Λάβαμε από τον Νίνο Φένεκ Μικελίδη επιστολή-απάντηση στο ρεπορτάζ της Τετάρτης 24 Ιουλίου 2013 με τίτλο «Ποιος μετέφρασε το “Θερμοκήπιο” του Πίντερ;», της οποίας δημοσιεύουμε, ενδεικτικά, αποσπάσματα καθώς και τις απαντήσεις της συντάκτριας Εφης Μαρίνου.

● «Εκπληξη μου προκάλεσε το χτεσινό, κάθε άλλο παρά αντικειμενικό (μάλλον κακόβουλο θα έλεγα) άρθρο της [email protected]».

Απάντηση: Το άρθρο χαρακτηρίζεται από τον κ. Μικελίδη «κακόβουλο». Δεν ήταν και θα μπορούσα να επικαλεστώ πολλούς λόγους γι' αυτό. Αντίθετα, προσπάθησα να υπερασπιστώ την, πράγματι, δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκε ο δημοσιογράφος και μεταφραστής, επειδή δεν του δόθηκαν επαρκείς και καθαρές εξηγήσεις από την αρχή αφήνοντας την υπόθεση να πάρει διαστάσεις. Στο δημοσίευμα της «Εφ.Συν.» αναφέρονται οι θέσεις του γύρω από το ζήτημα -από δημοσίευμα της «Ελευθεροτυπίας»- παρόλο που δεν μας είχε γνωστοποιήσει την εν λόγω αγωγή, καθώς και της άλλης πλευράς.

● «Η αρθρογράφος γράφει: “Ο κ. Μικελίδης πληρώθηκε εν τέλει”. Εντελώς ψευδής είδηση, μια και μέχρι στιγμής δεν έχω πάρει ούτε ένα ευρώ! Εκτός αν παρέλαβε τα χρήματα από την κυρία Λεβίδη η κυρία Μαρίνου για να μου τα δώσει…».

Απάντηση: «O κ. Μικελίδης πληρώθηκε εν τέλει» ή «Στο κείμενο είναι ζήτημα αν έμειναν τρεις-τέσσερις λέξεις από τη μετάφραση που παρέδωσε» δεν είναι φράσεις δικές μου. Πράγματι, πώς θα μπορούσα να το ξέρω; Βρίσκονται εντός εισαγωγικών μιας μεγάλης παραγράφου και αφορούν τις θέσεις που υπερασπίζεται η άλλη πλευρά.

● «Το λογικό ερώτημα βέβαια που θα έβαζε κανείς είναι: α) γιατί ο κ. Βογιατζής πήρε τη δική μου μετάφραση για να κάνει τις όποιες δικές του επεμβάσεις και δεν έκανε μια απευθείας από το αγγλικό κείμενο μετάφραση; και, β) γιατί δεν πρότεινε να βάλει από την αρχή (σ' όλα τα διαφημιστικά και στο πρόγραμμα/βιβλίο) το όνομά του; Η απάντηση θα ήταν πως δεν θα δεχόμουνα ακριβώς γιατί δεν υπήρξε ποτέ συν-μεταφραστής. Δεν διερωτήθηκε ποτέ η κα Μαρίνου, γιατί ξαφνικά η κυρία Λεβίδη θέλησε να συνυπάρχει, μετά από δυόμισι χρόνια, το όνομα του σκηνοθέτη στη μετάφραση».

Απάντηση: Είναι γνωστή σε ειδικούς και μη στον χώρο του θεάτρου η ξεχωριστή προσωπικότητα του Λευτέρη Βογιατζή, καθώς και το ειδικό καθεστώς συνεργασιών που είχε, αποτέλεσμα αυτής ακριβώς της ιδιότυπης ιδιοσυγκρασίας. Είμαι σε θέση να γνωρίζω, καλύπτοντας το συγκεκριμένο ρεπορτάζ, ότι το ζήτημα της ταυτότητας της μετάφρασης -προτού πάρει πρωτοβουλίες η κ. Λεβίδη- τον «βασάνιζε», χωρίς όμως να καταφέρνει ή να προλαβαίνει να ασχοληθεί.

● «Από την αρχή ο κ. Βογιατζής είχε συμφωνήσει ότι θα πλήρωνε το ποσό των έξι χιλιάδων ευρώ που μου αναλογούσε από το πρώτο ανέβασμα του έργου (γεγονός που επανέλαβε και στη δικηγόρο μου όταν ξανάρχισε τις πρόβες για να ανεβάσει το έργο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών). Είναι προσβλητικό να αναφέρει κανείς πως οι μεταφραστές δεν πρέπει να πληρώνονται και ότι πρέπει να προσφέρουν δωρεάν τις μεταφράσεις τους. Το γνωρίζει καλά και ο κ. Διαλεγμένος που είχε στο παρελθόν συνεργαστεί, με όχι ιδιαίτερη συμπάθεια με το Θέατρο της Νέας Σκηνής».

Απάντηση: Το γεγονός ότι ο κ. Μικελίδης αναφέρει συνάντηση της δικηγόρου του με τον Λ. Βογιατζή, άρρωστο όντα, στο διάστημα των προβών της παράστασης, επιβεβαιώνει τα στοιχεία που προκύπτουν από το ρεπορτάζ ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με το θέμα της μετάφρασης, πληρωμής κ.λπ. Οτι δηλαδή ο ίδιος ο σκηνοθέτης -και όχι εγώ- προσπαθούσε να ξεδιαλύνει ένα θολό τοπίο γύρω από την ουσία (;) και την ταυτότητα της μετάφρασης. Σε ό,τι αφορά τα οικονομικά ζητήματα, η κάθε πλευρά καταθέτει τις απόψεις της και όχι εγώ. Και μόνο ο τίτλος του δημοσιεύματος «Ποιος μετέφρασε το “Θερμοκήπιο” του Πίντερ;» (με ερωτηματικό) δεν προδίδει «απόφαση» της εφημερίδας στις αντεγκλήσεις γύρω από τη μετάφραση του έργου. Ακόμα και η εισαγωγή «Χαμένοι στην αλήθεια της μετάφρασης» κρατά τις δέουσες αποστάσεις από το θέμα.

● «Παρά τις απαράδεκτες ενέργειες της κυρίας Λεβίδη και εν μέρει του κ. Βογιατζή, αυτό δεν αφαιρεί το πράγματι σημαντικό σκηνοθετικό ταλέντο του».

Απάντηση: Ακριβώς αυτό σημειώνω τελειώνοντας το ρεπορτάζ: «Η συνυπογραφή του ανθρώπου που έδωσε νέα πνοή στο ελληνικό θέατρο, που βασανιζόταν όσο κανείς με τη μετάφραση των έργων και την απόδοση και του πιο κρυφού του νοήματος, είναι δυνατόν να θεωρείται προσβλητική και ποινικά κολάσιμη;». Εκτιμώ ότι το όνομα του αξιόλογου συναδέλφου, κριτικού κινηματογράφου, ποιητή και μεταφραστή, ουδόλως απομειώνεται δίπλα σ' αυτό του Λευτέρη Βογιατζή…