Η πιο πειραματική και συλλογική έκθεση του θεσμού -βασίζεται σε 40μελή ομάδα επιμελητών- θέτει το ερώτημα στην κορύφωση της κρίσης: Και τώρα τι; Απαντούν 70 καλλιτέχνες με έργα που έγιναν ή επιλέχτηκαν γι' αυτόν τον σκοπό, σε έναν χώρο συνδεδεμένο με το χρήμα, τη συναλλαγή και την αντιπαράθεση
Της Παρής Σπίνου
Το 2011, χρονιά διαμαρτυρίας και ριψοκίνδυνων ονειροπολήσεων, η 3η Μπιενάλε της Αθήνας με τίτλο «Μονόδρομος» πρώτη απ' όλες τις εικαστικές διοργανώσεις πολύ εύστοχα διερεύνησε τη νεότερη ελληνική ιστορία και τις απαρχές της κρίσης, κεντρίζοντας μάλιστα την προσοχή των διεθνών ΜΜΕ. Σήμερα, σε μια περίοδο που η οικονομική κρίση κορυφώνεται ταράζοντας και τα θεμέλια της κοινωνίας, έρχεται η 4η κατά σειρά διοργάνωση με τίτλο «Αgora» να θέσει ένα καίριο ερώτημα: Και τώρα τι;
Η 4η Μπιενάλε της Αθήνας, που εγκαινιάζεται στις 29 Σεπτεμβρίου, αναμένεται να είναι η πιο πειραματική και η πιο συλλογική. Ασφαλώς δεν λείπουν οι εμπνευστές της, η Ξένια Καλπακτσόγλου και ο Poka-Yio, που αποτελούν το διευθυντικό σχήμα. Ομως επιπλέον, ούτε ένας ούτε δύο, αλλά 40 συνολικά επιμελητές -μια ομάδα καλλιτεχνών, θεωρητικών, δημοσιογράφων, κοινωνιολόγων και άλλων επαγγελματιών από τον χώρο της δημιουργίας- συνεργάζονται προκειμένου να φέρουν εις πέρας το φιλόδοξο εγχείρημα.
Εμβληματικός, γεμάτος συμβολισμούς ο χώρος όπου θα στεγαστεί: το πρώην Χρηματιστήριο Αξιών, στην οδό Σοφοκλέους, το οποίο θα φιλοξενήσει μέχρι την 1η Δεκεμβρίου τα έργα 70 καλλιτεχνών, που έγιναν ή επιλέχτηκαν για τον σκοπό αυτόν, καθώς και σειρά από εκδηλώσεις, περφόρμανς, προβολές ταινιών, εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Αν η έννοια της αρχαίας αγοράς βασίστηκε στη συνέλευση και τη συνάθροιση, η αγορά της Σοφοκλέους αποτέλεσε ένα μέρος ανταλλαγής μετοχών, έναν δείκτη ανάπτυξης. Εκεί οι μικροεπενδυτές, πριν σκάσει η φούσκα του χρηματιστηρίου και ξεσπάσει η κρίση, επένδυαν όχι μόνο τα χρήματα αλλά και τα όνειρά τους. Τώρα, η μπιεναλική «Agora» προτείνει την ανταλλαγή απόψεων αλλά και την αντιπαράθεση. «Η φιλοδοξία μας είναι να παράξουμε κάτι πολύ περισσότερο από μια έκθεση τέχνης· θέλουμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για συνδιαλλαγή, διασύνδεση, ανταλλαγή, διάλογο» μας λέει η Κατερίνα Σταυρούλα, δημοσιογράφος στο επάγγελμα, από την ομάδα των επιμελητών. Τονίζει ότι αυτή η συνύπαρξη έχει το στοιχείο της συλλογικής δουλειάς, αναπόφευκτα όμως και τη δυναμική της συμφωνίας, της διαφωνίας ή της κριτικής.
Ετσι η «Αgora» θα φιλοξενήσει διαφορετικές και ενίοτε αμφιλεγόμενες θεωρήσεις, στοχεύοντας τόσο στην τέρψη όσο και στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης. Υποδέχεται ταυτόχρονα το καρναβαλικό και το αμφίσημο, το σημαντικό και το ασήμαντο. «Ενα επιπλέον ερώτημα είναι εάν μπορεί η τέχνη να διαμορφώσει μια εικόνα τού σήμερα, να προτείνει σημεία στα οποία πρέπει να επικεντρωθούμε και ενδεχομένως να δει πράγματα που έρχονται» συνεχίζει η ίδια. «Η δημιουργική διαδικασία αποτελεί μια υπέρβαση σε μια κοινωνία που χειμάζεται. Δεν βρίσκουμε απάντηση σε όσα συμβαίνουν, προσπαθούμε να συλλαβίσουμε ένα ενδεχόμενο με αυτό το πείραμα που θα κριθεί κι από εμάς κι από το κοινό».
Μέλος της ομάδας και ο Χριστόφορος Μαρίνος, γνωστός επιμελητής εκθέσεων, επισημαίνει ότι «η Μπιενάλε της Αθήνας έχει φέτος μια δύσκολη αποστολή: καλείται να αφουγκραστεί το παρόν, αντλώντας από το παρελθόν, για να καταθέσει μια νέα πρόταση για το μέλλον. Τη δεδομένη στιγμή, που οι εξελίξεις στην κοινωνία και στην τέχνη αλλάζουν με ραγδαίους ρυθμούς, οι διευθυντές της Μπιενάλε θεώρησαν πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό μόνο μέσα από ένα συλλογικό “επιμελητικό” σχήμα. Εκ των πραγμάτων πατήσαμε στο χαλί που έστρωσε ο “Μονόδρομος”, μόνο που τώρα έπρεπε να προχωρήσουμε παρακάτω».
Γι’ αυτό έθεσαν το ερώτημα «Και τώρα τι;». «Μπορούμε και με ποιον τρόπο να ανταποκριθούμε και να δώσουμε feedback σε αυτό που ζούμε τώρα; Ενα τέτοιο ερώτημα δεν πέφτει μόνο στις πλάτες των καλλιτεχνών αλλά βαραίνει όλους όσοι εργάζονται στον δημιουργικό τομέα. Ας μην κρυβόμαστε: πολλοί καλλιτέχνες και επιμελητές σήμερα κάνουν έργα ή συλλαμβάνουν τρόπους έκθεσης των έργων “βάσει συνταγών”. Ο αυθορμητισμός και ο αυτοσχεδιασμός είναι σε έλλειψη. Αλλά η κατάσταση που επικρατεί τώρα κοινωνικά και καλλιτεχνικά απαιτεί από εμάς να σκεφτούμε αυθόρμητα και να αυτοσχεδιάσουμε. Δεν αρκεί μόνο η θεωρία, όσο καλά κι αν την έχει κανείς αφομοιώσει. Ενας λόγος που οι περισσότερες εκθέσεις με πολιτική διάσταση μοιάζουν ακαδημαϊκές, στεγνές και αδιάφορες, είναι γιατί προσπαθούν να εφαρμόσουν στην πράξη όσα προτείνουν μέσα από τα κείμενά τους διάφοροι σύγχρονοι στοχαστές. Σε μια περίοδο, λοιπόν, που ένα μεγάλο μέρος επιμελητών και καλλιτεχνών πιθηκίζει ασύστολα, η “Αγορά” στοχεύει να φιλοξενήσει πραγματικές φωνές, χρήσιμες προτάσεις, σοβαρές ενστάσεις, εποικοδομητικές διαφωνίες».
