Του Σωτήρη Ρούσσου*
Οι πρόσφατες εκλογές στο Ισραήλ δεν επαναβεβαίωσαν την ηγεμονική θέση της Δεξιάς αλλά και δεν την αμφισβήτησαν ουσιαστικά. Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν εκλογές της εσωστρέφειας, εκλογές που ανέδειξαν πραγματικό νικητή τον Γιάιρ Λαπίντ, ο οποίος από πολλούς χαρακτηρίστηκε ως η πιο απολιτική υποψηφιότητα. Ο Λαπίντ και το κόμμα του «Υπάρχει Ελπίδα» μίλησε σε όλους τους Ισραηλινούς που θα ήθελαν να αποκοπούν από τη γεωπολιτική τους πραγματικότητα, να θεωρήσουν ότι ως διά μαγείας μεταφέρθηκαν από τη διακεκαυμένη Μέση Ανατολή στις υπώρειες των Αλπεων ή στα σκανδιναβικά φιόρδ. Απευθύνθηκε και σε όλους εκείνους τους Ισραηλινούς που είχαν αισθανθεί ότι πέρα από τους γεωπολιτικούς κινδύνους επέρχεται κοινωνική διάλυση από την καλπάζουσα νεοφιλελεύθερη πολιτική που εφάρμοζε ο Νετανιάχου. Ο Λαπίντ, επιτυχημένος δημοσιογράφος και συγγραφέας, με στρογγυλεμένες απόψεις αλλά χωρίς ουσιαστικά θέσεις για την πορεία του Ισραήλ σε μια ταραγμένη εποχή, ενσάρκωνε αυτήν την κοινωνική ψευδαίσθηση. Την ίδια στιγμή η Αριστερά του Μέρετζ αύξησε τα ποσοστά της, αλλά χωρίς να δημιουργεί συνθήκες ανατροπής του πολιτικού συσχετισμού, και το Εργατικό κόμμα, λόγω της ουσιαστικής πολιτικής ομηρίας του από την κυβέρνηση Νετανιάχου, απέτυχε να κερδίσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας -ακόμη και στρωμάτων που βρίσκονταν παραδοσιακά κοντά του.
Παίρνοντας κάποια απόσταση από τις πρώτες εκτιμήσεις, μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό είναι το πολιτικό τοπίο του Ισραήλ «εντός των τειχών». Μετά την κατάρρευση της ειρηνευτικής διαδικασίας του Οσλο, το 2001, το Ισραήλ αντικατέστησε τη στρατηγική των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με την πολιτική της δημιουργίας τειχών ασφαλείας κατά μήκος της Δυτικής Οχθης και της Γάζας και του «σιδηρού θόλου» για την αποφυγή πυραυλικών επιθέσεων. Φαίνεται να εμπεδώθηκε στην ισραηλινή κοινωνία ότι προς το παρόν (ένα παρόν που μάλλον διαρκεί πολύ) δεν υπάρχει καμία περίπτωση λύσης του Παλαιστινιακού στη βάση των δύο κρατών. Η ισραηλινή κοινωνία επαναπαύθηκε στη σχετική ασφάλεια «εντός των τειχών», «ξέχασε» το περιβάλλον της. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο νέος εκλεκτός του ισραηλινού εκλογικού σώματος Γιάιρ Λαπίντ σπάνια αναφέρθηκε σε ζητήματα όπως το Παλαιστινιακό, το Ιράν και η συριακή κρίση. Αντιθέτως, ο ακροδεξιός Ναφτάλι Μπένετ, που επέμεινε σ' αυτά, παρά την αρχική δημοφιλία του τελικά έμεινε σε χαμηλή πτήση.
Τι σημαίνει αυτή η ισραηλινή τάση εσωστρέφειας για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή; Πρώτον, ότι θα είναι πολύ δύσκολο γι' αυτήν την ισραηλινή κοινωνία να επιστρέψει στην εξωστρέφεια και να κατανοήσει τη νέα δυναμική που δημιουργήθηκε στην περιοχή μετά τις εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο. Επίσης, θα είναι πολύ δύσκολο να συμβιβαστεί με τη στροφή των ΗΠΑ στην εξωτερική πολιτική, οι οποίες είναι απρόθυμες να αναλάβουν άμεση δράση στη Μέση Ανατολή και επιθυμούν να εστιάσουν την προσοχή τους στην περιοχή του Ειρηνικού, του Ινδικού Ωκεανού και της Ανατολική Ασίας. Τέλος, εθελοτυφλεί μπροστά στο γεγονός ότι ο χρόνος κυλά εις βάρος της λύσης των δύο κρατών και ότι το Ισραήλ θα βρεθεί σε λιγότερο από είκοσι χρόνια με έναν παλαιστινιακό πληθυσμό ίσο με τον εβραϊκό. Τότε είτε θα πρέπει να οδηγηθεί σε απαρτχάιντ είτε σε λύση του ενός δημοκρατικού κράτους Εβραίων και Παλαιστινίων. Η στρατηγική που εδράζεται στην υπόθεση ότι το Ισραήλ πρέπει να αναμένει πάνοπλο «εντός των τειχών» έως ότου οι γεωπολιτικές συνθήκες επιτρέψουν την προσάρτηση της Δυτικής Οχθης απαλλαγμένης από τα εκατομμύρια των Παλαιστινίων είναι όχι μόνον ανεδαφική αλλά και άκρως επικίνδυνη. Τέλος η εσωστρέφεια σε συνδυασμό με τον εύθραυστο χαρακτήρα της νέας ισραηλινής κυβέρνησης είναι πιθανό να έχει και συνέπειες στη συνεργασία του Ισραήλ με άλλες χώρες στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η ισραηλινή κοινωνία έχει πάντα δυνάμεις εξωστρέφειας και στρατηγικής αντίληψης των περιφερειακών εξελίξεων. Επίσης έχει δυνάμεις που αντιλαμβάνονται ότι στο σημερινό πολύ ασταθές περιβάλλον μια δυναμική πορεία προς την επίλυση του Παλαιστινιακού στη βάση των δύο κρατών θα αποτελέσει έναν άκρως σταθεροποιητικό παράγοντα. Η εσωστρέφεια «εντός των τειχών» μπορεί να οδηγήσει σε πολύ δυσάρεστες εκπλήξεις όχι μόνο το Ισραήλ αλλά και ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
………………………………………………………………………………………………………………………………………
Aναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών www.cemmis.edu.gr
