Του Τάσου Κεφαλά*

Τους διαγωνισμούς για την κατασκευή και λειτουργία εγκαταστάσεων διαχείρισης απορριμμάτων με τη μέθοδο της Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), σε μια σειρά περιοχές της Ελλάδας, ακολούθησε η έναρξη της δημοπράτησης τεσσάρων (4) μεγάλων μονάδων επεξεργασίας στην Αττική, που αποτελούν και το πολυπόθητο «φιλέτο». Ενας διακαής πόθος μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων (εγχώριων και ξένων) φαίνεται ότι αρχίζει να υλοποιείται. Το οικονομικό αντικείμενο της κατασκευής των νέων έργων (άμεσα), αλλά και αυτό της διαχείρισής τους (για πάρα πολλά χρόνια) είναι τεράστιο.

Οπότε, δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι στην ατζέντα της τρόικας η διαχείριση των απορριμμάτων κατέχει περίοπτη θέση. Εκτός από τις αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο, με τους νέους διαπεριφερειακούς φορείς διαχείρισης, έχει παρασχεθεί, ειδικά στην Αττική, στον ΕΔΣΝΑ και προσωπικά στον κ. Σγουρό, αμέριστη πολιτική υποστήριξη, που εκφράστηκε με αμέτρητες δηλώσεις κυβερνητικών παραγόντων και στελεχών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με διαδικασίες τύπου «fast track», για την ένταξη στα συγχρηματοδοτούμενα έργα και για την υπαγωγή στις ΣΔΙΤ, με την υπόσχεση και «δικονομικού fast track», για το ενδεχόμενο δικονομικών εμπλοκών. Του αφαίρεσαν το βάρος του πολιτικού χειρισμού της εγκατάστασης στην Κερατέα και του υποσχέθηκαν ότι θα δεσμεύσουν όλα τα διαθέσιμα κονδύλια του ΕΣΠΑ (150 εκατ. ευρώ) για τα συγκεκριμένα έργα.

Φοβάται ο Γιάννης το θεριό;

Κι όμως, ανεξήγητα για πολλούς, ο κ. Σγουρός ανακοίνωσε στις 18/12 ότι παραιτείται. Είναι μόνο μια κίνηση εντυπωσιασμού; Γιατί, τότε, ο κ. Σγουρός καλεί την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό να σταματήσουν να κρύβονται πίσω από τα προβλήματα και να αποδείξουν έμπρακτα ότι στηρίζουν τις επιλογές του; Θα διακινδυνεύσουμε μια εκτίμηση: αυτό που «τρομάζει» τον κ. Σγουρό δεν είναι τίποτα άλλο από τη συνειδητοποίηση του μεγέθους της σκανδαλώδους (περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά) επιλογής που έχει κληθεί να φέρει σε πέρας, γεγονός που τον οδηγεί στην αγωνιώδη αναζήτηση συνενόχων, καθώς και το ενδεχόμενο των πιθανών αντιδράσεων, που εγκυμονούν οι αποφάσεις του, από το (δυνητικά) «αντίπαλο δέος». Οπου, «αντίπαλο δέος» δεν μπορεί να είναι τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από την αντίληψη της εναλλακτικής διαχείρισης των απορριμμάτων (φιλοπεριβαλλοντικής, οικονομικής, με δημόσιο χαρακτήρα και κοινωνικό όφελος), που βρίσκεται στον αντίποδα του εφαρμοζόμενου σχεδίου και εκείνο το κοινωνικό-πολιτικό μπλοκ δυνάμεων, που έχει ισχυρούς λόγους να ακυρώσει τα σχέδια που προωθούν κράτος και εργολάβοι.

Σε ό,τι αφορά τον πρώτο παράγοντα, τα δύο τελευταία χρόνια ζούμε την αξιοζήλευτη ωρίμανση μιας συγκροτημένης αντίληψης, που συνηθίσαμε να την περιγράφουμε σαν την «αποκεντρωμένη διαχείριση, με έμφαση στη διαλογή στην πηγή και την κοινωνική συμμετοχή». Το καινούργιο στην υπόθεση δεν το αντιπροσωπεύουν οι επιμέρους αντιλήψεις, πολλές από τις οποίες είχαν ήδη ευρεία απήχηση (διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση, κομποστοποίηση κ.λπ.), αλλά η μορφοποίησή τους σε μια ενιαία πρόταση. Η, σχετικά επαρκής, τεχνική και οικονομική προσέγγιση που συνόδευσε την πρόταση έδωσε στη συγκεκριμένη εναλλακτική πρόταση τα χαρακτηριστικά όχι απλώς μιας καλής θεωρητικής σύλληψης, αλλά αυτά μιας πρότασης άμεσα εφαρμόσιμης με απτά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη.

…κι όμως, το «θεριό» κοιμάται

Κι όμως: όσο ελπιδοφόρα κι αν είναι η ύπαρξη ενός «εργαλείου μάχης» (της εναλλακτικής πρότασης), άλλο τόσο προβληματισμό γεννά η αναντιστοιχία του με την παθητική στάση εκείνων που έχουν άμεσο συμφέρον από την αξιοποίηση και τη μαχητική υπεράσπισή του. Είναι θέμα προτεραιοτήτων; Είναι θέμα ελλιπούς κατανόησης και υποβάθμισης της σημασίας των όσων γίνονται στον κρίσιμο αυτόν τομέα; Είναι θέμα αδυναμίας συγκρότησης ενός μαχητικού μετώπου αντίστασης; Οπως κι αν έχουν τα πράγματα, αξίζει να επαναφέρουμε ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα:

1. Πώς εξηγείται η απάθεια της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης και της συλλογικής της εκπροσώπησης (ΠΕΔ Αττικής) όταν επιχειρείται η απόσπαση από αυτήν και η πλήρης ιδιωτικοποίηση ενός από τους βασικότερους τομείς της αρμοδιότητάς της και η εκτόξευση του κόστους διαχείρισης, δηλαδή των δημοτικών τελών, όταν με την εφαρμογή της εναλλακτικής πρότασης μπορεί να το μειώσει σημαντικά;

2. Για ποιον λόγο οι εργαζόμενοι στην τοπική αυτοδιοίκηση παρακολουθούν απαθείς τις εξελίξεις; Πώς γίνεται, τη στιγμή που πρωτοστατούν στον αγώνα κατά των διαθεσιμοτήτων, να μην αντιλαμβάνονται ότι κινδυνεύουν χιλιάδες θέσεις εργασίας από τη συρρίκνωση των δημοτικών δραστηριοτήτων και από το συγκεντρωτικό – ιδιωτικοποιημένο μοντέλο διαχείρισης που προωθείται;

3. Γιατί απουσιάζουν τα πολιτικά αντανακλαστικά της Αριστεράς, όλων των αποχρώσεων; Μπορούν περιστασιακές κοινοβουλευτικές παρεμβάσεις ή άλλου είδους χαλαρές καταγγελίες να υποκαταστήσουν την αναγκαία καθημερινή πολιτική πίεση στα κέντρα λήψης αποφάσεων; Τι κάνουν οι αριστερές δημοτικές πλειοψηφίες και τα αριστερά δημοτικά σχήματα, για να ανατρέψουν στην πράξη τους φιλοεργολαβικούς σχεδιασμούς;

4. Τι είναι αυτό που κρατά καθηλωμένες ή περιθωριοποιημένες τις κοινωνικές αντιδράσεις στις «στοχοποιημένες» περιοχές της Αττικής (Φυλή, Γραμματικό, Κερατέα); Ποιες ιδιοτελείς δεσμεύσεις ή παραπλανητικές υποσχέσεις αναστέλλουν την ελεύθερη έκφραση της βούλησης των τοπικών κοινωνιών, σε περιοχές που κινδυνεύουν με ολοκληρωτική περιβαλλοντική κατάρρευση, κατά το πρότυπο της Φυλής;

5. Γιατί λείπει ένα ευρύτερο κίνημα συλλογικής, κινηματικής δράσης σε ένα θεματικό αντικείμενο που αποτελεί προνομιακό πεδίο διεκδίκησης για τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα;

Είναι προφανής ο ρητορικός χαρακτήρας των ερωτημάτων. Στην ουσία υποδηλώνουν θέση. Και μια στάση που εξακολουθεί να είναι εφικτή, όσο κι αν τα χρονικά περιθώρια μιας ριζικής ανατροπής στενεύουν. Αρκεί να πιστέψουμε σε κάτι τέτοιο και να το θελήσουμε. Το θέλουμε;

* Ηλεκτρολόγος μηχανικός, μέλος της «Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων»