Τελειώνουν οι διακοπές – ξανά στα ίδια…
Του Δημήτρη Γκιώνη
Ολοκληρώνεται, όπως αναφέρεται στα κανάλια, η επιστροφή των κατοίκων της Αθήνας (και λέω κατοίκων, γιατί πόσοι είμαστε αθηναιογεννημένοι;) από τις διακοπές. Οι περισσότεροι, εκτιμώ, για λόγους οικονομίας, από τους τόπους τους, που ζωντανεύουν Χριστούγεννα, Πάσχα και Αύγουστο (Δεκαπενταύγουστο, για την ακρίβεια). Μεταξύ αυτών και κάμποσοι (όλο και περισσότεροι) που θα ριχτούν και πάλι προς αναζήτηση δουλειάς – όνειρο όλο και πιο απατηλό. Πολύ περισσότερο όταν δεν καταδέχονται να κάνουν «παρακατιανές» δουλειές, αυτές που έχουν καταλάβει οι λεγόμενοι οικονομικοί μετανάστες – αυτές ωστόσο που κάναμε αγόγγυστα τα χρόνια της μετανάστευσης, που, όπως φαίνεται, επανέρχονται…
Εχω μια φανταστική (σημερινή ωστόσο) εικόνα: Η Αθήνα ζωσμένη από τείχη, με δύο μεγάλες πύλες για έξοδο και είσοδο. Παρακολουθώ τη δεύτερη με τους αποδράσαντες, λόγω διακοπών, καθώς περνούν από έναν υποχρεωτικό έλεγχο: «Από πού έρχεστε;». «Από το χωριό μου». «Τι δουλειά κάνετε;». «Είμαι άνεργος – ψάχνω». «Και τι σου λέει, έρμε, ότι θα βρεις;». Κάπου εδώ μπορεί να σταματήσει ο διάλογος (γιατί το εν λόγω φανταστικό καθεστώς δεν είναι τόσο άγριο ώστε να τους γυρίσει με το ζόρι πίσω).
Στην επαρχία
Οπως έχω ξανασημειώσει (και που τα σημειώνεις, θα πείτε, τι βγαίνει; – σωστά, πάμε ωστόσο), από τη στιγμή που δεν υπάρχει περίπτωση να βρεθεί κάποια δουλειά σ’ αυτή την πόλη (κι όταν λέμε δουλειά, εννοούμε, εν πολλοίς, δουλειά καρέκλας), κι αυτό τραβάει, γιατί, από τη στιγμή που έχεις ένα σπίτι -κι ίσως ένα κτήμα- εκεί απ’ όπου ήρθες, δεν το σκέφτεσαι; Γιατί, θα πρόσθετα, αυτό που γίνεται ήδη κατά μόνας, να μη γίνει πιο συστηματικά, πιο ομαδικά, με πίεση και για κάποια κυβερνητικά κίνητρα;
Αρχοντικά τα περισσότερα ακατοίκητα σπίτια στα χωριά, σε σχέση με το παρελθόν: με ηλεκτρικό φως, νερό, τηλέφωνο, τηλεόραση, με εκμηδενισμένες σχεδόν τις αποστάσεις από τα κέντρα – βάλτε και τις κάθε είδους ανασφάλειες της μεγαλούπολης. Και όπου όλο και κάτι –από το τίποτα της πόλης– θα βρεις να κάνεις. «Δεν υπήρχαν άνθρωποι να ραβδίσουν τις καρυδιές», έλεγε Αθηναίος εξ επαρχίας, «κι αυτοί που υπήρχαν, αυτά που ζητούσαν ήταν περισσότερα απ’ όσα θα έπιανα αν πουλούσα τα καρύδια».
Τι να ζηλέψεις άλλωστε πλέον από αυτή την πόλη (εννοώ την Αθήνα); Που έτσι και την κοιτάξεις από ψηλά, αν δεν ιδείς Ακρόπολη και Λυκαβηττό, νομίζεις ότι τα κτίρια έχουν ριχτεί με αλεξίπτωτο – και όπου κάθισαν.
Ανήκω στους επαρχιώτες που ήρθαν παιδιά στην Αθήνα, δεκαετία του ’50. Σε μια Αθήνα που έφτιαχνε και χαλούσε. Ηταν –το ’χουν πει πιο έγκυροι– μία από τις χαμένες ευκαιρίες αυτής της πόλης, αυτού του τόπου, να πάρει απάνω του, μετά τον συφοριασμένο εμφύλιο. Και αντί γι’ αυτό: μετανάστευση, αστυφιλία, αντιπαροχή, άναρχη δόμηση, ρεμούλες. Κι από κοντά το κυνήγι των «αντιφρονούντων» από τη νικήτρια παράταξη.
Τι χάσαμε
Βλέποντας κάποιες φωτογραφίες εκείνης της εποχής, πιάνεται η ψυχή: Πάνε τα αρχαία ποτάμια (η μόνη πρωτεύουσα στον κόσμο που δεν τη διασχίζει ένα ποτάμι), τα νεοκλασικά (ξέμειναν μόνο κάποια απολειφάδια), η αξιοποίηση των αρχαιοτήτων. Εγινε βέβαια κάτι τα τελευταία χρόνια, καταστράφηκαν όμως βάρβαρα άλλα, όπως, ενδεικτικά, η Ιερά Οδός. Μια και ο λόγος: Τον καιρό που ήμουν στο ρεπορτάζ της τηλεοπτικής εκπομπής «Παρασκήνιο» κάναμε, με ξεναγό τον αρχιτέκτονα και ακαδημαϊκό Σόλωνα Κυδωνιάτη (1906-2001), ένα κομμάτι για την Ιερά Οδό, ξεκινώντας από τον Κεραμεικό και καταλήγοντας στην Ελευσίνα. Στην περιοχή που, στα μέσα του ’50, η κυβέρνηση αποφάσισε και την έκανε βιομηχανική ζώνη. Πάει η διαδρομή των Ελευσινίων, η ελιά του Πλάτωνα, πάνε τα μπάνια του λαού (Σκαραμαγκάς, Ασπρόπυργος, Ελευσίνα). Κρανίου τόπος.
Ενδεικτικά και πάλι, λίγο πιο κάτω από το Δρομοκαΐτειο, υπάρχει ένας περιφραγμένος χώρος και πίσω κάποια αρχαία ερείπια. Πρόκειται για τα υπολείμματα ενός ναού. «Ηταν», πληροφορούσε ο Κυδωνιάτης, «ναός αφιερωμένος στην Αφροδίτη, με εκκλησιαζόμενες αποκλειστικά γυναίκες. Οι μικρές εσοχές που βλέπετε, ξέρετε γιατί ήταν; Για τάματα. Και τι ήταν τα τάματα; Φαλλοί! Το ανάλογο στις χριστιανικές εκκλησίες είναι οι καρδούλες!».
Κι ας τελειώσω το παρόν –όχι και τόσο ευχάριστο– κείμενο μ’ αυτή την ευλαβική εικόνα.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Στο πλαίσιο
→Ακόμα κι αυτοί που δεν παρακολουθούσαν τα δημόσια κανάλια και τα ερτζιανά έχουν αισθανθεί την απουσία τους. Εντονότερα τώρα το καλοκαίρι, όπου βγαίνει η ένδεια των ιδιωτικών, που εν πολλοίς καλύπτονται με ανούσιες επαναλήψεις. Και με την τηλεοπτική επικαιρότητα να εξαντλείται στις μετακινήσεις των τηλεοπτικών αστέρων (συν κάποια παραμύθια από την προσωπική τους ζωή, ώστε να είναι πιο αναγνωρίσιμη η εικόνα τους), για τις οποίες μετακινήσεις έχουν μεγάλη αγωνία οι τηλεθεατές. Οσο για ραδιόφωνο, αισθητότατη η σιγή του Τρίτου, παρά τις αδυναμίες.
→Στην ώρα, άκρως επίκαιρο, μολονότι γράφτηκε το 1985, το μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού «Το ελικόπτερο», που επανεκδίδεται από τους «Σύγχρονους Ορίζοντες». Επίκαιρο επειδή αφορά την τηλεόραση, όταν ο Βασιλικός θήτευσε επί τρία χρόνια (1981-1984) αναπληρωτής διευθυντής στην ΕΡΤ, τομέα που κατείχε, όντας με σπουδές τηλεσκηνοθέτη στη Νέα Υόρκη.
→Ενα ελικόπτερο, για τα ειδησεογραφικά ρεπορτάζ (δεν νοείται σοβαρός τηλεοπτικός σταθμός –πόσο μάλιστα δημόσιος– χωρίς αυτό το μέσο, επισημαίνει) είχε προτείνει, και βάλθηκε να το αποκτήσουν. Ματαίως: «Το τέρας της γραφειοκρατίας που υπήρχε τότε εξακολουθεί, δυστυχώς, να υπάρχει και τώρα στον δημόσιο τομέα», σημειώνει. Και μακάρι να πιστεύαμε ότι η μαυρίλα που έχει σκεπάσει τα δημόσια κανάλια θα καταφέρει, στην επιχειρούμενη αναδιοργάνωση, να εξουδετερωθεί. Ενα βιβλίο του Βασιλικού που γνωρίζει άριστα να μεταπλάθει την πραγματικότητα σε μυθοπλασία (τραγελαφική εν προκειμένω, που δείχνει γιατί ο τόπος πηγαίνει κατά διαβόλου), την οποία όμως συχνά ξεπερνά η πραγματικότητα.
ΚΑΙ… Αψογα ελληνικά σε τηλεοπτικό ρεπορτάζ για τις πυρκαγιές: «Επανδρωμένα με άνδρες και γυναίκες» και «με εμπειρία και πείρα».
