Του Στράτου Γεωργούλα*

Η μικρή ξανθιά Μαρία, οι Ρομά και οι καταυλισμοί τους ως φωλιές παρέκκλισης, η αρπαγή ανηλίκου και οι προβληματικοί δημοτικοί υπάλληλοι. Ενώ καταλαβαίνουμε και βιωματικά ότι κάθε κοινωνικό γεγονός είναι πολύπλευρο, την ίδια στιγμή καταναλώνουμε την κυρίαρχη μιντιακή αναπαράστασή του φορώντας τις οικείες παρωπίδες μιας άλογης απολυτότητας, που δεν αφήνει περιθώριο της κριτικής σκέψης. Ποιος είναι ο άγγελος και ποιος ο διάβολος, πού βρίσκεται η ηθική και πόσο ισχυρή μπορεί να είναι η επιρροή της παρεκκλίνουσας ανηθικότητας;

Εντέχνως εγκλωβιζόμαστε σε προκατασκευασμένα σχήματα εξήγησης, τα οποία οδηγούν σε υποστήριξη συγκεκριμένων προτάσεων πολιτικών αντιμετώπισης. Συνέπεια των παραπάνω είναι κανείς να μην αναρωτιέται, για παράδειγμα, ποιο είναι το πραγματικό έγκλημα. Γνωρίζουμε, ή μάθαμε, ότι «αρπαγή ανηλίκου» είναι η αφαίρεση του παιδιού από τους νόμιμους γονείς τους παρά τη θέλησή τους, αλλά δεν τολμάμε να σκεφτούμε ότι η μόνη δυνατή σύνδεση του νομικού ορισμού της πράξης με τα δεδομένα που γνωρίζουμε είναι το ότι ο μοναδικός δράστης φαίνεται να είναι οι ίδιοι οι φορείς του επίσημου κοινωνικού ελέγχου, που έκαναν αυτό ακριβώς που επιθυμούν να αντιμετωπίσουν.

Εχουμε μάθει ότι η μόνη, σύμφωνη με τα κατοχυρωμένα από νόμους δικαιώματα του παιδιού, αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων είναι εντός της οικογενειακής εστίας, κανένας όμως δεν αναρωτιέται για την ευκολία του εγκλεισμού ενός ανηλίκου σε ίδρυμα. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση (την έσχατη) είθισται να προτιμώνται δημόσια ιδρύματα και όχι ιδιωτικοί φορείς, που έχουν αποκτήσει την ωραιοποιημένη εικόνα της αστικής μη κερδοσκοπικής (;) εταιρείας. Ακόμα και στην περίπτωση που κριθεί μη νόμιμη η διαδικασία της αναγνώρισης μέσω δημοτολογίου, κανείς δεν αναρωτιέται γιατί αυτό γίνεται τώρα, εκ των υστέρων, σε αυτή την ειδική περίπτωση και όχι σε τόσες άλλες προηγούμενες που μπορεί να είναι εκατομμύρια, που μπορεί να αφορούν και σε άτομα συγγενικά μας. Πότε μια διαδικασία γίνεται παρεκκλίνουσα, εξαίρεση, όταν ειδικά αποτελεί για μεγάλο χρονικό διάστημα τον κανόνα; Είναι άραγε κάτι μαγικό ή συνδέεται με μια αλλαγή κρατικής πολιτικής η οποία άλλωστε είναι η μόνη που μπορεί να αποδώσει (και να δράσει αντίστοιχα) σε όρους όπως νόμιμο και παράνομο; Ομοίως αυτό γίνεται κατανοητό σε σχέση με την παρουσιαζόμενη ως εξήγηση για τη «αρπαγή ανηλίκου», τα επιδόματα που άλλοτε εμφανίζονται να είναι στα 4.000 ευρώ τον μήνα και άλλοτε στα 7.000 ευρώ τον χρόνο.

Οταν ο κανόνας επί χρόνια ήταν η πολιτική στήριξης της μεγάλης οικογένειας ως απάντηση στο εμφανιζόμενο ως μεγάλο πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού, πότε ακριβώς αυτό άλλαξε και γιατί; Το ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο αν αναρωτηθούμε ποια είναι η σύνδεση της παρουσιαζόμενης από επίσημα χείλη ως λύσης στο πρόβλημα της αναγνώρισης τέκνου, η εγκυμοσύνη να λαμβάνει χώρα μόνο σε δημόσια (των 25 ευρώ η είσοδος) ή ιδιωτικά μαιευτήρια με τους αγώνες εκπροσώπων γυναικείων κινημάτων ενάντια σε κρατικές πολιτικές που απαγορεύουν την εγκυμοσύνη στο σπίτι ή το δημόσιο θηλασμό, βιοπολιτικές ελέγχου του γυναικείου σώματος. Μπαίνουμε σε επικίνδυνους δρόμους αν τολμήσουμε να αναρωτηθούμε γιατί μια ημιπαράνομη νομιμότητα της αγοράς του προϊόντος που λέγεται υιοθεσία δεν είχε ποτέ απασχολήσει το επίσημο κράτος, το οποίο και την άφηνε να λειτουργεί χωρίς σοβαρά εμπόδια, αποκτά τώρα ξαφνικά θεατότητα. Μήπως γιατί αυτή η συμπληρωματική αγορά δεν μπορεί να αυτοδιαχειριστεί, όπως παλιά, ίσως γιατί η προσφορά λόγω κρίσης είναι πολύ μεγαλύτερη της ζήτησης (όπως άλλωστε έγινε και πρόσφατα με μια αντίστοιχη αγορά αυτή της ανακύκλωσης μετάλλων);

Και τέλος, αξίζει να αναρωτηθούμε γιατί μια ομάδα πληθυσμού που επί σειρά ετών «προστατευόταν» (με προστάτες που αποκόμιζαν υψηλό κέρδος) ή θεωρούνταν το πρότυπο του ομαλού ψηφοφόρου σε δημοτικές και βουλευτικές εκλογές, επαναποκτάν την ταυτότητα του «λαϊκού δαίμονα», την πηγή του ηθικού πανικού, αντικαθιστώντας τα αντίστοιχα σύμβολα των προηγούμενων δεκαετιών του «Αλβανού κλέφτη» ή του «Πακιστανού λαθρέμπορα». Μήπως σε αυτή την αντικατάσταση παίζει κάποιο ρόλο η υπόθεση της Χρυσής Αυγής;

Αλλά καλύτερα ας μην αναρωτιόμαστε, «οι άνθρωποι αυτοί είναι μια κάποια λύσις».

………………………………………………………………………………………………………………….

* Επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου