Με αφορμή το σημερινό επετειακό φύλλο της «Εφημερίδας των Συντακτών» μου έρχονται στη μνήμη άλλες ημερομηνίες, επετειακές, άμεσα σχετιζόμενες με τον Τύπο και τα Media στην Ελλάδα και το εξωτερικό
Του Μιχάλη Μεϊμάρη*
Η διαδικασία της επετειακότητας, γενικά, σχετίζεται τόσο με το παρελθόν όσο και με το μέλλον. Με το παρελθόν γιατί μέσα από τη διαδικασία της ανάκλησης –μνήμες γεγονότων, αποφάσεων, στόχων, σχέσεων και άλλων– ενδυναμώνεται η ταυτότητα του υποκειμένου, ατόμου, φορέα ή θεσμού. Με το μέλλον γιατί ευνοείται ο (επανα)προσδιορισμός και η (ανα)κατασκευή νέων εμπειριών, στόχων, δυναμικών.
Ετσι, με αφορμή το σημερινό επετειακό φύλλο της «Εφημερίδας των Συντακτών» μου έρχονται στη μνήμη άλλες ημερομηνίες, επετειακές, άμεσα σχετιζόμενες με τον Τύπο και τα Media στην Ελλάδα και το εξωτερικό, κυρίως όμως κομβικές για τις δικές μου προσωπικές διαδρομές.
Μια από αυτές είναι η 30ή Ιουνίου του 2012, οπότε και μαύρισε για πάντα η μικρή οθόνη του minitel –παρ’ όλο που λειτουργούσαν ακόμα 800.000 συσκευές–, του «χαζού» αυτού τερματικού που δημιούργησε με τις υπηρεσίες που προσέφερε μια αληθινή επανάσταση στην επικοινωνία, κυρίως στον χώρο της Γαλλίας.
Τριάντα και πλέον χρόνια νωρίτερα, το 1978, έκπληκτοι οι κάτοικοι της επαρχίας της Βρετάνης πηγαίνοντας στα γαλλικά ταχυδρομεία για να παραλάβουν τον νέο τηλεφωνικό κατάλογο, λάμβαναν, αντί γι’ αυτόν, δωρεάν, έναν μικρό ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο οποίος, συνδεδεμένος με το τηλέφωνό τους, προσέφερε στα χρόνια που επρόκειτο να έρθουν «πρόσβαση», όπως λέμε πια σήμερα, σε χιλιάδες υπηρεσίες, διευκολύνοντάς τους να κλείνουν τα εισιτήρια των διακοπών τους, να διαχειρίζονται τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς, να μαθαίνουν τις ειδήσεις, να επικοινωνούν μεταξύ τους και πολλά άλλα.
Πολύ γρήγορα τα τερματικά minitel έφτασαν στη Γαλλία τα 9.000.000, οι χρήστες τα 25.000.000 σε έναν πληθυσμό 60.000.000 και οι συνδεδεμένες υπηρεσίες τις 26.000. Ανάμεσα σ’ αυτές και «messageries roses», το ροζ minitel, με μεγάλη απήχηση, όπως ήταν φυσικό.
Παρ’ όλο που λίγα μόνο χιλιόμετρα από το CERN της Γενεύης είχαμε την πρώτη μεγάλη βάση δεδομένων προσβάσιμων από το κοινό, παρ’ όλο που πολύ πριν από τη σημερινή μπλογκόσφαιρα είχαμε forum συνομιλιών και ακόμα ήδη το 1986 η απόφαση μέσα από τα minitel για εθνική απεργία απέδειξε πρώιμα τη δυνατότητα συμμετοχικής χρήσης των νέων μέσων για πολιτικοκοινωνικούς σκοπούς, το internet και ο παγκόσμιος ιστός φαίνεται ότι αναπτύχθηκαν παράλληλα και όχι ως συνέχεια του videotex.
Τις πραγματικά Νέες για την εποχή εκείνη Τεχνολογίες στον Τύπο, μας δόθηκε η ευκαιρία, μαζί με τον φίλο, επίσης μαθηματικό, πρώην τεχνικό διευθυντή της «Libération», Γιάννη Φαρμάκη, να εισαγάγουμε στην Ελλάδα, με το πρώτο εκπαιδευτικό σεμινάριο να αρχίζει τον Σεπτέμβριο του 1986, άλλη μια ημερομηνία, ένα σταμάτημα στον χρόνο. Οπως χαρακτηριστικά γράφεται στο βιβλίο «Να ξαναεφεύρουμε τη δημοσιογραφία», «(…) Να γιατί πειραματιστήκαμε με τόσα διαφορετικά υλικά (hardware), με τόσα διαφορετικά λογισμικά (software), από τα πλέον απλά έως τα πλέον περίπλοκα. Μαζί με νέους ανθρώπους, με δημοσιογράφους και μη δημοσιογράφους, με τεχνικούς και ερασιτέχνες, που όλοι όμως είχαν ένα κοινό σημείο αναφοράς: το πάθος για αυτή τη δουλειά».
Και βέβαια πρέπει να σημειωθεί εδώ η συμβολή του τότε γενικού διευθυντή του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων αείμνηστου Ανδρέα Χριστοδουλίδη, του οποίου δεξί χέρι ως διευθυντής σύνταξης επί σειρά ετών διετέλεσε ο νυν διευθυντής της εφημερίδας που μας φιλοξενεί σήμερα Νικόλας Βουλέλης.
Μα και λίγο πριν τούτο το καλοκαίρι, η 8η Ιουλίου του 2013 είναι σημαντική για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην επικοινωνία και τα μέσα στη χώρα μας. Την ημέρα αυτή γιορτάστηκαν τα είκοσι και κάτι χρόνια του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, με την έκδοση ομότιτλου τόμου. Ξεφυλλίζοντας, θυμάται κανείς το 1994 τον πατέρα Καλλίνικο από τις Πυλές της Καρπάθου να φορά μια από τις πρώτες κάσκες δυνητικής πραγματικότητας, το 1996 τον καθηγητή George Gerbner να μας αναλύει την άποψη ότι οι κατεξοχήν τρόποι κοινωνικοποίησης των νέων σήμερα είναι αυτοί της ψηφιακής πραγματικότητας και όχι πια η εκκλησία, το σχολείο και η οικογένεια, το 1999 τον Nicholas Negroponte να γίνεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 2001 τον Neil Postman να μας αναλύει τη σχέση των ΜΜΕ με τη Δημοκρατία, φοιτητές και φοιτήτριες, εκπαιδευτικούς, πληροφορικούς, δημοσιογράφους, παιδιά, πρωτοχρονιάτικες πίτες, απεργίες, καταλήψεις, πρωτοβουλίες, επιτυχίες, αποτυχίες. Απαρτιωμένες καλές και κακές εμπειρίες, τόσα και τόσα…
Ας μην αφεθώ σε άλλες ημερομηνίες, συνειρμούς και νοσταλγία, στην εμπειρία του χρόνου. Οι καιροί είναι δύσκολοι. Tο μέλλον επιτακτικά απαιτητικό. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα μέσα και έξω από τις οθόνες συγχυτική· καθημερινά και σταθερά, καιρό τώρα, επιτυχημένα συγχυτική, ώστε να αποπροσανατολίζει, να εξουθενώνει, να παθητικοποιεί.
Και την ίδια στιγμή, οι αναμνήσεις, οι γλυκές αναμνήσεις, κομμάτι από σώμα «αρκετά καλής μητέρας» του Winnicott, ανακαλούνται και νοηματοδοτούν το παρελθόν, διαμεσολαβούν στον σχεδιασμό του μέλλοντος. Διεργασίες συχνά όχι αυτονόητες, μετά από κόπους αποκτημένες˙ μα σαν πετύχουν, ελπιδοφόρο το μέλλον σκιαγραφούν.
Ας ευχηθούμε άνθρωποι που διοικούν, ηγέτες τωρινοί, ηγέτες μελλοντικοί, να μπορούν να δρουν κάτω από τη θύμηση αρκετά καλών εμπειριών, μακριά από φθόνο, απληστία, αλαζονεία, επιθετικότητα, απόηχους μακρινών, στερητικών εμπειριών…
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
