Του Μπάμπη Μιχάλη
Το δεύτερο μεγαλύτερο πρόστιμο στην ιστορία της παγκόσμιας τραπεζικής συμφώνησε να καταβάλλει χθες η UBS προκειμένου να διευθετήσει τη συμμετοχή της στο μέγα σκάνδαλο χειραγώγησης του Libor, του επιτοκίου της διατραπεζικής αγοράς στο Λονδίνο που αποτελεί δείκτη για δάνεια και σύνθετα χρηματοικονομικά προϊόντα αξίας εκατοντάδων τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε όλον τον κόσμο.
O ελβετικός τραπεζικός κολοσσός συμφώνησε με τις αρμόδιες αρχές της Βρετανίας, των ΗΠΑ και της Ελβετίας στην καταβολή συνολικού προστίμου 1,5 δισ. δολαρίων αποδεχόμενος τη συμμετοχή του σε απάτη και δωροδοκία. Η ελβετική τράπεζα θα πληρώσει συγκεκριμένα 1,2 δισ. δολάρια στο αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης και Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Παραγώγων, 160 εκατ. στερλίνες προς τις βρετανικές χρηματιστηριακές αρχές (FSA) και 59 εκατ. ελβετικά φράγκα προς την Finma, τη χρηματιστηριακή αρχή της Ελβετίας.
Σύμφωνα με τις αρχές, μεταξύ 2005 και 2010 οι αρμόδιοι υπάλληλοι της τράπεζας για την υποβολή των σχετικών αναφορών προς την Ενωση Βρετανών Τραπεζιτών (ΒΒΑ) -από τις οποίες καθοριζόταν το ύψος του επιτοκίου Libor- συνεννοούνταν με τους traders της τράπεζας και χειραγωγούσαν το διατραπεζικό επιτόκιο σε επίπεδα που εξυπηρετούσαν τις θέσεις των δεύτερων.
Η έκταση της κομπίνας αποτυπώνεται με γλαφυρό τρόπο στις συνομιλίες και τα μηνύματα που οι δύο εμπλεκόμενες ομάδες υπαλλήλων αντάλλασσαν μέσα από το Διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας παρατσούκλια όπως «Κάπτεν Χάος», «Σούπερμαν», «Ηρωας» ή «Τρεις σωματοφύλακες». Χαρακτηριστικό το email στο οποίο trader της UBS στο Τόκιο ζητούσε από τον αρμόδιο υπάλληλο στo Λονδίνο να κρατήσει το επιτόκιο-δείκτη του δανεισμού 6 μηνών σε γεν αμετάβλητο εκείνη την ημέρα: «Χρειάζεται να το κρατήσεις όσο πιο χαμηλά γίνεται… αν το κάνεις αυτό… θα σε πληρώσω 50.000 δολάρια, 100.000 δολάρια, …ό,τι θέλεις…» έγραφε από το Τόκιο ο trader.
Oι traders πλήρωναν έως και 15.000 στερλίνες προς τους αρμόδιους υπαλλήλους της τράπεζας προκειμένου να τους βοηθήσουν στη χειραγώγηση των επιτοκίων. Η διοίκηση της UBS ζήτησε συγγνώμη για την «ανάρμοστη και ανήθικη συμπεριφορά» και αποδέχθηκε δύο είδη χειραγώγησης, ότι δηλαδή οι υπάλληλοί της: α) ανεβοκατέβαζαν το Libor προκειμένου να κερδοσκοπήσουν και β) υποεκτιμούσαν τα επιτόκια αναφοράς στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης -μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008- προκειμένου να εμφανίζουν την τράπεζα υγιή. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 45 traders, managers και επικεφαλής αυτών ενεπλάκησαν στο σκάνδαλο.
Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του συμβιβασμού, μάλιστα, το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης απηύθυνε κατηγορίες για εγκληματικές πράξεις σε δύο traders της UBS, οι οποίοι συμμετείχαν στο σκάνδαλο. Ηταν η πρώτη φορά που ανάλογες κατηγορίες απευθύνθηκαν σε τραπεζίτες που συμμετείχαν στη χειραγώγηση του Libor.
Η UBS δεν ήταν η μόνη τράπεζα που συμμετείχε στη χειραγώγηση του Libor. H βρετανική Barclays έχει ήδη αποδεχθεί τη συμμετοχή της στο σκάνδαλο και προχώρησε τον περασμένο Ιούνιο σε συμβιβασμό 467 εκατ. δολαρίων με τις αρχές. Συνολικά περισσότερες από 10 τράπεζες και εταιρείες του χρηματοοικονομικού τομέα ελέγχονται.
Πώς ξεδιπλώνεται το σκάνδαλο της χειραγώγησης
1986. Η Ενωση Βρετανών Τραπεζιτών (BBA) δημοσιεύει τα πρώτα επίσημα επιτόκια αναφοράς Libor για το δολάριο, τη στερλίνα και το γεν, απαντώντας στο αίτημα των αγορών για παγκόσμιους δείκτες.
2007. H Barclays προειδοποιεί τις αμερικανικές αρχές για πιθανές αναφορές χαμηλών διατραπεζικών επιτοκίων προς την Ενωση Βρετανών Τραπεζιτών από τις άλλες τράπεζες.
Σεπ. 2008. To Libor εκτοξεύεται λίγο μετά την πτώχευση της Lehman Brothers. Τα επίπεδα του Libor εκείνη την περίοδο ερευνώνται σήμερα καθώς εκτιμάται ότι χειραγωγήθηκαν.
2010. Οι βρετανικές αρχές (FSA) ξεκινούν έρευνες στην Barclays ύστερα από κατηγορίες για χειραγώγηση των επιτοκίων.
Αύγ. 2011. H Charles Schwab καταθέτει αγωγές εναντίον 11 κορυφαίων τραπεζών κατηγορώντας τες ότι χειραγωγούν το Libor.
Οκτ. 2011. Εισβολή των αρχών ανταγωνισμού της Ε.Ε. στα γραφεία τραπεζών στο Λονδίνο και σε άλλες πόλεις χωρών της ευρωζώνης.
Δεκ. 2011. Οι χρηματιστηριακές αρχές του Τόκιο ανακαλύπτουν ότι τραπεζίτες της Citigroup και της UBS ζητούσαν από συναδέλφους τους στο Λονδίνο να αλλάζουν τα επιτόκια που υπέβαλλαν αναφορές για τη διαμόρφωση του Τibor -του επιτοκίου διατραπεζικού δανεισμού σε γεν- προκειμένου να κερδοσκοπούν από τα παράγωγα.
Φεβ. 2012. Η ελβετική Επιτροπή Ανταγωνισμού ξεκινά έρευνα σε 12 τράπεζες για χειραγώγηση του Libor και του Tibor.
Ιούν 2012. Η Barclays προχωρεί σε συμβιβασμό 544 εκατ. δολαρίων με τις βρετανικές και τις αμερικανικές αρχές.
Ιούλ. 2012. Ο διευθύνων σύμβουλος και ο πρόεδρος της Barclays, Μπομπ Ντάιμοντ και Μάρκους Αγκιους, παραιτούνται. Επενδυτές καταθέτουν αγωγές εναντίον Barclays και άλλων τραπεζών.
Αυγ. 2012. Οι αμερικανικές αρχές καλούν για εξηγήσεις τις Royal Bank of Scotland, HSBC, JP Morgan, Deutsche Bank, Barclays, UBS και Citigroup.
Νοε. 2012. Η Deutsche Bank ερευνάται από το γερμανικό Κοινοβούλιο που ζητάει εξηγήσεις για τη χειραγώγηση. Η Barclays απολύει 5 υπαλλήλους της.
Δεκ. 2012. Οι 3 πρώτες συλλήψεις τραπεζιτών που εμπλέκονται στο σκάνδαλο. Η UBS συμβιβάζεται με 1,5 δισ. δολάρια.
Πώς λειτουργεί το Libor
1. Κάθε μέρα, μια ομάδα διεθνών τραπεζών υποβάλλει στην Ενωση Βρετανών Τραπεζιτών το επίπεδο του επιτοκίου στο οποίο θα ήταν διατεθειμένες να δανειστούν σε διάφορα νομίσματα για διαφορετικές χρονικές περιόδους.
2. Οι αναφορές τους υποβάλλονται καθημερινά στις 11 π.μ.
3. Η Τhomson Reuters επεξεργάζεται τις αναφορές των τραπεζών. Αφού αφαιρέσει τις υψηλότερες και τις χαμηλότερες τιμές υπολογίζει από τις υπόλοιπες τον μέσο όρο. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται 150 φορές, καθώς εξάγονται οι τιμές του Libor για 10 διαφορετικά νομίσματα σε 15 διαφορετικές χρονικές περιόδους.
4. Αφού υπολογιστούν τα νούμερα του Libor δημοσιοποιούνται στα μέσα τις ημέρας.
5. Το Libor αποτελεί τη βάση για τα επιτόκια μιας σειράς χρηματιστηριακών προϊόντων όπως των στεγαστικών δανείων, των επιχειρηματικών δανείων, των πιστωτικών καρτών, swaps και άλλων χρηματιστηριακών παραγώγων.
Τι είναι το Libor
Το London Inderbank Offered Rate είναι ο μέσος όρος του επιτοκίου με το οποίο οι κορυφαίες τράπεζες δηλώνουν καθημερινά ότι θα μπορούσαν να δανειστούν ή μια από την άλλη.
Πατροναριζόμενο από την Ενωση Βρετανών Τραπεζιτών αποτελεί το επιτόκιο-δείκτη για χρηματοοικονομικά προϊόντα αξίας
506 τρισ. δολαρίων *
*Βάσει των εκτιμήσεων της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών για τα swaps (συμφωνίες ανταλλαγής) επιτοκίου.
7. Γιατί Libor;
Γιατί εξάγεται στην αγορά του Λονδίνου η οποία είναι καθημερινά υπεύθυνη για το:
-20% του διεθνούς τραπεζικού δανεισμού παγκοσμίως
-30% όλων των μεταβιβάσεων ξένου συναλλάγματος παγκοσμίως
