Του Γιάννη Παντελάκη
Αν το βιβλίο του Δημήτρη Κουφοντίνα αποτέλεσε μια καλή αφορμή ή αιτία για να ανταλλάξουν πολεμικές ανακοινώσεις μεταξύ των εκπροσώπων τους κάποια κόμματα (Νέα Δημοκρατία και ΣΥΡΙΖΑ), καθόλου δεν μ’ ενδιαφέρει. Είναι τόσο ξεπερασμένη από την πραγματικότητα αυτή η λογική που νομίζω πως ούτε καν οι φανατικοί ψηφοφόροι τους δεν διαβάζουν αυτές τις ανακοινώσεις. Είναι βαρετές, είναι και ανούσιες. Εκείνο που μου κέντρισε το ενδιαφέρον είναι κάτι άλλο. Η οργή, η ενόχληση και το μένος κάποιων ανθρώπων (που συνδιαμορφώνουν τον δημόσιο διάλογο) με αφορμή τη συγκεκριμένη έκδοση. Συναισθήματα που στράφηκαν και κατά του συγγραφέα, αλλά και κατά του εκδοτικού οίκου που κυκλοφόρησε το συγκεκριμένο βιβλίο.
Ηταν τόσο έντονες οι αντιδράσεις που μου θύμισαν μια αντίστροφη επανάληψη κάποιων γεγονότων του παρελθόντος. Οπως τότε που κάποιοι θρησκόληπτοι έκαιγαν τα βιβλία του Μίμη Ανδρουλάκη επειδή διαφωνούσαν με αυτά. Προφανώς η διαδρομή του ενός συγγραφέα δεν είναι ανάλογη με του άλλου. Επίσης, προφανές είναι πως ο ένας ακολούθησε μια κοινοβουλευτική πορεία και ο δεύτερος όχι. Ο πρώτος δεν «έβαψε τα χέρια του με αίμα», όπως έκανε ο δεύτερος και υπογραμμίζουν με έμφαση οι επικριτές του βιβλίου του Κουφοντίνα. Ισχύουν όλα αυτά. Εκείνο που δεν (θα έπρεπε να) ισχύει είναι η λογική απαγόρευσης κυκλοφορίας ενός βιβλίου, επειδή διαφωνούμε με τον συγγραφέα του, τις πράξεις του, την πορεία του.
Οι ενστάσεις μου δεν αφορούν κάποιους τύπους που γράφουν ολόκληρα άρθρα για να δηλώσουν ντροπή επειδή κυκλοφόρησε το συγκεκριμένο βιβλίο και αποφεύγουν να γράψουν ακόμα και σε ποιο βιβλίο αναφέρονται για να μην του δώσουν δημοσιότητα, άρα και εμπορικότητα! Αφορούν όλους εκείνους που υπερασπίζονται με κάθε τρόπο την ελευθερία έκφρασης, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο που έχει αυτή η έκφραση. Νομίζω πως σε αυτή την ελευθερία δεν πρέπει να κάνουμε εκπτώσεις, κανενός είδους εκπτώσεις, όσο και αν διαφωνούμε με ιδέες, απόψεις και μονομερείς έστω καταγραφές ιστορικών γεγονότων που αφορούν την πολύ πρόσφατη ιστορία μας.
Νομίζω πως δεν χρειάζονται πολλά επιχειρήματα για να θεωρηθεί υπερβολή όχι ο θόρυβος που έγινε για τη συγκεκριμένη έκδοση (είναι απόλυτα θεμιτό ο καθένας να εκφράζει την υποκειμενική του άποψη για τα πράγματα), αλλά οι φωνές που ακούστηκαν για την απαγόρευση κυκλοφορίας του βιβλίου. Το πιο ισχυρό είναι το προαναφερόμενο: Η αυτονόητη ελευθερία έκφρασης, απ’ όπου και αν αυτή προέρχεται και όσο και αν διαφωνούμε με αυτήν. Υπάρχει και ένα δεύτερο επιχείρημα, προφανώς πιο απλοϊκό, αλλά μάλλον αναγκαίο να αναφερθεί: Υπάρχουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες άνθρωποι που έχουν συνδέσει τη δράση τους με απώλειες ανθρώπινων ζωών. Εχουν γράψει ανάλογα βιβλία και μάλλον κανένας δεν σκέφτηκε να τους το απαγορεύσει επειδή διαφωνούσε με τις πράξεις τους. Μάλλον φώτισαν γεγονότα τα βιβλία αυτά.
Η ιστορία με το βιβλίο Κουφοντίνα ωστόσο έχει και μια άλλη διάσταση. Αυτή που ανακάλυψα και εγώ αρχίζοντας να το διαβάζω. Καταγράφει με λεπτομέρειες, σημαντικές μάλιστα, πρόσωπα, γεγονότα και αντιλήψεις που αφορούν τη δική του συμμετοχή στη «17 Νοέμβρη». Αν κάποιος έχει τη διάθεση να αφήσει αφορισμούς στην άκρη, μπορεί να βγάλει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα συμπεράσματα και για την οργάνωση και για τον τρόπο που αυτή αντιλαμβανόταν το ελληνικού τύπου αντάρτικο πόλης, αλλά και για τις συνθήκες με τις οποίες λειτουργούσε.
Είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο πως ο Κουφοντίνας, στο πολυσέλιδο βιβλίο του, γράφει τις δικές του αλήθειες. Είναι αυτονόητο αυτό, αλλά, ως φαίνεται, στην εποχή μας πρέπει να υπογραμμίζουμε και τα αυτονόητα. Αυτό το χαρακτηριστικό ωστόσο (ο δεδομένος υποκειμενισμός) δεν ακυρώνει τη χρησιμότητα καταγραφής γεγονότων από έναν που τα συνδιαμόρφωνε. Εχει ενδιαφέρον να μάθουμε πώς σκέφτονταν αυτοί οι άνθρωποι που για πολλά χρόνια έκαναν έντονη την παρουσία τους στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Εστω και με έναν αρνητικό τρόπο με τον οποίο διαφωνούμε. Εχει ιστορική σημασία να ακούσουμε την αφήγηση των ίδιων, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονταν τα πράγματα, τι υπήρχε στο μυαλό τους, ώστε να αυτοπροσδιορίζονται «λαϊκοί τιμωροί».
Νομίζω πως κανένας δεν έχει να χάσει από την κυκλοφορία ενός βιβλίου, όποιος κι αν είναι ο συγγραφέας του, όποια αλήθεια κι αν μεταφέρει, όποιους ισχυρισμούς και αν προβάλλει…
