Tης Θάλειας Δραγώνα*
Δουλεύω εδώ και 15 χρόνια μαζί με μια μεγάλη διεπιστημονική ομάδα για την εκπαίδευση των παιδιών της μειονότητας στη Θράκη. Μου χρειάστηκε πολύς χρόνος για να καταλάβω την κοινωνική της δυναμική και θεωρώ ότι πάρα πολλά από όσα λέγονται και γράφονται, από ανθρώπους που ολοφάνερα δεν ξέρουν τη Θράκη, περιορίζονται σε στερεότυπα ανεύθυνα που μπορούν να βλάψουν πολύ σοβαρά. Η θρακική κοινωνία από το 1990 έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την ωριμότητα και την αρμονική συμβίωση. Αυτά τα βήματα χρειάζεται να αναδειχθούν, να προστατευθούν και να ενισχυθούν.
Διάφορα πρόσφατα φαινόμενα για τη Θράκη είναι πολύ ανησυχητικά, καθώς εγκυμονεί πάντοτε μεγάλους κινδύνους το να ασκούν οι πολίτες δική τους εξωτερική πολιτική. Με τρομάζουν όσοι διαδηλώνουν για να καταργηθεί το Τουρκικό Προξενείο στην Κομοτηνή, είτε φωνάζουν υπέρ της μονομερούς καταγγελίας μιας διεθνούς Συνθήκης, ζητήματα αποκλειστικής αρμοδιότητας του υπουργείου Εξωτερικών και των διεθνών σχέσεων. Εξίσου με τρομάζουν (και να με συγχωρήσουν οι βουλευτές) ανεύθυνες κοινοβουλευτικές ερωτήσεις, συνωμοσιολογικά δημοσιεύματα και εμπρηστικές τηλεοπτικές εκπομπές. Καμία από αυτές τις ενέργειες δεν πείθει ότι πηγάζει από περίσκεψη και συναίσθηση ευθύνης, ούτε από ενδιαφέρον για τους συμπολίτες της Θράκης.
Το επίκαιρο π.χ. θέμα των ιμάμηδων είναι πολύ σημαντικό, αφορά τόσο τις θρησκευτικές ελευθερίες όσο και την εκπαίδευση.
Για τα μειονοτικά σχολεία, μολονότι οι κανόνες της Συνθήκης της Λωζάννης είναι αμετάβλητοι επί 90 χρόνια, οι κανόνες που διέπουν τα μειονοτικά σχολεία έχουν εξελιχθεί με βάση το ελληνικό δίκαιο. Η ποιότητα της εκπαίδευσης σε αυτά τα σχολεία απασχολεί συνεχώς τη μειονότητα αλλά και το Υπουργείο Παιδείας που εφαρμόζει επί 15 χρόνια πρόγραμμα για να βελτιωθούν οι δείκτες εκπαίδευσης των παιδιών της μειονότητας. Εχουν σε αυτό το διάστημα γίνει σχεδόν θεαματικές αλλαγές στην αύξηση των ποσοστών ολοκλήρωσης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και πρόσβασης στο λύκειο και την τριτοβάθμια.
Χρειάζονται όμως ακόμη πολλά βήματα, ώστε να μειωθεί το εκπαιδευτικό έλλειμμα των παιδιών της μειονότητας. Χρειάζονται πριν απ' όλα σχέσεις εμπιστοσύνης, με αναπόφευκτη προϋπόθεση τη διαβούλευση και τη συμμετοχή της μειονότητας στα θέματα που την αφορούν.
Το δικαίωμα στην πολιτισμική ταυτότητα (τη μητρική γλώσσα και τη θρησκεία) είναι σήμερα κεκτημένο για τη μειονότητα στη Θράκη. Αρα, γιατί δεν ήρθε πια η ώρα να καθίσουν μαζί μειονότητα και να πλειονότητα, να σκεφτούν σύγχρονα μοντέλα δίγλωσσης εκπαίδευσης; Με την ίδια λογική, αφού το δημόσιο σχολείο το επιλέγουν πλέον σημαντικά ποσοστά μαθητών, δεν πρέπει να προσφέρει τη διδασκαλία της μητρικής τους γλώσσας και του Κορανίου;
Επί υπουργίας Παιδείας της Μαριέττας Γιαννάκου έγινε εισαγωγή της τουρκικής ως μαθήματος επιλογής. Το μέτρο ήταν ορθότατο. Ωστόσο εξέπεσε. Ο λόγοι είναι πολλοί, με βασικό ότι η πολιτεία δεν επιδίωξε τη συναίνεση με διαβούλευση και διαπραγμάτευση.
Ο προηγούμενος νόμος επιλογής των ιμάμηδων στηρίχθηκε στο άτοπο να επιλέγονται από χριστιανούς. Οι ιμάμηδες που επιλέχθηκαν βρέθηκαν στην εξαιρετικά δύσκολη συνθήκη να χρειάζεται να ισορροπήσουν ανάμεσα στην επίσημη πολιτεία και τους δικούς τους. Δεν πρέπει να οδηγούνται οι πολίτες σε αυτή τη συνθήκη που τραυματίζει την ταυτότητα. Ο νέος νόμος διορθώνει τον τρόπο επιλογής και δίνει την πλειονότητα σε μουσουλμάνους.
Η μειονότητα υποστηρίζει ότι ο νέος νόμος αντιβαίνει στις κατοχυρωμένες θρησκευτικές της ελευθερίες και δεν μπορεί να επιβάλλονται κρατικές επιλογές παρά τη θέλησή της. Αυτό είναι ουσιαστικότατο θέμα που αφορά τις σχέσεις της πολιτείας με τη μειονότητα. Θα συμφωνήσω ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί αρμονική συμβίωση χωρίς αμοιβαία εμπιστοσύνη, διαβούλευση, διάλογο και χωρίς αμοιβαίες μετατοπίσεις. Αν αυτό δεν επιτευχθεί και συνεχίζουν οι πολιτικές επιβάλλονται χωρίς συναίνεση, οι ενέργειες της πολιτείας θα είναι ατελέσφορες.
Ακουγα τον κ. Καμμένο να λέει με ύφος αυτάρεσκο και επιθετικό ότι το κόμμα του θα στηρίξει την τροπολογία ακριβώς επειδή δεν τη θέλει το Τουρκικό Προξενείο. Μα είναι δυνατόν με τέτοια πολιτική να επιτευχθεί το ζητούμενο, δηλαδή η αρμονική συμβίωση;
Εφόσον τα παιδιά της πλειονότητας διδάσκονται θρησκευτική κατήχηση μέσα στο σχολείο, δεν πρέπει επομένως να μπορούν και τα παιδιά της μειονότητας να διδάσκονται το Κοράνι; Εξάλλου μπορούν να έχουν όση επιπλέον κατήχηση επιθυμούν εκτός σχολείου, όπως μπορούν και τα χριστιανόπαιδα στο κατηχητικό. Εάν το δημόσιο σχολείο δεν εξασφαλίζει τα μείζονα στοιχεία της πολιτισμικής ταυτότητας, όπως η γλώσσα και η θρησκεία, είναι αφομοιωτικό σχολείο και η πολιτική της αφομοίωσης δεν οδηγεί πουθενά όπως δεν οδήγησε μέχρι σήμερα.
Χρειάζεται ακόμη πολύς δρόμος στη Θράκη από όλες τις μεριές ώστε να εγκατασταθεί κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και να λειτουργήσουν βαθύτερες δημοκρατικές διαδικασίες σε αυτή την ιδιαίτερη αλλά πλούσια σε πολιτισμό περιοχή της χώρας.
*Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών
