Γιος κυνηγημένου αριστερού, βρέθηκε να σπουδάζει με τον Γ. Παπανδρέου και τον Α. Σαμαρά στην Αμερική, απ' όπου ξεκίνησε η διεθνής καριέρα του. «Ο Ελληνας όπου πάει προοδεύει. Γιατί να μην μπορεί να το κάνει και στη χώρα του;» μας λέει. «Ας μην τα περιμένουμε όλα από τις κυβερνήσεις. Ας ενεργοποιηθούμε, ας αποκτήσουμε κι εμείς ευθύνη και υποχρέωση γι΄ αυτό το κράτος»
Της Εφης Μαρίνου
Ο Φίλιπ Τσιάρας είναι ένας από τους σπουδαιότερους Ελληνοαμερικανούς εικαστικούς, γεννημένος στο Νιου Χάμσαϊρ και με ενδιαφέρουσα καταγωγή, αφού ο πατέρας του υπήρξε πρωτοπαλίκαρο του Βελουχιώτη… Χρόνια τώρα ασχολείται με τη φωτογραφία, τη ζωγραφική και τη γλυπτική διαγράφοντας μια μεστή διεθνή καριέρα. Και δεν φτάνουν αυτά. Μεταφράζει ποίηση (Καρυωτάκη, Ρίτσο, Ελύτη) και γράφει κιόλας. Πριν από λίγες ημέρες εγκαινιάστηκε η έκθεσή του στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης στο Ρέθυμνο με τίτλο «Ο κύκλος της ζωής», ενώ συμμετέχει στην έκθεση φωτογραφίας του Χριστόφορου Δουλγέρη ─που γίνεται παράλληλα ─ επεμβαίνοντας με φωτομοντάζ στις εικόνες.
Οι Χρ. Δουλγέρης και Φ. Τσιάρας αναλαμβάνουν ρόλο επιμελητή σε μία ακόμα έκθεση, την «Ithaca returned», η οποία οργανώθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Επιστροφή στην Ιθάκη 2013» και τώρα παρουσιάζεται στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης. Πρόκειται για μια επιλογή με έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών στο ζήτημα του ταξιδιού, της μεταμόρφωσης, της διαδρομής.
Μιλήσαμε με τον Φίλιππο Τσιάρα για την πολυσχιδή δραστηριότητά του αλλά και για την Ελλάδα της κρίσης. Από τον Εμφύλιο μέχρι τους παλιούς του συμμαθητές, Γιώργο Παπανδρέου και Αντώνη Σαμαρά.
• «Ο κύκλος της ζωής» γεμάτος χρώματα…
«Ενας κύκλος που οφείλει τη σύνθεσή του στις μνήμες του υδάτινου κόσμου και αποκτά οργανικότητα με τη χρήση του χρώματος. Αλλά και η μνήμη του Σύμπαντος, μέσα από τον Κύκλο της Γης ή της Σελήνης, είναι θέμα που εκφράζει τη νοσταλγία για παλιούς πολιτισμούς αλλά πάντοτε ζωντανούς. Αυτοί οι πολιτισμοί που μελέτησαν το Σύμπαν σε σχέση με τον κύκλο της ζωής και συνεχίζουν να εκφράζουν την επιθυμία της παρατήρησης και του συλλογισμού».
• Διατηρείτε μια στενή σχέση με την Ελλάδα.
«Την αγαπώ. Είναι παράδεισος. Εχω ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο αλλά πιο ωραίο μέρος δεν υπάρχει. Τα ξεπερνάει όλα. Φυσικά το καλοκαίρι είναι όλα πιο ωραία. Αλλά και τον χειμώνα κάποιο μήνα βρίσκομαι στην Αθήνα. Κρατώ ένα διαμέρισμα στο Κολωνάκι. Η κρίση στην Ελλάδα είναι ορατή. Βλέπω τις συνέπειές της σε φίλους μου, σε καλλιτέχνες. Στο εξωτερικό, το ελληνικό ζήτημα κυριαρχεί καθημερινά στις ειδήσεις όλων των μεγάλων ειδησεογραφικών δικτύων».
• Εκθέτετε στην Ελλάδα και μάλιστα συχνά, παρ' όλο που μεγαλώσατε και δημιουργήσατε την καριέρα σας στην Αμερική. Νιώσατε ποτέ κάποιο διχασμό σε σχέση με την καταγωγή σας;
«Μ’ έναν τρόπο λειτουργεί ένα σχιζοφρενικό κομμάτι σε σχέση με το θέμα της πατρίδας. Είμαι ο μόνος ανάμεσα σε τέσσερα αδέλφια που διατηρεί αυτή τη σταθερή σχέση με την Ελλάδα. Οι άλλοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες, δεν έρχονται. Οπως λέμε, έχουν αμερικανοποιηθεί. Ισως η τέχνη μου να έπαιξε ρόλο, αν και κάποιοι αρνούνται να απομακρυνθούν από το στούντιό τους».
• Τριγυρνάτε στον κόσμο. Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η σύγχρονη τέχνη;
«Υπάρχει συχνά μια ταύτιση στα έργα που δεν μου αρέσει. Οι πάντες κοπιάρουν πράγματα που βλέπουν στο Μανχάταν ή στο Λονδίνο. Εχει εκλείψει η πρωτογενής ιδέα, η ευφυής στιγμή του καλλιτέχνη. Παρά τις διεξόδους που δίνει η παγκοσμιοποίηση, εγώ διακρίνω ένα προβάδισμα στην επιτήδευση, στο δήθεν, δηλαδή περισσότερη τεχνολογία αλλά λιγότερη δημιουργικότητα. Η ποσότητα σε βάρος της ποιότητας».
• Ο πατέρας σας έχει μια περιπετειώδη ζωή.
«Είναι μια μεγάλη ιστορία. Εφτασε στην Αμερική με κλεμμένες μπότες κάποιου Γερμανού που είχε σκοτώσει… Εφυγε κυνηγημένος ως αριστερός αλλά κρατώντας -ακόμα και σήμερα που είναι 91 ετών- μέσα του την Ελλάδα με μεγάλη δύναμη. Πριν φύγει απείλησε τον πρόεδρο του χωριού να κάψει τον φάκελό του… Μου έχει διηγηθεί κατά καιρούς χιλιάδες ιστορίες από το χωριό του, την εμπλοκή του με τους αντάρτες και τον Αρη Βελουχιώτη αφού ήταν πρωτοπαλίκαρό του. Αλλά το πώς έφτασε σ’ αυτόν έχει χιούμορ. Ο παππούς μου είχε μεταναστεύσει στην Αμερική, αλλά επέστρεψε στη Μακεδονία μαζί με τα παιδιά του όταν πέθανε η γυναίκα του. Ο πατέρας μου ήταν τότε πέντε χρόνων, αλλά είχε αμερικανικό διαβατήριο, κάτι που αργότερα κυριολεκτικά θα τον έσωζε. Μεγαλώνοντας αποφάσισε ότι το χωριό τον πνίγει. Και έφυγε στην Αθήνα όπου εντάχτηκε στη Νεολαία Μεταξά χωρίς να έχει ιδέα περί φασισμού κ.λπ… Οταν ήρθαν οι Ιταλοί, νικήθηκαν και μετά ακολούθησε η γερμανική κατοχή και επέστρεψε στο χωριό. Ομως ήταν ήδη μαχητής, γνώριζε από όπλα, άρα ήταν χρήσιμος στον Αρη. Προσχώρησε λοιπόν στο αντάρτικο και 16 μόλις χρόνων έγινε ο καπετάν Κατσαντώνης…».
• Τι σας έλεγε για τον Αρη Βελουχιώτη;
«Τον είχε θεό, Βούδα… Τον περιέγραφε ως καθαρό και έντιμο σ’ έναν αγώνα που ήταν τότε αναγκαίος. Δεν ήταν τυχαίο που κατάφερε να στρατολογήσει ένα εκατομμύριο άντρες. Αυτό που καταλάβαινα εγώ για εκείνες τις παλιές ιστορίες είναι ότι η Ελλάδα βρισκόταν ξανά σε δεινή θέση. Πάντως, αν υποθέσουμε ότι επικρατούσαν οι αντάρτες, δεν νομίζω ότι η χώρα θα γινόταν Αλβανία. Αλλωστε ο Στάλιν την είχε παραχωρήσει στη Δύση παρ' όλο που βοηθούσε με οπλισμό το ελληνικό αντάρτικο. Ο πατέρας μου και όλοι όσοι πολέμησαν τότε, δεν έμειναν στη μνήμη μου ως ήρωες αλλά ως αθώα παιδιά που αγωνίζονταν για κάτι που θεωρούσαν ιδανικό. Δηλαδή για τη δημοκρατία. Ο Ρούσβελτ αγαπούσε τους Ελληνες αντάρτες, τους θεωρούσε αγωνιστές της ελευθερίας. Για τον Τρούμαν όμως κάθε αριστερός ήταν «κόκκινος»… Οι βόμβες ναπάλμ έπεσαν για πρώτη φορά στα ελληνικά βουνά πριν ακόμα και απ’ την Κορέα. Η Ελλάδα είναι ακόμα διαιρεμένη. Δεν νομίζεις; Το βλέπεις στο πάθος της αντιπαράθεσης των πολιτικών άκρων».
• Είστε πολιτικοποιημένος;
«Δεν μου αρέσει να πολιτικολογώ. Αλλά αφού με ρωτάτε, θεωρώ ότι ανήκω στον χώρο της Κεντροαριστεράς. Χωρίς Κέντρο δεν υπάρχει βάση, ισορροπία στην κοινωνία. Αυτό το κενό που έχει δημιουργήσει η έλλειψή του είναι η αιτία που η Ελλάδα σήμερα υποφέρει».
• Εχετε γνωρίσει ως φοιτητής στο Amherst College δύο από τους τελευταίους Ελληνες πρωθυπουργούς. Αλήθεια, πώς ήταν νέοι;
«Η πλάκα είναι ότι έγινα γνωστός πριν από αυτούς… Ημασταν 18 χρόνων τότε. Η πολιτική δεν ήταν το πρώτο θέμα συζήτησης. Ο Αντώνης Σαμαράς είχε πάντα τη μανία της πολιτικής. Ο Γιώργος Παπανδρέου νομίζω ότι ανέλαβε τον ρόλο του πρωθυπουργού χωρίς πραγματικά να το θέλει παρ' όλο που νίκησε τον Βενιζέλο. Δεν ήταν στη φύση του. Τον έσπρωξαν η Ιστορία και η παράδοση της οικογένειας. Αλλά ως υπουργός Εξωτερικών ήταν καλός. Ηταν πάντα καλό παιδί. Δεν του αρέσει να χαλάει καρδιές, να λέει όχι. Για τον Αντώνη Σαμαρά είναι εύκολο. Πώς θα ξεκαθάριζε το, κυρίως, ρουσφετολογικό τοπίο της ΕΡΤ αν όχι ριζικά; Εριξε μαύρο στην οθόνη, πράξη όχι ορθή επικοινωνιακά. Κάποιος από τους συμβούλους του ευθύνεται. Και του κόστισε. Η ειρωνεία είναι ότι εγώ, γιος ενός κυνηγημένου αριστερού, βρέθηκα να συνυπάρχω ισότιμα σ’ ένα πανεπιστήμιο στη μητρόπολη του καπιταλισμού με τους πρωθυπουργούς Καραμανλή, Παπανδρέου, Σαμαρά. Μια εξίσωση που μόνον η Αμερική δημιουργεί στους ανθρώπους. Είναι το καλό αυτής της χώρας. Εγώ και τα αδέλφια μου μεγαλώσαμε και σπουδάσαμε σε πολύ καλές συνθήκες. Δεν ξέρω αν θα είχαμε την ίδια δυνατότητα στη φτωχή μετεμφυλιακή Ελλάδα».
• Μπορεί να αλλάξει ιδιοσυγκρασία ο Ελληνας;
«Μπορεί να σταματήσει να νοιάζεται τόσο για τον εαυτό του και ν' αποφασίσει πια να σκέφτεται για τη χώρα του. Ισως αυτό μπορεί να συμβεί μέσα στην κρίση. Ηδη παρατηρείς μια αλλαγή στο πώς συμπεριφέρονται στον τουρίστα. Δεν του πετάνε πια ένα πιάτο στο τραπέζι χωρίς να νοιάζονται αν η ντομάτα είναι καλή. Πρέπει οι Ελληνες να ξαναβρούν τις δουλειές που άφησαν με αλαζονεία στα χέρια των Αλβανών. Δεν γίνεται να τρώνε πια έτοιμα, δεν υπάρχουν.
Να γυρίσουν στα χωριά τους, να ξανασπείρουν τα χωράφια τους, να ασχοληθούν με τις ελιές τους. Ο Ελληνας όπου πάει προοδεύει. Γιατί να μην μπορεί να το κάνει και στη χώρα του; Ας μην τα περιμένουμε όλα από τις κυβερνήσεις. Ας ενεργοποιηθούμε, ας αποκτήσουμε κι εμείς ευθύνη και υποχρέωση γι' αυτό το κράτος».
