Του Νικόλαου Μπινιάρη*
Η περιώνυμος πλέον καγκελάριος Μέρκελ σε μια πρόσφατη δήλωσή της ανέφερε πως η Ελλάδα δεν έπρεπε να μπει στο ευρώ. Μια απαντητική επιστολή στη δήλωση αυτή προσπαθεί να αποκαλύψει την αλήθεια στο ζήτημα. Χρειάζεται μια αναφορά στον Χάιντεγκερ για να διαφανεί η αλήθεια. Α-λήθεια: στέρηση της λήθης, η μνήμη εν ενεργεία. Πράγματι, πάρα πολλοί έχουν ξεχάσει τα γεγονότα της περιόδου 1997-2004. Αλλοι γιατί δεν τους ενδιαφέρουν και άλλοι γιατί δεν τους συμφέρει να θυμούνται. Η λήθη είναι γιατρός για ψυχικά τραύματα, αλλά είναι και σύμμαχος όσων επιχειρούν να δικαιολογήσουν τα απίστευτα λάθη τους ή να επανέλθουν στο προσκήνιο με αναλύσεις περί λαϊκισμού, τον οποίο χρησιμοποιούν οι ίδιοι κατά κόρον. Κρείττον το σιγάν.
Είναι ιστορικό γεγονός ότι η δημιουργία του ευρώ υπήρξε ένα πολιτικό και όχι οικονομικό σχέδιο. Το γενικό περίγραμμα και οι αρχές του κοινού νομίσματος τέθηκαν στη Συνθήκη του Μάαστριχτ από τον Ντελόρ, όμως οι πραγματικές αποφάσεις για την εφαρμογή της Συνθήκης πάρθηκαν μεταξύ 1997 και 1999. Η περιγραφή των διαπραγματεύσεων, εκβιασμών και ψευδοπροσαρμογών, δυστυχώς όχι «στοχαστικές» όπως τις χαρακτηρίζει ο Καβάφης «Στα 200 π.Χ.», είναι πλησίον της ιστορικής πραγματικότητας. Η ερμηνεία βέβαια είναι κατά το δοκούν. Το ευρώ δημιουργήθηκε, όπως κανείς συμπεραίνει από την ανάλυση, με συνεχείς υποχωρήσεις για να ενσωματωθούν σε αυτό περισσότερες χώρες και κυρίως η Ιταλία, της οποίας ο προϋπολογισμός υπέστη μια θαυμαστή μεταμόρφωση προς τις απαιτήσεις! («Σπίγκελ», 16/7/2012, 5/8/2012).
Η Ελλάδα μπήκε στο ευρώ ως ασήμαντη ουρά της Ιταλίας. Οι προσαρμογές που έγιναν ήσαν προσαρμογές λογιστικές και όχι ουσιαστικές στις δομές της οικονομίας χωρών όπως η Ιταλία ή η Γαλλία ή η Ελλάδα. Η Ιταλία είχε δημόσιο χρέος 120% και η Ελλάδα 102% του ΑΕΠ. Η τριετία 1998-2001 επέτυχε στην Ελλάδα μια ονομαστική συμπίεση μεγεθών, αλλά η παραγωγική βάση δεν είχε υποστεί καμία αλλαγή για να διατηρήσει αυτά τα επίπεδα της οικονομίας. Ηταν προσαρμογές επικοινωνιακές και πολιτικά ανώδυνες. Αυτό συνέβη και με τη Γερμανία, η οποία βρέθηκε με μεγάλα ελλείμματα λόγω της γερμανικής ενοποίησης. Το επιχείρημα καταλήγει σε αυτό το οποίο ο επιστολογράφος ακριβώς θέλει να διαψεύσει. Το ευρώ ολοκληρώθηκε από λογιστικά τεχνάσματα και όχι από οικονομικά κριτήρια, και μάλιστα με κριτήρια των εγγενώς αδύναμων πραγματικών οικονομιών χωρών όπως η Ελλάδα.
Αυτά αντιπαραθέτει ο πρώην υπουργός Οικονομικών και καθηγητής απέναντι στη διαπίστωση της καγκελαρίου. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η Ιταλία και η Ελλάδα έπρεπε να μπουν στο ευρώ. Αντίθετα, αυτό το οποίο συμπεραίνει κανείς είναι πως εφόσον μπήκαν, έστω και με λογιστικές αλχημείες, θα έπρεπε να φροντίσουν, να θεραπεύσουν, να ανασυγκροτήσουν τις οικονομίες τους, το δημόσιο χρέος και τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα με σχέδιο και ταχύτητα. Αυτό που συνέβη είναι πως η Γερμανία έκανε αυτήν την προσαρμογή αρχίζοντας από το Ασφαλιστικό, για το οποίο κανείς άλλος δεν αποφάσισε να προσαρμόσει το ευρώ στις συνθήκες του παγκοσμιοποιημένου ανταγωνισμού.
Το ευρώ, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στη διεθνή βιβλιογραφία, ήταν ένα νόμισμα για «καλό καιρό». Τα χαμηλά επιτόκια των κρατικών ομολόγων καθιέρωσαν την πρακτική της αύξησης του ΑΕΠ μέσω δανειακών χρηματοδοτήσεων της κατανάλωσης σε κράτος, ιδιώτες και επιχειρήσεις. Η Ελλάδα δεν κατάφερε να κάνει ουδεμία αναδιάρθρωση της διοίκησης, της διαφάνειας και της ενίσχυσης της πραγματικής οικονομίας στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Οι υπηρεσίες διογκώθηκαν και έφτασαν στο 78% το 2010, αλλά αυτό δεν μπόρεσε να κρατήσει την οικονομία έξω από το νερό όταν ο καιρός χάλασε.
Είναι επίσης αλήθεια πως η Επιτροπή δεν πίεσε ουσιαστικά τις ελληνικές κυβερνήσεις για θεσμικές αλλαγές, αλλά η παράθεση πως «δεν πίεσε από το 2007 και μετά» επειδή ο Μπαρόζο ήταν ομοϊδεάτης του Καραμανλή είναι μια κατηγορία λαϊκιστική. Τότε γιατί η Επιτροπή δεν πίεζε την Πασοκική κυβέρνηση; Η Επιτροπή δεν πίεσε κανέναν, γιατί αν το έκανε θα πατούσε τα πόδια μεγάλων, όπως η Γαλλία, και αυτό πολιτικά ήταν ανεπίτρεπτο. Η πολιτική ήρθε να καταβαραθρώσει την οικονομία, όπως βέβαια μπορεί να συμβεί και το αντίστροφο.
Η Ελλάδα δεν έπρεπε να μπει στο ευρώ γιατί οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν είχαν ούτε την πολιτική βούληση, ούτε οι κοινωνικές διεργασίες είχαν ωριμάσει πολιτικά ώστε να εφαρμόσουν τις προσαρμογές, απαραίτητες για ένα σκληρό νόμισμα το οποίο δεν είχε ποτέ η Ελλάδα. Σήμερα κάνουμε με ανάλγητο τρόπο προσαρμογές οι οποίες περιγράφονται και πάλι από τον Καβάφη: «Εν μεγάλη Ελληνική Αποικία 200 π.Χ.».
Η ανάλυση είναι ακόμη πιο επιβαρυντική για έναν πολιτικό της εποχής εκείνης, όταν κανείς θυμηθεί τα λάθη. Και δεν θα ξεχάσουμε βέβαια τη φούσκα του Χρηματιστηρίου και το σλόγκαν «ισχυρή Ελλάδα», το οποίο σήμερα είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο που μπορεί να ειπωθεί.
Η Γερμανίδα καγκελάριος είναι μια αντιπαθής πολιτική φυσιογνωμία. Είναι επίσης πρόξενος πολλών δεινών για την Ευρώπη με τον τρόπο που αντιμετώπισε την πτώχευση της Ελλάδος, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας. Είναι γεγονός πως μετά την απεριόριστη σπατάλη, η εξουθενωτική λιτότητα φαντάζει ως τιμωρία και όχι ως οικονομικό σχέδιο.
Οσον αφορά το ΔΝΤ και την είσοδό του στην Ε.Ε. θα πρέπει να πούμε απλά πως μηχανισμός για την αντιμετώπιση της πτώχευσης της Ελλάδος και όχι το πρόβλημα ρευστότητας, όπως είχε τότε βαπτιστεί, μέγα σφάλμα, δεν υπήρχε. Οπως δεν υπήρχε και δεν υπάρχει μηχανισμός μεταφοράς χρεών των επί μέρους κρατών σε ομοσπονδιακό κεντρικό προϋπολογισμό. Αν αυτό υλοποιηθεί σε κάποια φάση από εδώ και πέρα, και αυτό μόνο λόγω μεγάλων πολιτικών γεγονότων, τότε η Ευρώπη θα αρχίσει να αποκτά ουσιαστική πολιτική, οικονομική και αμυντική υπόσταση.
ΥΓ. Οσο για το ζήτημα του Ιράκ και την παρέμβαση Σημίτη μάλλον ταιριάζει το: «και η κοσκινού τον άντρα της με τους πραματευτάδες».
………………………………………………………………………………………………………………..
* Συγγραφέας
