Το «Μικρό Ψάρι» του Γιάννη Οικονομίδη, που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Διαγωνιστικό Τμήμα, κάποιες στιγμές καθηλώνει και κάποιες άλλες… παραστρατεί στις μανιέρες του. Αντίθετα, η ταινία του Αθανάσιου Καρανικόλα «Στο σπίτι», με μια αριστοτεχνική ερμηνεία της Μαρίας Καλλιμάνη, ξεπέρασε κάθε προσδοκία

Της Λήδας Γαλανού

Στην τέταρτη ταινία του, ο Οικονομίδης αποδεικνύει ότι έχει εξελιχθεί κι ωριμάσει ως σκηνοθέτης, ότι είναι έτοιμος για ένα πραγματικό αριστούργημα: κομμάτια του «Μικρό Ψάρι» αποτυπώνουν αυτή του την έμπνευση και την ικανότητα, σ’ ένα φιλμ που ακουμπά και στο γουέστερν και στο φιλμ νουάρ για να αφηγηθεί μια βίαιη και ζοφερή ιστορία εκδίκησης, στην οποία χωρά ακόμα και το μαύρο χιούμορ. Σε άλλα, ωστόσο, επιμένει στις μανιέρες που καθιέρωσαν τις προηγούμενες ταινίες του, τη «σχολή Οικονομίδη», τη φραστική επαναληπτικότητα, τις «δημιουργικές» βρισιές, τις εκρήξεις σκληρού λόγου σαν ο ομιλητής να βρίσκεται στα πρόθυρα του εγκεφαλικού, τα γνωρίσματα που μας εντυπωσίασαν στην αρχή, αλλά τυποποιήθηκαν στη συνέχεια. Ο Οικονομίδης δεν είναι έτοιμος να τα αποχωριστεί, παρ’ ότι αν το είχε κάνει, θα είχε στα χέρια του μια συναρπαστική ταινία, πράγμα που φαίνεται καθαρότερα στο δεύτερό της μέρος, πιο συγκεντρωμένο και πιο λιτό στιλιστικά.

Στο επίκεντρο, ο Βαγγέλης Μουρίκης, στον ρόλο του Στράτου, ενός λιγομίλητου hitman, που οδηγείται στο να πάρει μια αιματοβαμμένη εκδίκηση, για την τιμή του μέντορά του, αλλά και για όλη τη βρομιά με την οποία έχει πασαλείψει η κοινωνία τούς ανθρώπους γύρω του. Ο ηθοποιός ορθώνεται σαν ογκόλιθος, σιωπηλός αλλά τόσο εκφραστικός, ένας strong silent type στη γραμμή ενός Ρόμπερτ Μίτσαμ. Γύρω του, οι δεύτεροι αντρικοί ρόλοι είναι στιβαροί, όσο για τις γυναίκες, που συχνά κακοπαθαίνουν στις ταινίες του Οικονομίδη, η Πόπη Τσαπανίδου εμφανίζεται σε μια σκηνή και η Βίκυ Παπαδοπούλου λιγάκι περισσότερο, παρ’ ότι κι οι δυο είναι οι μέγαιρες της ιστορίας.

Στη συνέντευξη Τύπου ο Γιάννης Οικονομίδης μίλησε με τους διεθνείς δημοσιογράφους, περιστοιχισμένος από τους ηθοποιούς του Βαγγέλη Μουρίκη, Βίκυ Παπαδοπούλου και Πέτρο Ζερβό και τους παραγωγούς του Χρήστο Β. Κωνσταντακόπουλο της Faliro House και Παναγιώτη Παπαχατζή των Αργοναυτών. Η συζήτηση κινήθηκε αρκετά γύρω από τις συνθήκες της παραγωγής στην Ελλάδα και τις δυνατότητες για συμπαραγωγές με το εξωτερικό. Αλλά φυσικά πρωταγωνιστής ήταν το «Μικρό Ψάρι».

Εξήγησε ο Γιάννης Οικονομίδης: «Η ταινία μου μιλάει για την κρίση του δυτικού πολιτισμού. Μέσα εκεί εντάσσεται και η Ελλάδα, που περνάει μία κρίση πιο εμφανή από τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτή η κρίση όμως δεν ξεδιπλώνεται στο φιλμ με τη στενή έννοια, όπως θα περίμενε κάποιος να κάνει ένας Ελληνας σκηνοθέτης. Ο καμβάς του είναι ο καμβάς ενός δυτικού πολιτισμού σε ελεύθερη πτώση – όλα είναι για πούλημα, για κάψιμο, για παρακμή. Ελπίζω να τα έχω καταφέρει και να το έχω αποδώσει σωστά».

Για τον ήρωά του, τον Στράτο, εξήγησε ότι… μπορεί να είναι κτήνος, αλλά είναι και άνθρωπος: «Η ταινία τελειώνει με μία κατάφαση απέναντι στη ζωή και με μία αξιοπρέπεια. Δεν έχει φτηνή αισιοδοξία, αλλά υποστηρίζει τον άνθρωπο. Ηθελα να κάνω μία γκανγκστερική ταινία με ήρωα έναν hitman στην σύγχρονη Ελλάδα. Αλλά τελικά κανένας σκηνοθέτης δεν μπορεί να ξεφύγει από τον εαυτό του και να κάνει κάτι με μία συγκεκριμένη γλώσσα. Με τον Βαγγέλη μαζί, κάναμε τελικά μία ταινία με όρους ελευθερίας».

Ο Βαγγέλης Μουρίκης προσέθεσε για τον ρόλο του: «Μου αρέσει η ηθική του, οι απόψεις του, ο τρόπος που εκδικείται, που ξεπληρώνει το χρέος του. Μου αρέσει ο τρόπος που κινείται. Πιστεύω ότι είναι ένας βαθύς χαρακτήρας. Ενας μεγάλος χαρακτήρας».

Η νέα ταινία του Αθανάσιου Καρανικόλα «Στο σπίτι» ήρθε ως έκπληξη το βράδυ της Δευτέρας που έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Forum της Μπερλινάλε. Το όνομά του είχε ήδη προκαλέσει το ενδιαφέρον, αλλά το καινούργιο του φιλμ ξεπερνά κάθε προσδοκία σε σκηνοθετική, σεναριακή και πνευματική ωριμότητα: είναι μια πανέξυπνα ισορροπημένη και συγκροτημένη ταινία που ταυτόχρονα, ήσυχα, υπόγεια, γίνεται σπαρακτική.

Παρακολουθεί τη Νάντια, μια Γεωργιανή που για 12 χρόνια δουλεύει ως οικιακή βοηθός μιας ευκατάστατης αθηναϊκής οικογένειας. Τους τρέφει, τους περιποιείται, συντηρεί τη ζωή τους, γίνεται φίλη της μητέρας, μητέρα για την κόρη, απόλυτα ενσωματωμένος σύντροφος. Μέχρι τη στιγμή που θα διαγνωστεί με μια εκφυλιστική νευρολογική ασθένεια. Με την υποψία της επερχόμενης αδυναμίας, οι ισορροπίες θα αλλάξουν και από αναπόσπαστο μέλος της οικογένειας, η Νάντια θα γίνει παρίας. Ολα ξεκινούν από μια «πτώση», από τα πόδια της Νάντιας που λυγίζουν. Και καταλήγουν σε μια ανύψωση, ηθική, ενός ανθρώπου που περισσότερο από ανάσα χρειάζεται αξιοπρέπεια.

Ο Καρανικόλας καταπιάνεται, φυσικά, με τον ελληνικό «μεγαλοαστικό» ρατσισμό. Αλλά περισσότερο από αυτό, στήνει ένα σιωπηλό μελόδραμα, με προτεσταντική ακρίβεια στις σχέσεις αιτιότητας και μεσογειακή ζεστασιά στην ηρωίδα του. Η κάμερα παρατηρεί, από λίγο πιο μακριά (τα κοντινά σχεδόν απουσιάζουν), ποτέ αδιάκριτη, αλλά διαπεραστική, σχέσεις αλληλεξάρτησης και εξουσίας και, πάνω απ’ όλα, την ιδιαιτερότητα όχι απλώς της ανθρώπινης, αλλά κυρίως της γυναικείας φύσης. Στον κεντρικό ρόλο, η Μαρία Καλλιμάνη δίνει μια αριστοτεχνικά δουλεμένη, καθηλωτική ερμηνεία χωρίς ίχνος περιττού δράματος, υποστηριζόμενη από ένα θαυμάσιο καστ (Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, Αλέξανδρος Λογοθέτης, Γιάννης Τσορτέκης). Από το τέλος της προβολής, το τραγούδι που έγραψε για το «Στο Σπίτι» η Μαριέττα Φαφούτη είναι κολλημένο στα χείλη, μαζί με μ’ ένα βάρος, μια υφέρπουσα μελαγχολία για το μέλλον και μεγάλο θαυμασμό για την πληρότητα της ταινίας του Καρανικόλα.