→Η ταμπέλα «παντρεμένος», «εργένης» και «διαζευγμένος» δεν αποτυπώνει την πραγματική ζωή κάποιου
Της Μαριαλένας Σπυροπούλου*
Τι σημαίνει σήμερα να είσαι παντρεμένος σε έναν κόσμο όπου οι δεσμεύσεις γίνονται ολοένα και πιο ασφυκτικές; Τι επιθυμεί ένας μη δεσμευμένος και τι τον διαφοροποιεί από τον εργένη; Πόσο πιο εύκολο είναι να μπει στο παιχνίδι των σχέσεων ο χήρος και πόσο δεσμευμένος ένιωθε πριν από το διαζύγιο ο διαζευγμένος. Ζούμε σε έναν κόσμο μπερδεμένο. Τα συναισθήματα, οι όρκοι, οι υποσχέσεις δίνονται και ξεδίνονται με μεγάλη ευκολία. Παλιά ίσως οι ταμπέλες αρκούσαν. Ενδεχομένως να μην αποτύπωναν τίποτα επί της ουσίας, εντούτοις είχαν μια κοινωνική καθαρότητα. Ησουν παντρεμένος εάν είχες παντρευτεί, αρραβωνιασμένος για λίγο ή για πολύ, ελεύθερος –χωρίς πάντοτε να είσαι ωραίος–, διαζευγμένος, άρα και λίγο χρησιμοποιημένος, χήρος –άρα και λίγο κακότυχος. Τα παλιά τα χρόνια, οι μεν απέφευγαν τους δε σαν κολλητική αρρώστια. Πολύ συχνά οι παντρεμένες κυρίες σπανίως προσκαλούσαν μια ελεύθερη ή διαζευγμένη στο σπίτι τους, ιδίως εάν ήταν ακόμα ελκυστική, από φόβο μήπως ο άντρας τους παρασυρθεί από τον πειρασμό. Σε άλλες περιπτώσεις, όταν περνούσαν τα χρόνια, αυτός που ξέμενε στο ράφι θεωρούνταν ελαττωματικός ήδη και καταδικασμένος εν τέλει να προσθέτει στην πλάτη του διάφορες παραξενιές που η αχρηστία και η μοναξιά δημιουργούσαν. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον κυρ Σταμάτη, τον μόνο πολιτογραφημένο αιώνιο εργένη στη γειτονιά των παιδικών μου χρόνων, τα γεράματα του οποίου υπήρξαν τόσο θλιβερά και μοναχικά, περίτρανη απόδειξη στο στόμα των παντρεμένων ότι η εργένικη ζωή ισοδυναμεί με πεταμένη σκυλίσια ζωή.
Φυσικά τα πράγματα άλλαξαν. Σήμερα όλοι αναμειγνύονται στις παρέες. Δεν υπάρχουν ταμπού στις ταμπέλες. Οχι μόνο ο εργένης δεν είναι το πεταμένο σκυλί, αλλά η παντρεμένη ζωή κρύβει τόσο μεγάλες δυσκολίες και νάρκες, ικανές ανά πάσα στιγμή να ανατινάξουν το διπλό κρεβάτι της κοινής ζωής. Αρκετοί είναι αυτοί για τους οποίους η ταμπέλα «παντρεμένος» ή «εργένης» ή ακόμα και «διαζευγμένος» δεν αποτυπώνει την πραγματική κατάσταση της ζωής τους. Το τι νιώθουν μέσα τους για τον άλλον. Ολα έχουν γίνει κάπως μπερδεμένα και στον νου των ανθρώπων η έννοια της δέσμευσης γίνεται κάτι ασαφές, ελκυστικό αλλά και απωθητικό ταυτόχρονα. Αυτό επιτείνεται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εκεί όπου οι άνθρωποι ζουν τη δεύτερη ζωή τους, την παράλληλη, σαν τον νυχτερινό εραστή που περιμένει στωικά για να απολαύσει τον απαγορευμένο καρπό της μοιχείας. Στο facebook, για παράδειγμα, αρκετοί είναι αυτοί που επιθυμούν να διευρύνουν τον ασφυκτικό κλοιό της οικογενειακής τους ζωής κάνοντας μερικούς εικονικούς φίλους του άλλου φύλου, προσθέτοντας παραπλανητικές φωτογραφίες του εαυτού τους και ζώντας μερικές στιγμές εργένικης ζωής τη στιγμή που αποκαμωμένος/η ο/η σύντροφος της ζωής τους έχει κλείσει δίπλα τους τα βλέφαρά του/της. Ή ο εργένης αναζητά να κολακευτεί μέσα από την έκθεση της «συναρπαστικής»(;) ζωής του μετρώντας με ψυχαναγκασμό τα likes κάτω από κάθε αυτοφωτογραφία προφίλ ή ανφάς με μαγιό, λόγω καλοκαιριού, κοιλιακούς και βραδινές ανέμελες εξόδους. Αλλά και αυτός δεν αποφεύγει την πεπατημένη. Γιατί πολύ συχνά, σαν το ποντίκι γύρω από τη φάκα, αποζητά τη δέσμευση. Αν και αμφίθυμα. Είναι πιο εύκολο να «περνάει η μπογιά σου», χωρίς να χρειάζεται να αντέξεις την κριτική, την αμφισβήτηση του άλλου, αλλά ιδίως τη μακρόσυρτη βασανιστική καθημερινότητα ότι «ανήκεις» εκεί που δεν θέλεις. Διότι την εποχή της ναρκισσιστικής παντοδυναμίας, μπορεί όλοι να φαντασιωνόμαστε ένα κουκούλι, κανείς δεν επιθυμεί να πιστοποιείται ως κτήμα του άλλου, έστω και ως φαντασίωση. Κάτι που ο γάμος στην ψυχή των εμπλεκομένων καταγράφεται ως αιώνιος αγώνας καταπάτησης ψυχικής γης.
Τον τελευταίο καιρό, έχει εμπλουτιστεί η ράτσα της αιώνια ανήσυχης και αμφίθυμης φυλής. Εχουν ανακύψει οι MBAs. Οπως μου εξομολογήθηκε γλαφυρά ένας αλλοδαπός γνωστός, «αναγράφοντας MBA στο status σου, δεν κινδυνεύεις από τη γυναίκα σου και παίρνουν και το μήνυμα όσες χρειάζεται». Ρωτώντας με έκπληξη τι είναι το ΜΒΑ, διότι για μένα τα αρχικά αυτά παρέπεμπαν σε μεταπτυχιακό τίτλο, μου είπε ότι σημαίνει married but available (παντρεμένος αλλά διαθέσιμος). Εκείνη την ώρα γέλασα, γιατί το βρήκα έξυπνο και παιδιάστικο. Στη συνέχεια, όμως, αναλογίστηκα ότι ο εχθρός του εαυτού μας δεν είναι η δέσμευση, ούτε η ελευθερία. Ο εχθρός μας είναι η αμφιθυμία μας. Ιδίως όταν πρόκειται για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν σαν ανώριμα παιδιά τη ζωή τους, αδυνατώντας να διαλέξουν τον ένα ή τον άλλο δρόμο. Και σχεδόν πάντα, αυτός που θέλει δύο δρόμους, τελικά δεν περπατά κανέναν.
* Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια
