Του Τάσου Τσακίρογλου
«Αν δεν γνωρίζουμε τι έγινε πριν, δεν μπορούμε να δούμε καθαρά μπροστά» δήλωσε ο Κάρολος Παπούλιας από τη Θεσσαλονίκη, συμπληρώνοντας πως «για τη νέα γενιά η έλλειψη ιστορικής παιδείας είναι κάπως σαν τύφλωση». Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αναφερόμενος στον ναζισμό, είπε, επίσης, ότι «μάθαμε με δραματικό τρόπο τι θα πει λήθη και άγνοια». Είπε και κάτι ακόμα, ότι «είναι μια προσβολή του ευρωπαϊκού πολιτισμού».
Εδώ τα φάουλ του Προέδρου είναι πολλαπλά, καθώς κανείς δεν μπορεί να είναι και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ. Τι σημαίνει αυτό; Η «τύφλωση» την οποία διαπιστώνει στη νέα γενιά σχετικά με τη γνώση της Ιστορίας είναι αυτό που τελικά πρόσφερε στους νέους το πολιτικό σύστημα που ο ίδιος εκπροσωπεί από τη θέση του κορυφαίου πολιτειακού θεσμού. Αρχής γενομένης από την Παιδεία που ομνύει στη χρησιμοθηρία, στην αποσπασματικότητα και στη μηχανική απομνημόνευση με μοναδικό στόχο μια κάποια εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αυτό που το σύστημα πρόσφερε και προσφέρει στους μαθητές είναι μια κολοβή γνώση, μια κουτοπόνηρη τεχνική απόσπασης βαθμών και, τελικά, μια ακρωτηριασμένη κριτική ικανότητα: μια πραγματική «λοβοτομή».
Ολες οι μέχρι σήμερα μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις (για να μην πάμε πιο πίσω) αντιμετώπισαν τη γνώση σαν κάτι το χειραγωγήσιμο, σαν μια εύπλαστη ύλη που μπορεί να μεταμορφωθεί στους κυρίαρχους εθνικούς μύθους, στα πλέον επικίνδυνα κοινωνικά στερεότυπα και στον πλέον ακίνδυνο πληθωρισμό τυπικών προσόντων που εδώ και χρόνια οδηγούν ολοταχώς στην ανεργία και στον κοινωνικό αναλφαβητισμό.
Οσο για την «προσβολή στον ευρωπαϊκό πολιτισμό» που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί ο ναζισμός; Και εδώ η ίδια μέθοδος: ένας ιστορικός εκλεκτικισμός με βάση τον οποίο παίρνουμε από το σώμα της Ιστορίας ό,τι μας βολεύει, κατά κύριο λόγο με πολιτική ιδιοτέλεια. Γιατί το λέμε αυτό; Γιατί ο Πρόεδρος «ξεχνά» ότι μπορεί να αποκηρύσσουμε τον ναζισμό ως μια εκτροπή από τον δυτικό πολιτισμό, αλλά στην πραγματικότητα αυτός αποτελεί εκτός από άρνηση και μια ταυτόχρονη «συνέχεια» (έστω και διαστροφική) των ιδεών της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Συγκεκριμένα, ο γερμανικός εθνικισμός «συνάντησε» ιδεολογικά ρεύματα που υπήρχαν τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα, όπως η Φυλετική Ανθρωπολογία (για παράδειγμα στην Ιταλία με τον Τσέζαρε Λαμπρόζο), ο Κοινωνικός Δαρβινισμός (στην Αγγλία με τον Ράσελ Γουάλας) και η Ευγονική (στις ΗΠΑ με τον Φράνσις Γκάλτον) ή ο αντισημιτισμός (στη Γαλλία με τους Εντουάρ Ντριμόν, Μορίς Μπαρές, Βασέρ ντε Λαπούζ). Παράλληλα, δεν θα πρέπει να «ξεχνά» ο Πρόεδρος ότι ο επιθετικός εθνικισμός και ο βιολογικός ρατσισμός των ναζί βρίσκονταν στα χνάρια της κουλτούρας και της πρακτικής του ιμπεριαλισμού που ακολουθούσαν οι κυρίαρχες δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία) ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα.
Την ίδια ώρα το ναζιστικό καθεστώς χρησιμοποίησε την υψηλότερη τεχνολογία και βιομηχανική μέθοδο (τεϊλορισμός) στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα οποία αποτελούσαν μια διεστραμμένη εκδοχή του γραφειοκρατικού βιομηχανισμού που περιγράφει ο Μαξ Βέμπερ. Το καθεστώς αυτό σύνθεσης της λατρείας για την παράδοση με τη σύγχρονη τεχνολογία ο Τζέφρι Χερφ το ονομάζει «Αντιδραστικό Μοντερνισμό».
Στρεβλή διαδικασία μάθησης, επιλεκτική μνήμη, πολιτική υποκρισία, ιστορικά ψεύδη, απομάκρυνση των νέων από την πολιτική. Και ακόμα: φιλελεύθερη δημοκρατία, ναζισμός, ρατσισμός, ευγονική, ιμπεριαλισμός, κοινωνικός δαρβινισμός. Ποιος μιλά και ποιος θα μιλήσει στους νέους για όλα αυτά; Εάν έχει το πολιτικό θάρρος ο Πρόεδρος, ας κοιταχτεί στον καθρέφτη και, αντί για πατρικές νουθεσίες, κοινότοπες διαπιστώσεις και μισές αλήθειες, ας προσπαθήσει να δώσει ειλικρινείς απαντήσεις.
