Του Παντελή Κωνσταντινάκου*
Η ελληνική κοινωνική πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια της μνημονιακής εξάρτησης παρουσιάζει αξιοσημείωτο επιστημονικό ενδιαφέρον, αφού η έντονη ανθρωπιστική-κοινωνικοοικονομική κατάρρευση των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων είναι πρωτοφανής σε παγκόσμιο επίπεδο. Το «δόγμα του σοκ» της Κλάιν αποτέλεσε την προφητική ερμηνεία της «πειραματικής» εφαρμογής μιας νεοφιλελεύθερης πολιτικής, σε κοινωνίες–κράτη ειδικού ενδιαφέροντος, με τα αποτελέσματα να τη δικαιώνουν. Τώρα στη χώρα μας εφαρμόζεται σε πλήρη και πραγματικό χρόνο η οριστική μορφή μιας ανάλογης πολιτικής, με τη σημαντική διαφορά ότι παραπέμπει σε κοινωνία με δομικά χαρακτηριστικά εξαρτημένης επαρχίας μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής οντότητας–κράτους. Το εγχείρημα, ειδικότερα στην Ελλάδα, αποτελεί τον Προκρούστη της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ, ως δείγμα κυνικού αυτοκρατορικού και ιμπεριαλιστικού τύπου μετανεωτερικής εξουσίας και θα αποτελέσει μοντέλο διοίκησης για τις επόμενες κοινωνίες–κράτη.
Η ιστορική μνήμη από την αρχαία Ελλάδα της κλασικής περιόδου μπορεί να μας βοηθήσει να ερμηνεύσουμε, κατανοήσουμε και επεξεργαστούμε μεθόδους, εργαλεία και δράσεις για την «αντίσταση» και ύπαρξή μας. Ειδικότερα στις «πόλεις-κράτη» Σπάρτης και Αθήνας με τις αντιθετικές κοινωνικο–ιδεολογικές δομές και λειτουργίες υπήρξαν πολιτικές διαχείρισης εντός και εκτός της επικράτειάς τους, που ακόμη και σήμερα αναφέρονται και μνημονεύονται ως δείγματα αναγκαίας εφαρμογής. Η βάση των πολιτισμικών κοινωνικών συστημάτων οργάνωσης και διοίκησης στις αντίστοιχες δύο πόλεις οριοθετούσε τη συλλογικότητα και αλληλεγγύη ως συνεκτικούς δεσμούς συνεργασίας, με αποτέλεσμα όταν αυτό λειτούργησε, κυρίως κατά την Πελοποννησιακή Συμμαχία, να αποτελέσει υπόδειγμα πολιτικής διαχείρισης. Αντίθετα σε περιόδους εσωτερικής ανταγωνιστικής και συγκρουσιακής κατάστασης μεταξύ τους με ρήξη των συνδετικών συλλογικών δεσμών, διαμορφώθηκαν κοινωνικοοικονομικές συνθήκες ανάλογης σημερινής υποτέλειας και εξευτελισμού.
Ωφέλιμη επίσης είναι για την παγκόσμια ελίτ αλλά και τα πολιτικά κόμματα η μελέτη των κοινωνικών διεργασιών της μακεδονικής/ρωμαϊκής/βυζαντινής περιόδου με τα συγγενή αυτοκρατορικά χαρακτηριστικά, που λειτούργησαν ως προπομποί του Μεσαίωνα με αποτέλεσμα την κοινωνική οπισθοδρόμηση και εξαθλίωση των μαζών. Ισως οι σημερινοί πολιτικοί και κόμματα ως συνονθύλευμα διάσπαρτων ιδεοληπτικών αντανακλάσεων να θεωρούν ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται μόνον ως «φάρσα» και ότι ο δικός τους ρόλος και λειτουργία είναι πάνω και πέρα από κάθε παρελθοντική καταγραφή του κοινωνικού γίγνεσθαι. Ειδικότερα οι θεωρούμενοι προοδευτικοί, δημοκράτες, σοσιαλίζοντες και αριστερίζοντες πολιτικοί και τα κομματικά μορφώματα ίσως να εκτιμούν ότι οι πολίτες που δεν συμμετέχουν σε «μαντριά» δεν είναι υπολογίσιμοι και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως αλώσιμη μάζα. Οι θεωρητικές κορόνες των επαγγελματιών της πολιτικής και κομματικής κινητικότητας δεν μπορούν πλέον να πείσουν, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά των αναξιοπαθούντων κοινωνικών στρωμάτων που έχουν υποστεί τον ανθρωπιστικό εξευτελισμό, που φαινομενικά και μόνο δείχνουν να αποδέχονται και να υπομένουν την κατάστασή τους.
Ως πότε όμως… Η απάντηση υπάρχει στη μελέτη των παραπάνω αναφερόμενων ιστορικών περιόδων και καλό θα είναι να ενημερωθούν από ειδικούς που διαβλέπουν ότι έρχεται η ώρα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Σίγουρα δεν προφητεύουμε τις μορφές, αλλά ελπίζουμε και ευχόμαστε να μην είναι παρελθοντικής ή άλλης νεωτερικής βίαιης συγκρουσιακής κοινωνικοπολιτικής κατάστασης. Είναι επιτακτική ανάγκη να διαμορφωθούν πολιτικές ανασυγκρότησης ανοιχτών συλλογικών διεργασιών με συμμετοχή όλων των πολιτών χωρίς δομικά κομματικά στεγανά. Οι πρωτοβουλίες θα πρέπει να παραπέμπουν σε ενέργειες που έχουν ιστορική και πολιτική αναφορά στο πολιτισμικό παρελθόν και παρόν της ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας και από ανθρώπους οι οποίοι εμπράκτως το αποδεικνύουν καθημερινά με το είναι τους.
…………………………………………………………………………………
* Αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
