Τρίτη ματιά
Του Πέτρου Μανταίου
«Είναι, πραγματικά, παράδοξο και μέχρις ενός σημείου ανεξήγητο το γεγονός ότι κανένα μνημείο, ανδριάντας ή άλλο αξιόλογο καλλιτεχνικό έργο δεν εκόσμησε μέχρι των ημερών μας την ιστορική πλατεία Ομονοίας» παρατηρεί ο αθηναιογράφος, ιστορητής της Ομόνοιας Κώστας Χατζιώτης, στο έργο του «Πλατεία Ομονοίας – Η καρδιά της Αθήνας», έκδοση Σύλλογος Αθηναίων, 1992. Προφητικός! Καθώς, ο επιβλητικός γυάλινος Δρομέας του Κ. Βαρώτσου, που τοποθετήθηκε στην Ομόνοια περίπου την εποχή συγγραφής του βιβλίου, θα απομακρυνθεί με τις εργασίες του μετρό και θα μεταφερθεί στο… Χίλτον.
Διαβάζω τώρα στην «Ελευθεροτυπία» (Χρήστος Σιάφκος, 15.1.13) ότι θεωρείται βέβαιο πως θα απομακρυνθεί και η γλυπτική σύνθεση που διαδέχθηκε τον Δρομέα, η Πεντάκυκλος του Γ. Ζογγολόπουλου∙ έργο, ούτως ή άλλως, ανολοκλήρωτο, όπου, τις ημέρες των εορτών, αναρριχήθηκε δυστυχής κοπέλα απειλώντας ότι θα αυτοκτονήσει. Η Πεντάκυκλος πρόκειται, λέει, να… μετοικίσει στην αρχή της Συγγρού, να… βλέπει θάλασσα. Ο Ζογγολόπουλος είναι η δεύτερη φορά που «εκδιώκεται» από την Ομόνοια. Η πρώτη ήταν οι περίφημοι, βραβευμένοι, διασταυρούμενοι Πίδακες, το γνωστό Σιντριβάνι, στη μεγάλη ανάπλαση της πλατείας, το 1958.
Πολλά χρόνια πριν, το 1931, χάριν του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου αυτή τη φορά, σε μία από τις αρκετές, έως τότε, αναπλάσεις, η Ομόνοια διακοσμήθηκε, περίπου μία πενταετία, με λευκές Μούσες, αλλά όχι από το κλασικό λευκό, πεντελικό μάρμαρο∙ από μοντέρνο λευκό τσιμέντο… Ελευσίνας. Η πλατεία όμως έτυχε να είναι στρογγυλή∙ δεν ήταν ανέκαθεν, ούτε αρχικά σχεδιάστηκε στρογγυλή, αλλά τότε ήταν στρογγυλή! Στη νέα σχεδίαση λοιπόν, στο στρογγυλό σχήμα της πλατείας ο διάκοσμος προέκυψε οκτάπλευρος. Και επειδή όλα τα οκτάπλευρα, από εποχής Ευκλείδη, συμβαίνει να είναι και οκτάγωνα, και επειδή στο σχέδιο προβλεπόταν: κάθε γωνία και Μούσα. Για πρώτη φορά στη… μυθολογία κατέβηκε σε γήπεδο ομάδα με οκτώ Μούσες∙ η ένατη είχε κοπεί από χέρι.
Αλλά και οι υπόλοιπες οκτώ είχαν, καθεμιά, τη δική της περιπέτεια. Ετυχε να τις αναζητήσω, για κάποιο φωτογραφικό λεύκωμα της Αθήνας που σχεδιάστηκε κάποτε, αλλά είχε κι αυτό την τύχη πολλών σχεδίων της… οδυσσειακής Ομόνοιας. Η μία (πιθανότατα η ένατη, που δεν είδε ποτέ Ομόνοια) ανακαλύφθηκε σε… μπάζα, κατά την εκσκαφή οικοπέδου στη Δυτική Αθήνα τη δεκαετία τού ’80∙ προς στιγμήν μάλιστα εξελήφθη ως αρχαίο γλυπτό κι έπαθε ιδιάζουσα κατάθλιψη (κάτι σαν… μνημόνιο) ο οικοπεδούχος! Οι οκτώ διασώθηκαν και επιζούν: Τέσσερις στην κεντρική πλατεία της Καρδίτσας! Δύο σε πάρκο της Θήβας! Μία στις Καρυές Λακωνίας! Και μία στο λιμάνι της Αμοργού!
«Οσο για τον εξαμβλωματικό “μοντέρνο διάκοσμο”, που τόσο άστοχα έχει επιβληθεί στην Ομόνοια τις τελευταίες δεκαετίες, καλύτερα ας μη γίνεται λόγος» συνεχίζει ο Κ. Χατζιώτης, ένας ωραίος άνθρωπος, Αθηναίος γκάγκαρος, από τον Αγιο Παύλο (Βάθης) που νέος έπαιζε μπάλα στον Λαρισαϊκό!
