Του Βίκτωρα Νέτα
Οι διαδικασίες, κάθε άλλο παρά δημοκρατικές, για τη διαμόρφωση των ευρωψηφοδελτίων και την επιλογή υποψηφίων για τις αυτοδιοικητικές εκλογές αποκάλυψαν τις οργανωτικές αδυναμίες των κομμάτων και τις εσωτερικές τους αντιθέσεις, οι οποίες δημοσιοποιήθηκαν, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η δυσπιστία του εκλογικού σώματος προς το πολιτικό σύστημα και τους σημερινούς πολιτικούς σχηματισμούς. Η ανακοίνωση ονομάτων υποψηφίων και εν συνεχεία η απόσυρσή τους, μετά από εσωκομματικές και εξωκομματικές αντιδράσεις, προκάλεσαν τη μεγαλύτερη ζημιά στα κόμματα, όπως και οι αποστασίες.
Οι μετακινήσεις από κόμμα που βουλιάζει σε κόμμα που οι δημοσκοπήσεις δείχνουν να κερδίζει ποσοστά, δεν είναι μόνο μια καθαρή και απαράδεκτη αποστασία, αλλά και καιροσκοπισμός. Ξαφνικά, παραμονές εκλογών κάποιοι, και μάλιστα μεταξύ τους και εκλεγμένοι, ανακάλυψαν ότι έχουν ιδεολογικές διαφορές με το κόμμα υπό τη σημαία του οποίου είχαν εκλεγεί και το εγκατέλειψαν για να καταφύγουν σε καλύτερη κομματική στέγη.
Ηταν τραγικό λάθος, μετά μάλιστα την αποστασία του 1965, που άνοιξε τον δρόμο στη δικτατορία των συνταγματαρχών, να απορριφθεί κατά τη διαμόρφωση του Συντάγματος του 1975 πρόταση για την αντιμετώπιση της αποστασίας βουλευτών. Είχε προταθεί τότε να χάνει την έδρα του βουλευτής που θα εγκατέλειπε το κόμμα του για να προσχωρήσει σε άλλο κόμμα ή να ανεξαρτητοποιηθεί. Είναι απολύτως λογικό να καταλαμβάνει την κενούμενη έδρα ο πρώτος επιλαχών του ιδίου κόμματος ή ακόμη και να γίνεται αναπληρωματική εκλογή στην περιφέρεια της κενής έδρας.
Ο ψηφοφόρος πρωτίστως ψηφίζει κόμμα και από το κομματικό ψηφοδέλτιο επιλέγει το πρόσωπο ή τα πρόσωπα στα οποία θα δώσει τον σταυρό προτίμησης. Κανείς υποψήφιος δεν μπορεί να μεταφέρει από το ένα κόμμα στο άλλο τους ψηφοφόρους, σαν να είναι κοπάδι από πρόβατα. Και όμως, στην εποχή που υπήρχαν κομματάρχες ρουσφετολόγοι -και σήμερα δυστυχώς υπάρχουν- οι γιοι κληρονομούσαν τη βουλευτική έδρα του πατέρα, για να δοξάζεται η οικογενειοκρατία και το ρουσφέτι. Το θέμα της ασθένειας του πολιτικού συστήματος έχει απασχολήσει πολλές φορές τη Βουλή, αλλά λύση δεν δόθηκε. Σε αγόρευσή του στις 14 Νοεμβρίου 1950 ο αρχηγός του Σοσιαλιστικού Κόμματος και κορυφαίος συνταγματολόγος Αλέξανδρος Σβώλος είχε πει: «Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει πού κείται το κεντρικόν σημείον της νόσου του πολιτικού βίου. Το καίριον σημείον υπάρχει εις τας νοσηράς σχέσεις, αι οποίαι εμφωλεύουν εις τα πολιτικά κόμματα μεταξύ κομμάτων και ψηφοφόρων. Εάν ζητούμεν εξυγίανσιν, την ζητούμεν διά να μεταβληθούν τα κόμματα εις οργανισμούς, όπου ο πολίτης σπεύδει διά να προσφέρη θυσίας χάριν μιας ιδέας και όχι να καρπωθή ατομικά νόμιμα ή παράνομα οφέλη, όχι να εύρη το υλικόν αντάλλαγμα της ψήφου του. Εις την διαστροφήν αυτήν των παλαιών κομμάτων και του δημοσίου βίου είναι η ρίζα του κακού».
Και ο Γεώργιος Παπανδρέου αγορεύοντας στη Βουλή στις 11 Ιουνίου 1958 θα πει: «Η Δημοκρατία σημαίνει ισονομίαν, η Δημοκρατία σημαίνει ισότητα των πολιτών απέναντι του νόμου. Εάν εξακολουθήση η λειτουργία των κομμάτων, υπό την έννοια της διατηρήσεως των πολιτών εις φίλους και αντιπάλους, υπό την έννοιαν ότι τα λάφυρα της εξουσίας ανήκουν εις τους φίλους και αι διώξεις εις τους αντιπάλους, το ελεύθερον πολίτευμα θα καταρρεύσει εις την συνείδησιν του λαού». Μήπως είμαστε στο παρά πέντε της κατάρρευσης, οπότε κάτι συγκλονιστικό πρέπει να γίνει;
Το φαινόμενο της αποστασίας, όπως και η συναλλαγή, πρέπει να χτυπηθούν στη ρίζα τους για να βγει το πολιτικό σύστημα από την κρίση. Γεννάται, ωστόσο, το ερώτημα: Δεν δικαιούται ένας βουλευτής να διαφωνήσει με το κόμμα του; Και ακόμη, δεν είναι λογικό και θεμιτό μέσα στα κόμματα να υπάρχουν τάσεις και να γίνονται ιδεολογικές ζυμώσεις; Αλλο, όμως, πράγμα είναι οι τάσεις και άλλο οι λεγόμενες συνιστώσες με τις διαφορετικές θέσεις, που δημοσιοποιούν τις διαφωνίες τους και προκαλούν δυσαρέσκειες και δυσφορία στο εκλογικό σώμα γιατί διασπούν την κομματική σύμπνοια και ενότητα, προκαλώντας σύγχυση στους οπαδούς. Στο μείζον αυτό πρόβλημα έδωσε μια σοφή λύση ο Αλέξανδρος Σβώλος με αγόρευσή του στη Βουλή στις 7 Σεπτεμβρίου 1950. Είπε: «Δεν υπάρχει μέσα στα κόμματα ατομική συνείδησις ενός εκάστου βουλευτού. Τα κόμματα είναι μηχανισμοί, εντός των οποίων γίνεται επεξεργασία μιας συλλογικής συνειδήσεως, αυτή δε η συλλογική συνείδησις αποτελεί την πολιτικήν γραμμήν των κομμάτων».
Δίνει την ευκαιρία η κρίση που περνάει ο τόπος και το πολιτικό σύστημα για να οργανωθούν κόμματα αρχών με ικανά και αφοσιωμένα στελέχη. Και, επιτέλους, μέσα στα κόμματα να γίνεται επεξεργασία θέσεων και προγραμμάτων, ώστε να διαμορφώνεται συλλογική συνείδηση, δηλαδή καθαρή πολιτική γραμμή.
