Εχοντας αφιερώσει την καριέρα του στη μελέτη του χρηματοπιστωτικού τομέα, ο Αϊχενγκριιν τονίζει στην «Εφ.Συν.» ότι ο συνδυασμός λιτότητας και μείωσης των κρατικών δαπανών είναι αυτοκαταστροφικός και υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα, έχοντας κάνει μεγάλα βήματα στην προσαρμογή, αξίζει μεγαλύτερη διαγραφή χρέους. Εκτιμά ότι μια πιθανή κυβέρνηση της Αριστεράς θα έπρεπε να διαπραγματευτεί με τους πιστωτές, προσφέροντας ορισμένες εγγυήσεις.

«Ατυχής ο γάμος καπιταλισμού-δημοκρατίας, αλλά το ζευγάρι θα συνεχίσει να συμβιώνει»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου

• Η μόνιμη συνταγή για την «ανάκαμψη» από την κρίση στην ευρωζώνη είναι η λιτότητα και οι δομικές μεταρρυθμίσεις στην περιφέρεια, συν κάποια ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Είναι αυτή η σωστή μέθοδος;

Η ευρωζώνη και ειδικά ορισμένες χώρες που ανήκουν σ’ αυτήν χρειάζονται μείωση του ελλείμματος και δομικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά η μείωση του ελλείμματος σε βιώσιμα επίπεδα δεν είναι το ίδιο με τη λιτότητα, δηλαδή με την περικοπή των κρατικών δαπανών και την αύξηση των φόρων. Η λιτότητα μπορεί να γίνει αυτοκαταστροφική, εάν η μείωση των κρατικών δαπανών δεν αντισταθμίζεται από κάποια άλλη μορφή δαπανών. Γι’ αυτό η λιτότητα και η δημοσιονομική εξυγίανση πρέπει να συνοδεύονται από μια περισσότερο επεκτατική πολιτική της ΕΚΤ. Η απουσία επαρκούς υποστήριξης από την ΕΚΤ είναι η αιτία που με κάνει να συνεχίζω να ανησυχώ για το εάν η σταθεροποίηση της ευρωζώνης θα είναι επιτυχής. Η πρόσφατη απόφαση να μη μειωθούν τα επιτόκια δεν μου προκαλεί περαιτέρω αισιοδοξία. Και, με όρους μείωσης του χρέους, η επιτυχής αναδιάρθρωση του ιδιωτικού χρέους της Ελλάδας πρέπει να συνδυαστεί με την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους. Αυτή η προσέγγιση πρέπει να γενικευτεί και να μεταφερθεί από την Ελλάδα και στις άλλες χώρες που πλήττονται από την κρίση, ξεκινώντας από την Πορτογαλία.

• Πώς νομίζετε ότι θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν οι εμπορικές ανισορροπίες και οι ανισορροπίες του χρέους μεταξύ βόρειας και νότιας Ευρώπης; Πιστεύετε ότι αυτό μπορεί να γίνει εντός της ευρωζώνη;

Η διατήρηση του ευρώ θα έχει κόστος, αλλά η διάλυση της ευρωζώνης θα είχε μεγαλύτερο κόστος και θα ήταν χαοτική. Ετσι, οι ανισορροπίες είναι καλύτερα να αντιμετωπιστούν εντός της νομισματικής ένωσης, είτε μας αρέσει είτε όχι. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρξουν μεγαλύτερες δαπάνες στη βόρεια Ευρώπη τη στιγμή που στη νότια Ευρώπη είναι μικρότερες. Η αποτυχία των βορειοευρωπαϊκών χωρών να το κάνουν αυτό είναι απογοητευτική.

• Πόσο αισιόδοξος ή απαισιόδοξος είστε για την ικανότητα των δημοκρατικών διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο να δώσουν λύσεις;

Από τις προηγούμενες απαντήσεις μου θα μαντεύετε ότι δεν είμαι και πολύ αισιόδοξος για την Ευρώπη. Υπάρχει έλλειμμα ηγεσίας από την πλευρά της Γερμανίας και της ΕΚΤ. Νομίζω ότι η πιθανότητα μιας θαυματουργής επιστροφής στην ανάπτυξη τα επόμενα πέντε χρόνια είναι περίπου 15%. Η πιθανότητα διάλυσης της ευρωζώνης την επόμενη πενταετία είναι, παρομοίως, 15%. Η διάλυση θα ήταν πιθανώς απίστευτα δαπανηρή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι αδιανόητη – οι πολιτικοί μέσα στη σοφία τους μπορούν ακόμη να λαμβάνουν δαπανηρές και όχι βέλτιστες αποφάσεις. Ετσι, απομένει μια χαμένη δεκαετία ώς το πιο πιθανό ενδεχόμενο (70%). Τα καλά νέα, έτσι όπως έχουν τα πράγματα, είναι ότι η Ευρώπη έχει διανύσει ήδη τη μισή απόσταση σ’ αυτή την κατεύθυνση.

• Και οι Ηνωμένες Πολιτείες;

Εχουμε ακόμα μία επικείμενη κρίση οροφής του χρέους, παρότι η φημολογούμενη ζημιά που έγινε από το Κόμμα του Τσαγιού (Tea Party) στην τελευταία τέτοια κρίση, που συνοδεύτηκε σχεδόν από τη χρεοκοπία της κυβέρνησης, μοιάζει να δείχνει ότι τα χειρότερα έχουν περάσει αυτή τη φορά. Η άποψή μου είναι ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται καθ’ οδόν για ένα καλό 2014. Θα υπάρξει μικρότερη δημοσιονομική απορρόφηση, δηλαδή δεν θα επιβληθούν επιπρόσθετοι φόροι. Τα νοικοκυριά είναι κατά επτά τρισεκατομμύρια δολάρια πλουσιότερα, ως αποτέλεσμα της ανόδου στο χρηματιστήριο. Οι επιχειρήσεις υστερούν σε κατανάλωση κεφαλαίου και θα θελήσουν να καλύψουν τη διαφορά. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) θα διατηρήσει τα επιτόκια κοντά στο μηδέν, παρά την πτώση του ποσοστού ανεργίας.

• Αρα είστε καθησυχαστικός;

Ανησυχώ περισσότερο για τις οικονομικές προοπτικές και τις πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ μακροπρόθεσμα, καθώς η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν κάνει τίποτα για να αντιμετωπίσει τις μακροπρόθεσμες ανάγκες της χώρας στα πεδία της εκπαίδευσης, των υποδομών, της έρευνας και της ανάπτυξης και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Οι δαπάνες στα σχετικά προγράμματα έχουν περισταλεί μέχρι εκεί που δεν παίρνει.

• Πιστεύετε ότι η παρούσα κρίση αναδεικνύει κάποια βασική αντίθεση μεταξύ του καπιταλισμού και της δημοκρατίας;

Ο καπιταλισμός, ειδικά ο καπιταλισμός του 21ου αιώνα, εάν αφεθεί ελεύθερος να λειτουργήσει τους μηχανισμούς του, παράγει έναν υψηλό βαθμό ανισότητας, ο οποίος διαβρώνει τη δημοκρατία. Υπάρχουν ακόμα εκείνοι οι πλούσιοι δωρητές, οι οποίοι κυριαρχούν και πάλι στις προεκλογικές καμπάνιες στις ΗΠΑ. Το σύστημα της αγοράς απαιτεί, επίσης, γρήγορες αντιδράσεις από την πλευρά των κυβερνήσεων σε καταστάσεις κρίσης και δεν είναι στη φύση των δημοκρατικών διαδικασιών να κινούνται γρήγορα. Αξίζει να παρατηρήσουμε την ίδια στιγμή ότι αυτού του είδους η αντίθεση δεν είναι κάτι το καινούργιο. Εχει μελετηθεί από οικονομολόγους όπως ο Τζόζεφ Σουμπέτερ και ο Καρλ Πολάνιι. Ετσι, παλεύουμε με αυτά τα θέματα για πολλά χρόνια και θα συνεχίσουμε αναμφίβολα να παλεύουμε μαζί τους αενάως. Ο καπιταλισμός και η δημοκρατία μπορεί να έχουν έναν ατυχή γάμο, αλλά όπως σε πολλούς τέτοιους ατυχείς γάμους, το ζευγάρι θα συνεχίσει να συμβιώνει.

• Το επόμενο βήμα στην αντιμετώπιση του «ελληνικού προβλήματος» θα είναι πιθανώς μια επιμήκυνση στην αποπληρωμή των δανείων κατά πενήντα χρόνια και η μείωση των επιτοκίων. Σε αντάλλαγμα, η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει να σφίγγει το ζωνάρι.

Οι δομικές μεταρρυθμίσεις είναι αναπόφευκτες. Μπορεί να είναι οδυνηρές, αλλά αποτελούν τον μόνο δρόμο προκειμένου μια οικονομία να γίνει πιο παραγωγική. Αλλά ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, όπως λένε. Νομίζω ότι εμείς (οι κατ’ επάγγελμα οικονομολόγοι) και εσείς (η ελληνική κοινωνία) χρειαζόμαστε μια πιο προσεκτική και με περίσκεψη συζήτηση για το ποιο ακριβώς είδος μεταρρυθμίσεων είναι και κοινωνικά αποδεκτό και θα ενισχύσει την παραγωγικότητα. Και είναι ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα χρειάζεται μεγαλύτερη διαγραφή χρέους. Η επιμήκυνση της αποπληρωμής και η μείωση των επιτοκίων στο μηδέν θα συνεισφέρει σ’ αυτό, ενώ την ίδια στιγμή δεν θα δημιουργεί μεγάλες λογιστικές απώλειες για τους επίσημους διεθνείς κατόχους του ελληνικού χρέους. Θα έπρεπε να προσφέρουμε στην Ελλάδα ακόμη μεγαλύτερη μείωση του χρέους, αφού έχει κάνει πολλά στο πεδίο της προσαρμογής και αξίζει να ανταμειφθεί γι’ αυτό.

• Εχετε πει ότι η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να έχει κινηθεί μονομερώς στο πρώτο εξάμηνο του 2010 και ότι θα έπρεπε να έχει ανακοινώσει την απόφασή της να αναδιαρθρώσει το χρέος της ως ένα τετελεσμένο γεγονός. Πιστεύετε ότι αυτό θα ήταν μια επιθυμητή επιλογή για μια πιθανή κυβέρνηση της Αριστεράς μετά τις εκλογές;

Τώρα που η συντριπτική μάζα του ελληνικού χρέους έχει πάει σε επίσημα χέρια, η μείωση του χρέους πρέπει να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Μια νέα κυβέρνηση που θα προσφέρει στους πιστωτές κάτι ως αντάλλαγμα –μια πραγματική δέσμευση για διαρθρωτική προσαρμογή– θα μπορέσει να εξασφαλίσει τη μείωση του χρέους που επιθυμεί. Αν όμως προβάλει αξιώσεις χωρίς να κάνει θετικές παραχωρήσεις, θα πέσει πάνω σ’ έναν τοίχο.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Ποιος είναι

Γεννημένος το 1952, διδάσκει Οικονομικά και Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και υπήρξε ανώτατος σύμβουλος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μέχρι το 1998. Από τότε κρατά έντονα κριτική στάση για τις πολιτικές του ΔΝΤ. Το τελευταίο του βιβλίο είναι το «Exorbitant Privilege: The Rise and Fall of the Dollar and the Future of the International Monetary System» (Oxford University Press, 2011).