Στην τριλογία της «Πουλιά στο βάλτο», «Ζωή στους βράχους» και «Τα κορίτσια της βροχής» κατέγραψε μέσα από ζωντανές μαρτυρίες ανώνυμων αγωνιστριών τη συμμετοχή των γυναικών σε όλες τις μεγάλες εθνικές και πολιτικές μας περιπέτειες: Κατοχή, Εμφύλιος, Εξορίες, Χούντα

Της Βένας Γεωργακοπούλου

Η ντοκιμαντερίστρια, που πέθανε χθες τα ξημερώματα σε ηλικία 78 χρόνων, δεν ήταν απλώς μια ακόμα καλή, αγαπητή σκηνοθέτις με πλούσιο έργο. Η Αλίντα Δημητρίου ήταν, φυσικά, και όλα τα παραπάνω. Κατάφερε, όμως, να αφήσει πίσω της μια τριλογία που θα μείνει για πάντα σημείο αναφοράς, που θα βλέπεται και θα συζητιέται. Που θα έχει μια κεντρική θέση στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, αλλά και την ίδια την Ιστορία της χώρας. Διότι όσα ντοκιμαντέρ και να έχουν γυριστεί ή να γυριστούν για την Αντίσταση, τον Εμφύλιο και τη Χούντα (και είναι πολλά, αντικειμενικά ή υποκειμενικά, βαρετά ή δημιουργικά) η Αλίντα Δημητρίου έκανε τη διαφορά. Εστω και μόνο λόγω εστίασης.

Η αριστερής ιδεολογίας σκηνοθέτιδα αποφάσισε, αρχής γενομένης από το 2005, να γυρίσει ταινίες που να έχουν στο κέντρο τους αποκλειστικά τις γυναίκες. Τις ανώνυμες, απλές γυναίκες που πήραν μέρος σε όλες τις μεγάλες πολιτικές και εθνικές μας περιπέτειες: που έζησαν στιγμές ανάτασης, αλλά και μαρτυρίου. Αν δεν προλάβαινε να το κάνει θα είχαν χαθεί σημαντικές ανθρώπινες μαρτυρίες. Διότι η Αλίντα Δημητρίου χρησιμοποίησε με ταλέντο, θέρμη και υπομονή την πρακτική των συνεντεύξεων, πρόσωπο με πρόσωπο. Και τα κατάφερε.

Προηγήθηκε το 2008 το ντοκιμαντέρ «Πουλιά στο βάλτο» (διάρκεια 104΄) με θέμα την Κατοχή. Ακολούθησε το 2009 η «Ζωή στους βράχους» (διάρκεια 100΄) για τον Δημοκρατικό Στρατό και την Εξορία. Και, τέλος, το 2011, ήρθε η ταινία «Τα κορίτσια της βροχής» (120΄) για τις γυναίκες στην Επταετία. Είχαν όλες μεγάλη επιτυχία, έκαναν την πρεμιέρα τους στο φιλόξενο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης του Δημήτρη Εϊπίδη, που με ανακοίνωσή του εξέφρασε χθες τα συλλυπητήριά του για τον θάνατό της και χαρακτήρισε «μεγάλη την απώλειά της για τον χώρο του ντοκιμαντέρ, τον οποίο υπηρέτησε με πάθος και μεγάλη συνέπεια». Βγήκαν στις αίθουσες και παίχτηκαν σχεδόν σε όλη τη χώρα.

Για την Αλίντα Δημητρίου τα πράγματα είχαν δρομολογηθεί από πολύ νωρίς. Ελεγε το 2012 σε συνέντευξή της στη Νόρα Ράλλη στο Alpha radio: «Στα 12 μου ο πατέρας μου, λίγο πριν τον πιάσουν οι Γερμανοί, με πήρε στα γόνατά του και μου τραγούδησε το “Βροντάει ο Ολυμπος, αστράφτει η Γκιώνα”. Και από εκεί και πέρα για μένα στη ζωή μου όλα ήταν ξεκάθαρα και ως προς την προσωπική μου πορεία και ως προς τις πολιτικές μου πεποιθήσεις». Δεν οργανώθηκε, όμως, ποτέ σε κάποιο από τα κόμματα της Αριστεράς».

Σε συνέντευξή της στον Κώστα Τερζή, στην «Αυγή» (2009) εξηγούσε για την τριλογία της και τη γραμμή που κράτησε με συνέπεια: «Ξεκίνησα χωρίς κανένα σχέδιο, “σενάριο” όπως λένε, και μάλιστα με επώνυμους από εκείνη την εποχή. Στον δρόμο μπερδεύτηκα. Τι δουλειά έχω εγώ με τους επώνυμους; Ετσι βρήκα τις γυναίκες εκείνες που έφτιαξαν Ιστορία. Ολες εκείνες, που περπατάνε πλάι μας στις πλατείες, στην αγορά, στα μανάβικα και δεν έχουμε ιδέα για ό,τι έκαναν – και αυτό γιατί ποτέ δεν ζήτησαν τίποτα… Κι ας έχουν ψυχικές διαταραχές, ας είναι μερικές κουφές, ας έχουν άλλες βόλια στο σώμα τους, ας βγάζουν έρπη όταν κάνουν αναμνηστικές εκδρομές. Μια από αυτές μου είπε: “Κοιμάμαι και ξυπνάω με τον θάνατο. Βλέπω στον ύπνο μου ότι με σκεπάζουν με χώμα”».

Η ίδια, πάντως, παραδεχόταν πως η ταινία της για τις γυναίκες, που συμμετείχαν στην αντίσταση κατά της Χούντας, ήταν η πιο δύσκολη, ίσως γιατί οι μνήμες ήταν πολύ νωπές. Επρεπε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των γυναικών που της άνοιξαν τις καρδιές τους.

Ηταν άραγε από φεμινιστικούς λόγους, που η Αλίντα Δημητρίου έκανε τις γυναικείες αυτές ταινίες; Στη συνέντευξή της στον Κώστα Τερζή έλεγε: «Πολλοί, θέλοντας να δώσουν μια κοινωνιολογική ερμηνεία στη συμμετοχή της γυναίκας τη δεκαετία του ΄40 στο πολιτικό-ιστορικό γίγνεσθαι, λένε ότι έσπαγε τα δεσμά της πατριαρχίας. Και σας ερωτώ: Η καταπίεση και τα δεσμά του πατέρα-αφέντη ήταν πιο οδυνηρά από την επιλογή της παρανομίας, της ταλαιπωρίας στις εξορίες, τους βασανισμούς και τις εκτελέσεις;» Σε μια από τις τελευταίες της, όμως, συνεντεύξεις, στη Λήδα Γαλανού για το FLIX (2012), έλεγε με χιούμορ: «Ζούμε σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, δεν το αισθάνεσαι εσύ; Η γυναίκα μεγάλωσε κι έμαθε στην καταπίεση, αναγκάστηκε από τη ζωή της να αντιδράσει. Σιγά, οι άντρες άχρηστοι είναι, όλοι. Εκτός από έναν. Που είναι μέσα τώρα και διαβάζει…» Αναφερόταν, φυσικά, στον σύντροφο της ζωής της, τον γνωστό ανθρωπολόγο-κριτικό κινηματογράφου Σωτήρη Δημητρίου με το μεγάλο συγγραφικό έργο.

Η Αλίντα Δημητρίου γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε σκηνοθεσία. Εκτός από την τριλογία της, γύρισε περισσότερα από 50 ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση, το υπουργείο Πολιτισμού και τη ΔΕΗ. Σημαντική προσφορά της θεωρείται και το «Λεξικό ελληνικών ταινιών μικρού μήκους (1939-1992)» (εκδόσεις Καστανιώτη).

● Τα συλλυπητήριά τους εξέφρασαν ο ΣΥΡΙΖΑ, η ΔΗΜΑΡ και το ΚΚΕ.