Του Δημήτρη Αγγελίδη

Ο Γουίλ Σαντς βρίσκεται στην Αθήνα έναν μήνα τώρα, τρίτη φορά στην πόλη φέτος, και παρατηρεί προσεκτικά αυτά που αποφεύγουν να δουν οι περισσότεροι. Τους παρίες του συστήματος, τους ανθρώπους του δρόμου, αυτούς που δεν έχουν πρόσβαση ούτε καν στο καταρρέον σύστημα δημόσιας υγείας.

Η εμπειρία του στο αναρχικό κίνημα της Βαρκελώνης, στο πλευρό αστέγων, φτωχών, μεταναστών και φυλακισμένων, τον κάνει ν' αμφισβητεί τον κυρίαρχο λόγο για την κρίση. Εχει διαβάσει πολύ, έχει δει πολλά. Το λεύκωμα που ετοιμάζει δεν στηρίζεται στη συνηθισμένη ευκολία του εντυπωσιασμού. Το καταλαβαίνεις ήδη από τον τίτλο: «Η κρίση ζει: το νέο κανονικό».

«Η ιδέα ήταν να δείξουμε την οικονομική κρίση σαν τη νέα κανονικότητα», λέει. «Δεν είναι ένα φαινόμενο που άρχισε το 2008 και θα τελειώσει όταν σωθεί η οικονομία. Είναι το καινούργιο μοντέλο του καπιταλισμού. Θα περάσουμε τη ζωή μας σ' έναν κόσμο όπου μια ελίτ θα ζει σε περιφραγμένα προάστια και το 99% του πληθυσμού σε συνθήκες απίστευτου στρες. Θελήσαμε να το δείξουμε μέσα από θέματα που σχετίζονται με το καθημερινό βίωμα της κρίσης».

Τέσσερα κεφάλαια, τέσσερα θέματα, ένα για κάθε χώρα της νότιας Ευρώπης: το σύστημα υγείας στην Ελλάδα, το πρόβλημα στέγης στην Ισπανία, οι συνταξιούχοι στην Ιταλία, οι μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς στην Πορτογαλία.

Το βιβλίο θα εκδοθεί από την κολεκτίβα Fractures (Ρωγμές). Την ίδρυσε ο Γουίλ μ' έναν φίλο φωτογράφο την άνοιξη του 2011 (στην πορεία προστέθηκαν δύο φωτογράφοι και ένας γραφίστας), ώστε να είναι ελεύθεροι από τις δεσμεύσεις των μεγάλων πρακτορείων και να υπηρετήσουν τον δικό τους στόχο: να καταγράψουν τις ρωγμές που δημιουργεί η σημερινή κατάρρευση του καπιταλιστικού μοντέλου.

«Η δημοσιογραφία ακολουθεί σήμερα το μοντέλο μιας κερδοσκοπικής επιχείρησης, που αναζητά τον εντυπωσιασμό με κάθε μέσο», λέει. «Δεν μπορεί να επιζήσει, γιατί δεν είναι ειλικρινής. Θα καταρρεύσει ή θα εξελιχτεί σε μέσο προπαγάνδας για να εξαφανίσει κάθε διαφορετική φωνή. Εκεί βρισκόμαστε. Κι αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης συνεταιριστικών εγχειρημάτων όπως το δικό μας. Να ανοίξουν τη συζήτηση, να αναδείξουν την πολυπλοκότητα των ζητημάτων, κόντρα στη σημερινή δημοσιογραφία της επικίνδυνης απλούστευσης».

Τη πορεία του την καθορίζουν τρεις διαδρομές. Η οικογένεια: μεγαλοαστική από το Σικάγο, με πατέρα που δούλευε στον κλάδο της βιώσιμης και αειφόρου γεωργίας και μετακινούνταν συνεχώς. Οι σπουδές: πολιτικής επιστήμης στο προοδευτικό κολέγιο Hampshire, που του επέτρεψαν να εντρυφήσει στην ιστορία των αμερικανικών κινημάτων του 20ού αι. Και η Βαρκελώνη: έφτασε στην πόλη αφού τελείωσε την πτυχιακή του, γεμάτος ερωτήματα για τη χρησιμότητα του προστατευμένου από τη ζωή πανεπιστημιακού περιβάλλοντος και για τα προνόμια που συνοδεύουν το αμερικανικό διαβατήριο. Εζησε στους δρόμους της, καπνίζοντας χόρτο και παρατηρώντας τη βία κατά των μεταναστών που τότε έχτιζαν αυτό που αργότερα χαρακτηρίστηκε «οικοδομικό θαύμα».

Ενας φίλος του Αφρικανός μετανάστης συνελήφθη και ο Γουίλ μπήκε για τα καλά στις μεταναστευτικές και αντιρατσιστικές οργανώσεις. Από κει στο κίνημα για την κατάργηση των φυλακών και στο κίνημα καταλήψεων κτιρίων. Μιλά για μια σχεδόν ερωτική εμπειρία της σύγκρουσης με την εξουσία, το βαθιά ανθρώπινο συναίσθημα της ενδυνάμωσης, που κάνει τις εξεγέρσεις σημαντικές, ακόμα κι αν δεν οδηγούν κάπου.

Στη Βαρκελώνη άρχισε να φωτογραφίζει, χωρίς να έχει ιδέα από μηχανές. Ακόμα και σήμερα, στην κολεκτίβα, είναι ο λιγότερο καταρτισμένος τεχνικά. Είναι όμως αυτός που διαβάζει και γράφει περισσότερο. Το μυστικό άλλωστε βρίσκεται κάπου εκεί.

«Πρέπει να υπάρξει μια επένδυση του φωτογράφου στο υποκείμενο της φωτογραφίας ή γενικότερα στο θέμα που φωτογραφίζει», λέει. «Να νιώθει ο θεατής πως έχει ρισκάρει ο φωτογράφος – οικονομικά, προσωπικά, συναισθηματικά, σωματικά. Το ρίσκο δημιουργεί οικειότητα με το θέμα, έτσι που ο φωτογραφιζόμενος αποτελεί μέρος της φωτογραφικής διαδικασίας, όχι αντικείμενό της. Η επένδυση κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια καλή και σε μια ηδονοβλεπτική φωτογραφία, σαν αυτές που χρησιμοποιούνται συνήθως στα φωτορεπορτάζ».