήσεων. Δεν ξέρω καν αν τότε διέθετα την ωριμότητα που χρειαζόταν για να κρατήσω τα μέγιστα δυνατά εφόδια. Οπως και να 'χει, ειδικά σ' αυτούς που είναι αδύνατο να ξαναδώ, τους είμαι ευγνώμων».
• «Θερμοκήπιο». Ενα κρατικό «ησυχαστήριο», ασθενείς με κωδικούς αντί για ονόματα, μυστηριώδεις γεννήσεις και θάνατοι, ανακρίσεις και ηλεκτροσόκ. Ποια είναι η ιδανική θερμοκρασία συντήρησης της εξουσίας;
«Σ' αυτό το έργο, που είναι από τα πρώτα του, ο Πίντερ ουσιαστικά παρωδεί την άσκηση της εξουσίας. Το “θερμοκήπιο” είναι μια παραβολική έννοια που δηλώνει έναν τόπο, έναν χώρο ή ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο τα πράγματα πρέπει πάση θυσία να διατηρούνται στην ίδια θερμοκρασία, να παραμένουν αμετάβλητα, σταθερά και ήσυχα στους αιώνες των αιώνων! Οι άνθρωποι θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα, μοιάζει να τα αλλάζουν, αλλά όλα πρέπει να επανέρχονται στην “τάξη”. Εξάλλου και η ιστορία της ανθρωπότητας είναι γεμάτη από μικρές επαναστάσεις που απλώς, πρόσκαιρα, αλλάζουν κάποια δεδομένα. Ομως δυστυχώς, αργά ή γρήγορα, έρχεται η επιστροφή στη γνώριμη και βολική θερμοκρασία του “θερμοκηπίου”».
• Σήμερα που το συλλογικό υποχωρεί, τι σημαίνει ομάδα στο θέατρο;
«Το να μπεις σε μια ομάδα ή να συστήσεις μια ομάδα είναι σχετικά εύκολο. Είναι όμως πολύ δύσκολο και απαιτεί μεγάλη αφοσίωση να παραμείνεις σ' αυτή. Βασική προϋπόθεση είναι να μπορέσεις να δαμάσεις την προσωπική σου φιλοδοξία και να προσφέρεις τον εαυτό σου στους άλλους. Σ' αυτούς που το έχουν καταφέρει, τους Blitz, Pequod, Κανιγκούντα, Εταιρεία Θεάτρου Χώρος κ.ά. αξίζει μεγάλο μπράβο».
• Και πώς χειρίζεται κανείς το θέμα της προσωπικής φιλοδοξίας μέσα σε μια συλλογική προσπάθεια;
«Πρέπει να βρεις τη δύναμη να ελέγξεις τον εγωισμό σου. Να αφήσεις στην άκρη τον εαυτό σου, και το εννοώ κυριολεκτικά. Δεν είναι εύκολο. Εχω φάει τα μούτρα μου προσπαθώντας να υπηρετήσω το “εμείς” κι όχι το “εγώ”. Βρίσκεις τα όριά σου, τσαλακώνεσαι, χτυπιέσαι, δεν παίρνεις τίποτα προσωπικά. Αναζητείς τρόπους να είσαι “μέσα” και “μαζί” με τους υπόλοιπους, να υπηρετείς το ομαδικό πνεύμα. Ολο αυτό απαιτεί μεγάλη απόσταση από τις μικροπρέπειες του καθενός, στέκει πάνω από όλους. Το κοινό ποσώς ενδιαφέρεται για τις ματαιοδοξίες, τα δίκια και τα άδικά μας».
• Στο Εθνικό Θέατρο τα τελευταία χρόνια λειτούργησε μια τέτοια «ομάδα» ηθοποιών.
«Το Εθνικό ήταν ένας χώρος συνάντησης πολλών και διαφορετικών μεταξύ τους ανθρώπων, νέων και μη, μέσα σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα δημιουργικό. Είδαμε παραστάσεις με διαφορετικό ύφος και αισθητική η κάθε μία, γεμάτες ως επί το πλείστον, που αφορούσαν μεγάλη μερίδα του κοινού. Επίσης μας δόθηκε η -όχι και τόσο συχνή- ευκαιρία να γνωρίσουμε τη δουλειά κάποιων σπουδαίων καλλιτεχνών του εξωτερικού, που, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, μας επέτρεψαν να ρίξουμε μια μικρή ματιά προς τα έξω».
• Πώς είναι η μετάβαση από τη σκηνή του θεάτρου στη «σκηνή» της καθημερινότητας;
«Επιστρέφεις στη ζωή και τα προβλήματά της. Δεν χάνονται. Είναι εκεί και σε περιμένουν. Δεν ξέρω πώς διαχωρίζεται η δουλειά από την προσωπική ζωή, αφού λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία, τροφοδοτώντας, διευκολύνοντας ή δυσκολεύοντας το ένα το άλλο. Πάντως, από τότε που έγινα γονιός είχα λιγότερα προβλήματα στη δουλειά. Το παιδί είναι “δεξαμενή” άντλησης ενέργειας. Κάποτε επέμενα μέχρι να αποδείξω ότι έχω δίκιο. Σήμερα δεν πάω να τρυπήσω τον δράκο. Λέω δεν πειράζει κι αν με αδικούν. Είναι σημαντικό να το διαχειρίζομαι έτσι γιατί έχει αποτέλεσμα. Την επομένη δεν με αδικούν… Ναι, τα παιδιά σε ωριμάζουν, σε διαπαιδαγωγούν. Λειτουργούν ως πλανήτες για την οικογένεια. Είμαστε όλοι δορυφόροι τους κι αυτό είναι χαρά και ευθύνη μεγάλη».
• Αλήθεια, πώς κουμαντάρετε δουλειά και δύο παιδιά, με την επίσης καλλιτέχνη σύζυγο;
«Ειδικά τις περιόδους που δουλεύουμε κι οι δύο, ο ελεύθερος χρόνος μας είναι πολύ περιορισμένος. Είναι και αυτό μέσα στις σημαντικές αλλαγές που προκύπτουν όταν έχεις οικογένεια. Κι ενώ μοιάζει μόνο σαν θυσία, ανακαλύπτεις τελικά ότι είναι εφικτό οι προσωπικές μας ώρες να χωράνε την παρουσία τρίτων και παρ' όλα αυτά να είναι δημιουργικές. Μάθημα συγκέντρωσης…».
• Η κρίση σάς έχει επηρεάσει προσωπικά;
«Θα ήταν ψέμα αν έλεγα πως δεν στερούμαι κάποια πράγματα. Και στο θέατρο και στην καθημερινότητά μου. Αλλά σκεπτόμενος την κατάσταση κάποιων άλλων, θεωρώ ντροπή να παραπονιέμαι. Βλέπω γύρω μου τόσο δυσάρεστα πράγματα να συμβαίνουν, με κάνουν να νιώθω σχεδόν προνομιούχος. Είναι πολύ σκληρό να είσαι αναγκασμένος να διεκδικείς με τόσο πολύ κόπο αγαθά που θα 'πρεπε να θεωρούνται αυτονόητα! Σκέψου, ας πούμε, το ζήτημα της δουλειάς. Αυτό που ήταν ανέκαθεν για πολλούς ανθρώπους ένας εφιάλτης, λόγω των άθλιων συνθηκών που υπάρχουν σε αρκετές δουλειές, έχει φτάσει τώρα να είναι ο στόχος της ζωής τους! Ξέρω ανθρώπους που παλεύουν με νύχια και με δόντια για το αυτονόητο».
• Ολοι λέτε, και λέμε, ότι το θέατρο εμπεριέχει την πολιτική. Είστε πολιτικά συνειδητοποιημένος; Και το «συνειδητοποιημένος» πώς αποτυπώνεται σήμερα πρακτικά;
«Υπάρχουν πράξεις στην καθημερινή μας ζωή που μπορούν να μας ανοίξουν τον δρόμο για μια ουσιαστικότερη συνειδητοποίηση. Αν δεν ξεκινήσουμε κατ' αρχήν απ' αυτό, για ποια αντίσταση μιλάμε; Περιμένουμε να διεκδικήσουμε ή να αντιδράσουμε μόνο όταν μας έρθει πρόσκληση. Για να ενωθούμε και να διεκδικήσουμε, πρέπει να εκπαιδεύουμε κάθε μέρα τον εαυτό μας. Εχουμε πάψει να αντιδρούμε ακόμα και για τα στοιχειώδη. Οταν, ας πούμε, νιώθουμε ότι θίγεται η προσωπικότητά μας, στις υπηρεσίες, στον δρόμο, στο πάρκο, στη δουλειά μας. Δεν μιλάμε. Πρέπει να θυμώνουμε όταν χρειάζεται! Σιωπούμε, υπομένουμε την αδικία και έτσι συνηθίζουμε τον εαυτό μας στην ανοχή ή την απάθεια. Αυτό είναι το σημαντικότερο σημείο που προσπαθώ να αλλάξω στον εαυτό μου, άκομψα μερικές φορές, αλλά μόνο τότε μπορώ να είμαι δυνατά παρών ως πολίτης που συν-αντιστέκεται για να μη χάσει την αξιοπρέπειά του».
…………………………………………………………………………………………..
INFO: Φεστιβάλ Αθηνών-Θέατρο της Οδού Κυκλάδων (Κεφαλληνίας και Κυκλάδων 11, Κυψέλη. Τηλ.: 2108217877) «Θερμοκήπιο» του Χάρολντ Πίντερ. Μετάφραση: Νίνος Φένεκ-Μικελίδης. Σκηνοθεσία: Λευτέρης Βογιατζής. Σκηνικά–κοστούμια: Εύα Μανιδάκη. Μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός. Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος. Παίζουν: Γιώργος Γάλλος, Δημήτρης Ημελλος, Βασίλης Κουκαλάνι, Γιάννης Κότσιφας, Γιάννης Νταλιάνης, Αργύρης Πανταζάρας, Μαρία Σκουλά, Χάρης Φραγκούλης. Μέχρι 26 Ιουλίου.
