ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ
Η Ευρωπαϊκή Eνωση και η Πολυμερής Διαχείριση της Παγκοσμιοποίησης
Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2013
Στη σημερινή Ελλάδα της ανόδου της επιρροής του εθνολαϊκισμού,1 με αριστερά ή δεξιά πρόσημα, της ξενοφοβίας, καθώς και ενός συνεπακόλουθου αντι-ευρωπαϊσμού, ένα βιβλίο για την Ευρωπαϊκή Eνωση (Ε.Ε.) και τη θέση της μέσα στον κόσμο, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, είναι απολύτως καλοδεχούμενο. Ιδίως όταν είναι γραμμένο από έναν από τους πιο έγκυρους ακαδημαϊκούς και αναλυτές της ευρωπαϊκής πολιτικής στη χώρα μας. Ο συγγραφέας, πνεύμα κριτικό, υπηρετεί την ιδέα της ευρωπαϊκής πολιτικής ενοποίησης με αφοσίωση στην αξία της ως της βέλτιστης λύσης στα σημερινά προβλήματα όχι μόνον της Ελλάδας αλλά και της ίδιας της Ε.Ε.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα, με τη σειρά. Κατ’ αρχάς, είναι σημαντικό, ως προς το πολιτικό μήνυμα που μεταδίδει στις νεότερες γενιές των Ελλήνων πολιτών, το γεγονός ότι το βιβλίο ξεκινάει με την παράθεση ενός αποσπάσματος από το «Γράμμα προς τους Ευρωπαίους»,2 που απηύθυνε ο αείμνηστος Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης μέσα από τις φυλακές του Κορυδαλλού, το 1971: «…λέμε Ευρώπη και εννοούμε […] αυτή τη βαθιά σύνθεση από ιστορικά βιώματα, πολιτιστικά νοήματα και ανθρώπινη αλληλεγγύη που ονομάζουμε «πατρίδα». Η Ευρώπη […] κάποτε, αναπόφευκτα θα παίξει τον ρόλο της». Είναι προφανές ότι αυτή η βαθιά σύνθεση βιωμάτων και πολιτιστικών νοημάτων μπορεί να αποτελέσει, σήμερα, τη βάση για κάθε προσπάθεια περαιτέρω πολιτικής ενοποίησης της Ε.Ε. Πρώτιστη προϋπόθεση είναι, ασφαλώς, το να αποκατασταθούν η τρωθείσα ανθρώπινη αλληλεγγύη και το αίσθημα ισότητας μεταξύ κάποιων πολιτών της Ε.Ε. που ανήκουν σε διαφορετικά κράτη-μέλη της.
Στο βιβλίο του, ο Ντάλης μάς φέρνει σε επαφή όχι μόνο με το προαναφερθέν αλλά και με άλλα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζει η σημερινή Ε.Ε., εντάσσοντάς τα σε ενότητες που διεκδικούν νοηματική αυτοτέλεια και πληρότητα. Συγκεκριμένα, το βιβλίο αποτελείται από μια Εισαγωγή, τρία μέρη-κεφάλαια, ένα κείμενο με τίτλο «Αντί επιλόγου», ένα αναλυτικό χρονολόγιο της μέχρι τώρα πορείας της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας και, τέλος, έναν πολύτιμο βιβλιογραφικό οδηγό για την ευρωπαϊκή και διεθνή πολιτική.
Στην Εισαγωγή διατυπώνεται με σαφήνεια το κεντρικό επιχείρημα που διαπνέει ολόκληρο το βιβλίο, ότι, δηλαδή, «η Ευρώπη δεν είναι το πρόβλημα, είναι η λύση». Είναι αξιοπρόσεκτο πως η επιχειρηματολογία αντλεί από μια πολύ πλούσια βιβλιογραφία, η οποία εκτείνεται πολύ πέραν των σχετικών ακαδημαϊκών δημοσιεύσεων στα πεδία της ευρωπαϊκής πολιτικής και της οικονομίας, συμπεριλαμβάνοντας σημαντικότατα δημοσιογραφικά κείμενα αλλά και απόψεις διανοητών με ευρύτερα ενδιαφέροντα και αναγνωρισμένη εμβέλεια, όπως, π.χ., οι Tony Judt και Κώστας Αξελός. Ετσι πρέπει, κατά την ταπεινή μου γνώμη, να συμβαίνει όταν πρόκειται περί σπουδών, όπως οι ευρωπαϊκές, που δεν μπορεί παρά να είναι διεπιστημονικές στις προσεγγίσεις τους.
Στο πρώτο μέρος, ο συγγραφέας ασχολείται με την παρούσα δημοσιονομική κρίση της Ε.Ε., η οποία οφείλεται, κυρίως, στο ότι η Ε.Ε. αποτελεί μόνο νομισματική και όχι και οικονομική ένωση (σχήμα πολιτικώς και θεσμικώς οξύμωρο!), αναλύει τον ρόλο των αγορών, συζητεί τρόπους και πολιτικές για να σωθεί το ευρώ και να «αποκρουστούν» οι κερδοσκόποι και, στο τέλος, τάσσεται υπέρ ενός σχεδίου για την Ε.Ε. του 21ου αιώνα που θα εμπνεύσει εκ νέου τους λαούς της ηπείρου μας. Περιορίζομαι στο να παραθέσω το ακόλουθο απόσπασμα, ως απάντηση σε όσους επικρίνουν, με περισσή ευκολία, το ευρώ: «Βυθισμένοι στους εθνικούς εγωισμούς τους, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες δείχνουν να ξεχνούν πως χάρις στο ευρώ η Ε.Ε. γνώρισε δέκα χρόνια ικανοποιητικής ανάπτυξης της τάξεως του 2,1%. Το ίδιο διάστημα η απασχόληση αυξήθηκε κατά 15% και οι επενδύσεις κατά 22%, ποσοστό που είναι το μεγαλύτερο από το 1990. Μας το θύμισε ο Ζακ Ντελόρ, υπογραμμίζοντας πως, εάν δεν υπήρχε το ευρώ, πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα αντιμετώπιζαν προβλήματα είτε εξαιτίας των ελλειμμάτων τους είτε λόγω του ιδιωτικού χρέους τους είτε των δυσκολιών που θα αντιμετώπιζαν στην εσωτερική τους πολιτική» (σελ. 48).
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου είναι εξίσου ενδιαφέρον, καθώς αφορά στο πώς η Ε.Ε. αντιμετωπίζει ή θα έπρεπε να αντιμετωπίζει ζητήματα που απέκτησαν ιδιαίτερη δυναμική στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, όπως είναι το θέμα του παγκόσμιου εμπορίου και του κομβικού ρόλου του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) στη διαχείρισή του, το θέμα των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή, καθώς και το θέμα της ανασυγκρότησης της εξωτερικής οικονομικής πολιτικής της Ε.Ε.
Τέλος, στο τρίτο μέρος, ο συγγραφέας μελετά τις εξωτερικές πολιτικές της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, καθώς και τις αμοιβαίες αλληλεπιδράσεις τους, από την εποχή της κυριαρχίας των νεοσυντηρητικών έως την άνοδο του Ομπάμα στην εξουσία, ενώ σχετικό είναι και το τελευταίο κεφάλαιο, με τίτλο «Αντί επιλόγου», στο οποίο επιχειρείται μια ευρωπαϊκή θεώρηση των Διεθνών Σχέσεων, με αφορμή το σχετικό βιβλίο του καθηγητή Teló.3
Συνοψίζοντας, ο Ντάλης μάς προσφέρει, με την παρούσα μελέτη του, χρήσιμες ιδέες και σημαντικά αναλυτικά εργαλεία σκέψης γύρω από το μέλλον της Ε.Ε., η οποία αποτελεί το μόνον ασφαλές αγκυροβόλιο για την Ελλάδα και τους πολίτες της.
Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος,
δικηγόρος – διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων (LSE)
…………………………………………………
1 Βλ. André Taguieff, Ο νέος εθνολαϊκισμός, Επίκεντρο, Αθήνα 2013.
2 Βλ. Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, Γράμμα από τη φυλακή για τους Ευρωπαίους, Ικαρος, Αθήνα 2007.
3 Mario Teló, Η Ευρωπαϊκή Θεώρηση των Διεθνών Σχέσεων, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2012.
