Ο Αμερικανός σταρ δήλωσε δημόσια ότι η Μεγάλη Βρετανία πρέπει να μας επιστρέψει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Η νέα του ταινία «Μνημείων Ανδρες», που παρουσίασε στην Μπερλινάλε, έχει άλλωστε σχέση με τα κλεμμένα (από τους ναζί) έργα τέχνης

Tης Λήδας Γαλανού

Η ελληνική παρουσία στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου έμοιασε, για λίγο, να υπερβαίνει ακόμα και τις ελληνικές παραγωγές που συμμετέχουν, χαρίζοντάς μας ενθουσιασμό, στα επίσημα προγράμματα.

Ο Τζορτζ Κλούνεϊ παρουσίασε την ευρωπαϊκή πρεμιέρα της πέμπτης ταινίας που έχει σκηνοθετήσει, το «Monuments Men» («Μνημείων Ανδρες»), βασισμένης στην πραγματική ιστορία μιας ομάδας ιστορικών και θεωρητικών της τέχνης που ανέλαβαν, στο τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, να βρουν τα σπάνια έργα, τους Μικελάντζελο, τους Μονέ και τους Πικάσο, που οι ναζί είχαν κρύψει σε χωριά της Γαλλίας και της Γερμανίας για να τα καρπωθούν και να τα μεταφέρουν στο Μουσείο του Φίρερ, το οποίο σκόπευε να ιδρύσει ο Χίτλερ. Θαυμάσιο το καστ της ταινίας (ο ίδιος ο Τζορτζ Κλούνεϊ συνοδεύεται από τους Ματ Ντέιμον, Κέιτ Μπλάνσετ, Μπιλ Μάρεϊ, Ζαν Ντιζαρντέν, Μπομπ Μπάλαμπαν, Τζον Γκούντμαν, Χιου Μπόνεβιλ, μαζί και τον Αγγλοκύπριο Δημήτρη Λεωνίδα), σ’ ένα φιλμ καλών, νοσταλγικών προθέσεων, χωρίς όμως ρυθμό, ένταση, χωρίς ιδιαίτερο χιούμορ, συγκίνηση ή κάποια ενδιαφέρουσα κλιμάκωση.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την ίδια την ταινία είχε η συνέντευξη Τύπου που έδωσε η ομάδα στην Berlinale. «Γνωρίζω ότι το θέμα των κλεμμένων έργων τέχνης απασχολεί ξανά τα media. Είχαμε μια συζήτηση 3 χρόνων με τη Fox για να κρατήσουν πίσω την επικαιρότητα, να προλάβουμε να γυρίσουμε κι εμείς την ταινία, κι ευχαριστούμε τον Τζιμ Γιαννόπουλο», αστειεύτηκε ο Τζορτζ Κλούνεϊ. «Οχι, υπάρχουν ακόμα πολλά έργα τέχνης που εξαφανίστηκαν σε πολέμους και που βρίσκονται κι αυτή τη στιγμή σε υπόγεια σπιτιών, ή κρυμμένα ή αγνοούνται. Χαίρομαι που αυτό το θέμα είναι πάλι στο επίκεντρο της συζήτησης, γιατί υπάρχει η ευθύνη τού να επιστρέφεις πράγματα που δεν σου ανήκουν. Η περιπέτεια των “Monuments Men” μού άρεσε κυρίως επειδή αναφέρεται στους μοναδικούς ανθρώπους που για πρώτη φορά στην ιστορία όλων των πολέμων, ως νικητές δεν κράτησαν τα λάφυρα, αλλά τα επέστρεψαν εκεί όπου ανήκαν».

Κι αμέσως μετά, σε ερώτηση της Ελληνοκύπριας δημοσιογράφου Ελισάβετ Χριστοδουλίδη, για το εάν, κατά το υπόδειγμα της ταινίας, η Μεγάλη Βρετανία οφείλει να επιστρέψει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στην Ελλάδα, ο Τζορτζ Κλούνεϊ, χωρίς να διστάσει στιγμή, απάντησε: «Ναι, βεβαίως, αυτό πρέπει να γίνει. Είναι η πιο σωστή ιδέα, κι αυτό πρέπει να διεκδικήσει η Ελλάδα».

Την επίσημη πρεμιέρα της στο περίοπτο Πανόραμα της Berlinale, μετά το λανσάρισμά της στο Φεστιβάλ του Τορόντο, έκανε η ταινία του Γιώργου Σερβετά, «Να κάθεσαι και να κοιτάς», στην κατάμεστη αίθουσα του Zoo Palast στο δυτικό Βερολίνο, όπου παλαιότερα διεξαγόταν ολόκληρο το Φεστιβάλ και φέτος ξανάνοιξε ανακαινισμένη. Η ταινία, με πρωταγωνιστές τους Μαρίνα Συμεού, Μαριάνθη Παντελοπούλου, Νίκο Γεωργάκη, Γιώργο Καφετζόπουλο, Κωνσταντίνο Σιραδάκη και Γιώργο Ζιόβα, είναι μια αλλιώτικη «Αντιγόνη» -το όνομα, άλλωστε και της κεντρικής ηρωίδας–, ένα μείγμα της έντασης της αρχαίας τραγωδίας και του ισοπεδωτικού γουέστερν στην έρημη ελληνική επαρχία τού σήμερα.

Η Αντιγόνη αφήνει την Αθήνα, όπου δεν έχει δουλειά, για να επιστρέψει στο χωριό της. Εκεί θα συναντήσει παλιούς γνώριμους και νέες παρουσίες, αλλά η άφιξή της θα πυροδοτήσει ένα καταστροφικό ντόμινο στη μικρή κοινωνία, που διέπεται από τους δικούς της κανόνες εξουσίας. Ο Σερβετάς δεν εκμεταλλεύεται μόνο τη σιδερένια αποξένωση της στενής εθνικής οδού, αλλά και κατακρίνει με οργή και συνέπεια την παγιωμένη πια θέση της ελληνικής κοινωνίας, να «κάθεται και να κοιτά» ενώ καταστρέφεται, χωρίς να μπορεί να ξεβολευτεί για να σώσει τις βασικές ανθρώπινες αξίες της.

Ο Αθανάσιος Καρανικόλας, από την άλλη πλευρά, ετοιμάζεται για τη δική του επίσημη πρεμιέρα στο Forum το βράδυ της Δευτέρας, με τη νέα του ταινία μετά το «Echolot», την πρώτη γυρισμένη στην Ελλάδα με παραγωγό τον Αργύρη Παπαδημητρόπουλο του «Wasted Youth», με τίτλο «Στο Σπίτι». Ηρωίδα της είναι η Νάντια, μια Γεωργιανή οικιακή βοηθός, που ζει σε μια οικογένεια 12 χρόνια, έχοντας γίνει μέλος και κινητήρια δύναμή της, για να βρεθεί ξαφνικά χωρίς υποστήριξη, δουλειά και σπίτι όταν μάθει ότι πάσχει από μια σοβαρή ασθένεια. «Ηθελα να πλάσω ένα χαρακτήρα πέρα από τα κλισέ του φτωχού και καημένου μετανάστη», εξηγεί ο Καρανικόλας. «Η Νάντια είναι παράδειγμα αξιοπρέπειας, αφοσίωσης και αυταπάρνησης, προτείνει ένα νέο πρότυπο συμπεριφοράς. Για μένα στέκει ψηλά γιατί βρίσκει τη δύναμη να συγχωρέσει αυτούς που την αδίκησαν. Πιστεύω πως η μετανάστευση είναι το σημαντικότερο θέμα του 21ου αιώνα, όχι απλά γιατί πρέπει να επανεφεύρουμε την κοινωνία και τους κανόνες της για να το στεγάσουμε, αλλά κυρίως γιατί πρέπει να επανεφεύρουμε την ιδέα της ανθρωπιάς για να ζήσουμε μια ζωή που ν’ αξίζει πραγματικά».

Με το θέμα της ανοχής και της ανθρώπινης ελευθερίας καταπιάνεται, με διαμετρικά αντίθετο τρόπο, το «’71», σαφώς η καλύτερη ταινία που είδαμε ώς τώρα στο Διαγωνιστικό Τμήμα της Berlinale και σίγουρο φαβορί για τα μεγάλα βραβεία. Πρώτη μεγάλου μήκους του γαλλικής καταγωγής Βρετανού Γιαν Ντεμάνζ, εκτυλίσσεται στην εμπόλεμη βόρεια Ιρλανδία το 1971, όταν ένα Αγγλος στρατιώτης, νεοσύλλεκτος, εγκλωβίζεται στην ιρλανδική πλευρά στη διάρκεια μιας σύρραξης κι εγκαταλείπεται από την ομάδα του, αναγκασμένος να διαφύγει μέσα στον κυριολεκτικό, πολιτικό, θρησκευτικό και ηθικό λαβύρινθο του Μπέλφαστ. Το φιλμ εκτυλίσσεται σαν συναρπαστικό θρίλερ, με πραγματική αγωνία στο κάθε του λεπτό, με εκπληκτική φωτογραφία σε φιλμ, αλλά και μ’ ένα βαθύ, γεμάτο πάθος συλλογισμό για τις αιτίες και τις συνέπειες του ανθρώπινου μίσους. Είτε βραβευτεί, τελικά, στην Berlinale είτε όχι, ο Γιαν Ντεμάνζ θα είναι ένας από τους νέους σκηνοθέτες που θ’ απασχολήσουν το διεθνές σινεμά τα χρόνια που έρχονται.