Του Νικόλα Μιτζάλη*
«Οι αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι είναι κραυγές ελευθερίας στο καπιταλιστικό καθεστώς που προσπαθεί να επιβάλλει τη σιωπή, τη φίμωση, την εξόντωση σε κάθε σπίθα αντίστασης».
«Το κράτος στην προσπάθεια να χτυπήσει όσους/ες αγωνίζονται βαφτίζει τους χώρους αντίστασης ως εστίες ανομίας».
Αναρχική ομάδα «δυσήνιος ίππος», http://ipposd.wordpress.com/ 9/1/2013
Οι δύο άνωθι φράσεις προέρχονται από την ανακοίνωση της πατρινής ομάδας «δυσήνιος ίππος» και βρίσκονται σε συνάφεια με άλλες ανακοινώσεις εκπορευόμενες από τον αναρχικό/αντιεξουσιαστικό χώρο σχετικά με την εκκένωση της κατάληψης της βίλα Αμαλίας. Η αριστερά ακολούθησε διαφορετική στρατηγική, εκφράζοντας μερική αλληλεγγύη στην κατάληψη και την ίδια στιγμή παίρνοντας αποστάσεις από την κατάληψη των γραφείων της ΔΗΜ.ΑΡ. Κατανοητή η στάση της, ακατανόητη όμως η στάση των αναρχικών ομάδων. Και εξηγούμαι.
Οι καταλήψεις των αναρχικών/αντιεξουσιαστών είναι μια ευθεία πρόκληση προς το αστικό κατεστημένο και προς τη νομιμότητα που αυτό καθορίζει ως τέτοια. Αποτελούν δε εργαλεία στο «οπλοστάσιο» ή μάλλον στο «εργαλειοστάσιο» του αναρχισμού με σκοπό τον αστικό βελονισμό της πόλης με κοινωνικούς αυτοδιαχειριζόμενους χώρους που στρατηγικά θα προσελκύσουν συμπαθούντες και θα διευρύνουν τη δυναμική του εξεγερτικού προτάγματος μαζί με την γενική απεργία. Είναι μια κατανοητή όσο και ξεκάθαρη στάση.
Οι καταλήψεις όμως στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό, σπανίως υλοποίησαν το εξεγερτικό πρόταγμα. Αν και λειτούργησαν ως σημεία αναφοράς και συμβολικής αντίστασης δεν προκάλεσαν περαιτέρω μαζικοποίηση ή πολλαπλασιασμό των πυρήνων αντίστασης και συνήθως μετατράπηκαν σε πολιτιστικούς κοινωνικούς χώρους και μέρη στέγασης. Επιπλέον στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα καταληφθέντα κτήρια δεν αλλοιώθηκαν ως αρχιτεκτονήματα και αντιθέτως επιδιορθώθηκαν στο εσωτερικό τους από τους καταληψίες, οι οποίοι με προσωπική εργασία αποκατέστησαν τα υδραυλικά και ηλεκτρικά δίκτυα, έβαψαν και καλλώπισαν τον εκάστοτε χώρο, ο οποίος φιλοξένησε προβολές ταινιών, θεατρικών δρώμενων, εκθέσεων φωτογραφίας αλλά και συναυλιών και μαθημάτων.
Η επιλογή των κτηρίων δεν ήταν τυχαία. Ηταν χρόνια εγκαταλελειμμένοι δημόσιοι χώροι που η δημοτική και κρατική αδιαφορία είχε αφήσει έρμαια της σκόνης του χρόνου. Γι' αυτό -αλλά και λόγω της συμπεριφοράς των καταληψιών- η σχέση με τη γειτονιά ήταν σχεδόν πάντοτε φιλική και σπανίως απλά αδιάφορη.
Τώρα, όταν οι αναρχικοί/αντιεξουσιαστές αναφέρουν και τις δύο φράσεις που μετέφερα στην αρχή του παρόντος κειμένου εμπίπτουν σε μια τεράστια αντίφαση. Και αυτό γιατί οι χώροι αντίστασης των μεν (αναρχικοί) είναι όντως εστίες ανομίας για τους δε (κράτος-εξουσία). Εάν δεν ήταν τότε δεν θα είχε κανένα νόημα η όλη κίνηση της κατάληψης.
Οι καταληψίες έπρεπε να γνωρίζουν ότι το κράτος κάποια στιγμή θα διεκδικήσει την απολεσθείσα νομιμότητα ή το κύρος του διά μέσου της ανακατάληψης των κτηρίων. Δεν μπορεί λοιπόν να απαιτούν να αποδεχθεί η ίδια η εξουσία την πράξη αμφισβήτησής της νομιμοποιώντας την. Θα ήταν σα να αποδεχόταν την αυτομείωσή της, πράγμα ανέφικτο. Εάν από την άλλη, το νόμιμο για τους αναρχικούς καθορίζεται από τη δικιά τους θεώρηση τότε και πάλι κάνουν ένα τραγικό λάθος καθώς ο αναρχισμός είναι ενάντια των όποιων αστικών και μη «νόμων» και κανόνων.
Οι αναρχικοί καλούνται να αντιμετωπίσουν την, αναμενόμενη θα έλεγα, αυστηροποίηση του κράτους και των οργάνων του και να προσαρμοστούν σε μια νέα εποχή μεγαλύτερης καταστολής και μηδενικής ανοχής ως προς κάθε τι διαφορετικό (βλ. θεατρική παράσταση Corpus Christi 2012, επιχείρηση Ξένιος Ζευς για τους μετανάστες 2012, απαγόρευση κυκλοφορίας και συναθροίσεων κέντρο Αθήνας 9/10/2012, έκθεση Πικάσο Suit 347 Τελλόγλειο 2008, βίντεο έργο της Εύας Στεφανή στο Art Athina 2007, κλπ.) και ιδιαίτερα ως προς όσους αμφισβητούν θεσμούς και εξουσίες.
Δεν ξέρω εάν η βαρύτητα που δείχνουν οι εξουσιαστικές αρχές προς την καταστολή εξυπηρετούν ευρύτερα σχέδια πολιτικής σταθερότητας ή αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης από την οικονομική κρίση πάντως οι αναρχικοί καλούνται να αλλάξουν την πεπατημένη των παρελθόντων ετών και κυρίως να αλλάξουν τα εργαλεία τους. Το ίδιο και η αριστερά, η οποία για άλλους λόγους βρίσκεται και αυτή στο στόχαστρο της κυρίαρχης πολιτικής που αρνείται να παραδεχτεί ότι για πρώτη φορά η αριστερά πρόκειται να κυβερνήσει αυτοδύναμη.
*Δρ αρχιτεκτονικής ΕΜΠ
