Percival Everett
«Η θεραπεία του Νερού»
Μετάφραση: Δημήτρης Αθηνάκης, Μυθιστόρημα, Πόλις, 2013, σελ. 275.
Της Μαριάννας Σκιαδά
Η «Θεραπεία του νερού» (γράφτηκε το 2007) είναι το δέκατο πέμπτο μυθιστόρημα από τα είκοσι και πλέον βιβλία που έχει μέχρι τώρα δημοσιεύσει ο βραβευμένος και πολυγραφότατος Percival Everett. Ο Everett, γεννημένος το 1956 σε μια οικογένεια γιατρών στη Γεωργία των ΗΠΑ, έχει γράψει μυθιστορήματα εμπνευσμένα από τους αρχαιοελληνικούς μύθους, σάτιρες, παρωδίες, ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, ακόμα και ένα άτυπο παιδικό βιβλίο. Χαρακτηριστικά της συγγραφικής του δουλειάς είναι αφ’ ενός μεν η προσπάθειά του να απομακρυνθεί και να αποστασιοποιηθεί από την αφρο-αμερικανική παράδοση της καταγωγής του και αφ’ ετέρου ο πειραματισμός με τη φόρμα και τη γλώσσα του μυθιστορήματος.
Αυτό συμβαίνει και με το παρόν μυθιστόρημα, με τον παραπλανητικό τίτλο η «Θεραπεία του νερού», που μόνο θεραπεία δεν είναι, αφού πρόκειται για βασανιστήριο που δεν θανατώνει και δεν αφήνει σημάδια στους βασανιζόμενους. Ο κεντρικός του ήρωας, ο Ισμαήλ Κίντερ, είναι μαύρος αλλά θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε πατέρας, ανεξαρτήτως χρώματος και καταγωγής, η κόρη του οποίου βιάζεται και δολοφονείται. Ο Κίντερ, όταν βλέπει ότι ο βιαστής και δολοφόνος της εντεκάχρονης κόρης του δεν τιμωρείται λόγω αμφιβολιών, αυτοδικεί. Συλλαμβάνει, φυλακίζει και υποβάλλει στη «θεραπεία» του νερού τον φερόμενο ως δράστη. Η ανατροφή του μαζί με την κουλτούρα της κοινωνίας στην οποία ζει τον έχουν προετοιμάσει, όπως εξομολογείται, και για την αυτοδικία και για τον βασανισμό. Αυτή η «θεραπεία», που φτάνει το θύμα στο σημείο πνιγμού χωρίς όμως και να το πνίγει, εφαρμόστηκε εξάλλου στους κρατούμενους των Αμερικανών στο Αμπού Γκράιμπ και το Γκουαντάναμο, όπου και την έμαθε ο Ισμαήλ. Ο συγγραφέας, διά στόματος Κίντερ, ασκεί εδώ δριμεία κριτική στην αμερικανική ιδεολογία αλλά και στον πρόεδρο Τζ. Μπους προσωπικά. Σκηνές πάντως βασανιστηρίων σχεδόν δεν υπάρχουν στο βιβλίο. Οι βιαιοπραγίες διαπράττονται, όπως και στις αγαπημένες του Everett αρχαιοελληνικές τραγωδίες, μακριά από τα μάτια των θεατών (εδώ των αναγνωστών).
Ο Θελόνιους Ελισον, ο μαύρος ακαδημαϊκός και συγγραφέας στο «Σβήσιμο» (2003), και ο Not Sidney στο «I am not Sidney Poitier» (2009) θα μπορούσαν να θεωρηθούν οι μόνες εξαιρέσεις όσον αφορά τους ήρωες του Everett, αφού και στις δύο περιπτώσεις η καταγωγή τους είναι ριζικό κομμάτι της συγκρότησης και της ύπαρξής τους.
Οσον αφορά τώρα τους πειραματισμούς με τη γλώσσα και τη φόρμα του μυθιστορήματος, η «Θεραπεία του νερού» και πάλι δεν αποτελεί την εξαίρεση, καθώς κλονίζει την παραδοσιακή φόρμα μέσα από έναν λόγο αποσπασματικό, κομματιασμένο, αλλά όχι συναισθηματικά φορτισμένο, λόγο που εναρμονίζεται με ένα άτομο που βρίσκεται υπό την επήρεια ενός τρομερού σοκ, κάνοντας βαθμιαία τον αναγνώστη κοινωνό των μύχιων σκέψεων αλλά και της ανομολόγητης ζωής του αφηγητή.
Ο Κίντερ, συγκλονισμένος, σκέφτεται, φιλοσοφεί, αμφισβητεί, κατακρίνει, τα βάζει με τους θεούς και τον Θεό, με την ψυχανάλυση και τον Φρόιντ. Το βιβλίο είναι, όπως ο ίδιος πληροφορεί τον αναγνώστη, η ομολογία του για το έγκλημα που ο ίδιος αισθάνεται ότι διέπραξε. Οι προσωκρατικοί, ο Ηράκλειτος, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης διασταυρώνονται με τον Saussure και τον Φρόιντ, αλλά και τις αναμνήσεις του Ισμαήλ σε μια πρωτοπρόσωπη κατακερματισμένη αφήγηση που τελικά οδηγεί στην κάθαρση του αφηγητή. Λέξεις αναγραμματίζονται, είτε για να σχηματίσουν άλλες λέξεις είτε για να αποτυπώσουν τη σύγχυση του Κίντερ. Παιδικά σχέδια, ζωγραφικοί πίνακες και το κεφάλι μιας γάτας που σχηματίζεται σταδιακά αρχίζοντας από μια γραμμή ή ένα μουστάκι χωρίζουν τα κομμάτια της αφήγησης. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πώς ο Everett καταφέρνει να διαχειριστεί το υλικό του. Γλωσσοκεντρικός αλλά και δεινός αφηγητής, καταφέρνει να δημιουργήσει ένα ερεθιστικό μεταμοντέρνο μυθιστόρημα ή, ακριβέστερα, μια σύγχρονη μεταμυθοπλασία. Η εμπνευσμένη μετάφραση του Δημήτρη Αθηνάκη αναδεικνύει το κείμενο και βοηθά τον αναγνώστη να έρθει σε επαφή με το έργο του εξαιρετικού αυτού Αμερικανού συγγραφέα.
