Της Αγγελικής Δημητρακοπούλου*

Tο δημόσιο Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα βρίσκεται σε μια περίοδο εξαιρετικά κρίσιμη, την πιο κρίσιμη από την εποχή της ίδρυσης των ελληνικών Πανεπιστημίων το 1837 (ΕΚΠΑ, Σχολή Καλών Τεχνών, ΕΜΠ), πριν από δύο σχεδόν αιώνες.

Γιατί είναι σήμερα η πιο κρίσιμη περίοδος της ιστορίας των ελληνικών Πανεπιστημίων;

Γιατί βιώνουμε κατά τα τελευταία πέντε χρόνια μια συστηματική αμαύρωση της αποστολής, του ρόλου και του έργου των Πανεπιστημίων της χώρας, από τις διαδοχικές κυβερνήσεις και τα κυρίαρχα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Γιατί ταυτόχρονα διαπιστώνουμε μια οργανωμένη προσπάθεια με πολλαπλά μέσα, νόμους και μέτρα για να μετατραπούν τα Πανεπιστήμια: (α) από περιβάλλοντα ουσιαστικής μόρφωσης και παιδείας σε χώρους στεγνής παροχής γνώσεων-πληροφοριών και ανάπτυξης απλοϊκών δεξιοτήτων, (β) από περιβάλλοντα ολιστικής ανάλυσης της πολυδιάστατης πραγματικότητας σε χώρους σύντομης παράθεσης κατακερματισμένης επιστημονικής γνώσης, (γ) από περιβάλλοντα άσκησης της δημοκρατίας σε χώρους προειλημμένων αποφάσεων από λίγους μόνο.

Γιατί επιβάλλονται στα ΑΕΙ θεσμικές αλλαγές μέσω Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου και Προεδρικών Διαταγμάτων, δηλαδή εκτός κοινοβουλευτικής διαδικασίας, ενώ παράλληλα νόμοι που έχουν ψηφιστεί παραποιούνται.

Γιατί εδώ και πέντε χρόνια έχουν παγώσει πλήρως οι απλές θεσμικές αλλαγές που αιτούνται τα ίδια τα ΑΕΙ και συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανάπτυξής τους (π.χ. ερευνητικά εργαστήρια, διεθνή Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών).

Γιατί έκλεισαν Τμήματα Πανεπιστημιακής και Τεχνολογικής Κατεύθυνσης σε όλη τη χώρα με αυθαίρετο και αντισυνταγματικό τρόπο, παρά τις αντίθετες επιστημονικές μελέτες των Συγκλήτων των Ιδρυμάτων για συμβολή στην ανάπτυξη της χώρας, ενώ την ίδια στιγμή δημιουργήθηκαν νέα Τμήματα σε αντικείμενα που αφθονούν στην Ελλάδα, μόνο και μόνο για την άγρα ψήφων ορισμένων μελών της κυβέρνησης.

Γιατί προκαλείται η βίαιη διάλυση του πολυδιάστατου έργου και των υπηρεσιών των Πανεπιστημίων με τα κύματα «διαθεσιμότητας» διοικητικού προσωπικού (σε δύο φάσεις, Δεκέμβρης 2012, Οκτώβρης 2013), ενώ έχει ήδη προϋπάρξει ραγδαία μείωση των μελών διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού.

Γιατί ενώ εδώ και δύο μήνες «προπηλακίζεται» το προσωπικό του ΕΜΠ και του ΕΚΠΑ για την κραυγή αγωνίας από την καταστροφή που επιφέρει η απόλυση του διοικητικού τους προσωπικού, τηρείται απόλυτη σιωπή για το γεγονός ότι το ίδιο το ΥΠΑΙΘ δεν επιτρέπει την πλήρη υλοποίηση των προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών (ΠΠΣ) σε πολλά άλλα Πανεπιστήμια, μη εφαρμόζοντας την εξαγγελία διορισμού ενός αριθμού μελών ΔΕΠ, καθώς και τις διαδικασίες του νόμου που πρόσφατα ψήφισε, αναφορικά με την ενεργοποίηση του αναγκαίου πρόσθετου διδακτικού προσωπικού. Αποτέλεσμα: εκατοντάδες μαθήματα των ΠΠΣ δεν διεξάγονται αυτή τη στιγμή και οι χιλιάδες φοιτητές/τριες θα αναγκαστούν να παρατείνουν τις σπουδές τους κατά ένα τουλάχιστον εξάμηνο.

Γιατί ενώ τα ΑΕΙ εξαναγκάζονται να διασφαλίζουν τη βασική τους λειτουργία με 50% λιγότερους πόρους, το κράτος εφαρμόζει διαρκώς μια εσκεμμένη ασυνέπεια στις χρηματοροές, προκειμένου να είναι αδύνατον να γίνει η απορρόφηση των ελάχιστων αυτών πόρων, αλλά και να διαλύεται η οργάνωσή τους.

Γιατί σε μια χώρα που υποστηρίζει την έρευνα με τα μικρότερα ποσοστά στην Ευρώπη, δεν τηρούνται οι συμφωνίες, ενώ πρόσφατα ενεργοποιήθηκαν νέες αδιαφανείς κυβερνητικές επιλογές από το υπουργείο Ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να μην προχωρούν οι ροές χρηματοδότησης στα έργα που τα Πανεπιστήμια υλοποιούν με πόρους ΕΣΠΑ, να δημιουργούνται διακοπές στην υλοποίηση των έργων και οξεία προβλήματα επιβίωσης σε χιλιάδες επιστημονικούς συνεργάτες.

Αυτές οι ενέργειες (και αναφέρονται εδώ ενδεικτικά μερικές μόνο) οδηγούν νομοτελειακά στη διάλυση των ελληνικών Πανεπιστημίων, προς άμεσο όφελος άλλων ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, των γερμανικών, των αγγλικών, των ολλανδικών κ.λπ. Συμφέρει οι Ελληνες επιστήμονες να «εξαφανιστούν» από τον ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό χώρο έρευνας, όπως συμφέρει να αξιοποιούνται στη Γερμανία και στην Αγγλία οι υψηλές επιστημονικές ικανότητες των νέων επιστημόνων μας ή να δέχονται αυτές οι χώρες εξαρχής τους νέους φοιτητές μας.

Στην Ελλάδα, η λογική που βλέπουμε ρητά ή άρρητα να κυριαρχεί μέσω αυτών των πρακτικών του κράτους και των κρατούντων ΜΜΕ είναι ότι η δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι πραγματικά απαραίτητη, ότι τα ιδιωτικά κολέγια μπορούν να αναλάβουν ισότιμο ρόλο… Οσοι όμως συμβάλλουν στην επιβολή αυτής της αντίληψης, όσοι συμβάλλουν σε μια τέτοια κατασκευή της κοινής γνώμης, υποκρύπτουν συνειδητά ότι δεν υπάρχει κανένα ιδιωτικό κολέγιο στην Ευρώπη που να λογίζεται ως αξιόλογο ή κάπως αξιόλογο Πανεπιστήμιο. Ολα τα σοβαρά Πανεπιστήμια είναι δημόσια, ως αναγκαία συνθήκη για την παραγωγή έγκυρης επιστημονικής γνώσης.

Η παιδεία, η μόρφωση, η εκπαίδευση είναι βασικές αξίες ενός έθνους και καθίστανται ακόμα πιο υψηλής προτεραιότητας κατά τις περιόδους οξείας οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Τα Πανεπιστήμια είναι πόλοι παιδείας, πολιτισμού και εποικοδομητικής εργασίας, τόσο για τα μέλη της κοινότητάς τους όσο και για την ευρύτερη κοινωνία (κάτι που γίνεται άμεσα εμφανές στις κοινωνίες της περιφέρειας της χώρας όπου εδρεύουν Πανεπιστήμια).

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταφέρουν να διασφαλίσουν την υπόσταση και τον ρόλο των Πανεπιστημίων τα ίδια τα μέλη τους, έχοντας σήμερα να αντιμετωπίσουν διαρκείς και αλλοπρόσαλλες θεσμικές αλλαγές, έναν υπερβολικό φόρτο εργασίας στις ποικίλες διαστάσεις τού λειτουργήματός τους και ταυτόχρονα τις προσωπικές και επαγγελματικές τους υποχρεώσεις με εξευτελιστικούς μισθούς.

Διαφαίνεται ότι αν συνεχιστεί η παρούσα κατάσταση, αν ο πολιτικός κόσμος δεν αντιληφθεί τι διαπράττει, θα καταλήξουμε να είμαστε η μόνη χώρα της Ευρώπης δίχως Πανεπιστήμια, με ό,τι αυτό σημαίνει για την παιδεία και την ανάπτυξη αυτής της χώρας και κυρίως για μια πολιτισμένη λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας… κι αυτό 200 σχεδόν χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους.

……………………………………………………………………….

* Καθηγήτρια, αντιπρύτανις Πανεπιστημίου Αιγαίου