Του Θεόδωρου Γεωργίου*

Βρισκόμαστε στο μέσον περίπου της κοινοβουλευτικής περιόδου και επίκειται η διεξαγωγή των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών, αλλά και των ευρωεκλογών. Η συγκυρία προσφέρεται να στοχαστούμε ως πολίτες γύρω από το πρόβλημα των κομμάτων, ως συλλογικών υποκειμένων που επεξεργάζονται ιδέες, εκπονούν προγράμματα και εφαρμόζουν πολιτικές πρακτικές στο πλαίσιο, πρώτον, της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και, δεύτερον, της διαμεσολάβησης της εκάστοτε κοινωνικής μορφής ζωής με την πολιτική.

Στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 αναδείχθηκαν στο ελληνικό κοινοβούλιο επτά κόμματα. Με σειρά κάλυψης του κοινοβουλευτικού πεδίου από τα δεξιά προς τα αριστερά είναι: Χρυσή Αυγή, Ανεξάρτητοι Ελληνες, Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ, Δημοκρατική Αριστερά, ΣΥΡΙΖΑ και Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Οι Ελληνες πολίτες πασχίζουν να ερμηνεύσουν και να κατανοήσουν τι ακριβώς συμβαίνει με τα ελληνικά κόμματα, τα οποία μέσω της ιδεολογίας τους και της πολιτικής πρακτικής τους προσπαθούν απεγνωσμένα να λύσουν τον «γόρδιο δεσμό» της ελληνικής κοινωνίας. Αυτός ο «γόρδιος δεσμός» δεν είναι άλλος από την παγίδα του κρατικού χρέους. Το πρωταρχικό οντολογικό και ταυτόχρονα πολιτικό ερώτημα διατυπώνεται ως εξής: Πώς η κρίση χρέους του ελληνικού κράτους μετατράπηκε σε οικονομική και κοινωνική κρίση; Η τελευταία τείνει να λάβει διαστάσεις και υπαρξιακής κρίσης για την εθνική ελληνική συλλογικότητα. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό συνιστά και τη «λυδία λίθο» για την κρίση η οποία μαστίζει τα κόμματα. Η κρίση των κομμάτων δεν είναι ενιαία ούτε και έχει καθολικά και γενικά χαρακτηριστικά.

Η περιπτωσιολογία στην πολιτική αυτή ανάλυση είναι χρήσιμη. Η Χρυσή Αυγή δεν ορίζεται ως κοινοβουλευτικό κόμμα που μπορεί να συμμετέχει ως αντιπροσωπευτική συλλογικότητα εντός της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Εκφράζει την αρχαϊκή δομή της ελληνικής κοινωνίας και το τελευταίο διάστημα η ίδια η ελληνική κοινωνία την κατατάσσει στις «εγκληματικές οργανώσεις». Και οι Ανεξάρτητοι Ελληνες χρησιμοποιούν καταχρηστικά τον όρο «κόμμα». Είναι ένα μόρφωμα που έχει μεγαλύτερη σχέση με τον φονταμενταλισμό και λιγότερη με τη δημοκρατία.

Αλλά ας εξετάσουμε με ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον την περίπτωση της Νέας Δημοκρατίας, η οποία ασκεί και την κυβερνητική εξουσία. Η Ν.Δ., με αρχηγό τον κ. Σαμαρά, έχει εγκαταλείψει την ιδεολογία της μέσω της οποίας καθιερώθηκε κατά τη μεταπολιτευτική ιστορική περίοδο ως ισχυρή κοινοβουλευτική δύναμη και έχει στραφεί προς την Ακροδεξιά. Η αλλαγή ιδεολογικού προσανατολισμού οδηγεί τη Ν.Δ. σε κρίση πολιτικής ταυτότητας, με αποτέλεσμα να διαρρηγνύεται η σχέση της με την κοινωνία. Με άλλα λόγια, η Ν.Δ. αντιμετωπίζει μια βαθιά και ριζική κρίση πολιτικής ταυτότητας. Διαμορφώνεται όμως ταυτόχρονα και ένα επιφαινόμενο που συνδέεται με την άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας. Η τελευταία δεν υπόκειται ούτε σε κοινοβουλευτικό ούτε σε κοινωνικό έλεγχο. Ο αντικοινοβουλευτισμός του κ. Σαμαρά θα καταγραφεί ως χαρακτηριστική περίπτωση «υποχώρησης της πολιτικής».

Εάν εξετάσει κανείς την περίπτωση του ΠΑΣΟΚ, τότε θα διαπιστώσει ότι η «φυσική ιστορία» δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ίδια τη ζωντανή ιστορία. Οι Ελληνες πολίτες αναρωτιούνται τι ακριβώς κάνει ο κ. Βενιζέλος ως αρχηγός του ΠΑΣΟΚ. Διαχειρίζεται ένα φάντασμα ή μια σκιά του παντοδύναμου κόμματος του Ανδρέα Παπανδρέου; Το ΠΑΣΟΚ με την εφαρμογή των προγραμμάτων λιτότητας εγκατέλειψε την ιδεολογία της σοσιαλδημοκρατίας ή του σοσιαλισμού. Περιήλθε το ίδιο ως κόμμα σε καθεστώς υπαρξιακής κρίσης και εννοείται πως κάθε επιχείρηση μετασχηματισμού του είναι καταδικασμένη να αποτύχει, επειδή ακριβώς «κουβαλάει νερό» στον μύλο του νεοφιλελευθερισμού.

Στον αστερισμό των κοινοβουλευτικών κομμάτων η Δημοκρατική Αριστερά, με αρχηγό τον κ. Κουβέλη, προσπαθεί να δώσει απάντηση στο οντολογικό-πολιτικό ερώτημα με βάση δύο αρχές: Πρώτον, την άμεση σύνδεση ανάμεσα στην πολιτική και τη γνώση. Αυτό σημαίνει ότι ο πολίτης ως πεφωτισμένο άτομο συμμετέχει στις πολιτικές διεργασίες και είναι εκείνος τελικά που λαμβάνει τις αποφάσεις. Δεύτερον, την πρακτική εφαρμογή των ιδεών του πολιτικού Διαφωτισμού. Οι ιδέες αυτές εδώ και δύο αιώνες δεν έχουν ριζώσει στον τόπο μας και παρ’ όλα αυτά η Δημοκρατική Αριστερά επιμένει να προχωρήσουμε και να βαδίσουμε στον ιστορικό δρόμο του πολιτικού Διαφωτισμού.

Ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν θα επιχειρηθεί εδώ μια αναλυτική έκθεση της πολιτικής ταυτότητας του ΣΥΡΙΖΑ. Θα περιοριστούμε σε μερικές επισημάνσεις. Στην ελληνική κοινοβουλευτική ιστορία ο ΣΥΡΙΖΑ συνιστά ίσως μοναδική περίπτωση μετασχηματισμού κόμματος στο επίπεδο της εκλογικής απήχησης. Η δυναμική του ακροατηρίου όμως συνυπάρχει με την εσωτερική δομική συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ ως κομματικής συλλογικότητας. Η σύγκρουση ανάμεσα στον Τσίπρα και τον Λαφαζάνη δεν είναι παρά πολιτική σύγκρουση με κεντρικό θέμα και αντικείμενο: πώς μπορεί να διαχειριστεί κανείς το νέο ακροατήριο (τον λαό); Με τη μέθοδο του ριζοσπαστικού λαϊκισμού (η άποψη του Λαφαζάνη) ή με τη μέθοδο του θεσμικού πολιτικού λόγου (η άποψη του Τσίπρα); Η διαμάχη αυτή είναι δομική και συγκροτητική του ΣΥΡΙΖΑ και είναι η αιτία που φρενάρει τη διεύρυνση της εκλογικής βάσης.

Τέλος, το ΚΚΕ αποτελεί μοναδική ιστορική περίπτωση για τα παγκόσμια πολιτικά δεδομένα. Δεν είναι μόνον ένα ιστορικό απολίθωμα που δεν μπορούμε ούτε στον πίνακα της «φυσικής ιστορίας» να το εντοπίσουμε, αλλά το ίδιο τοποθέτησε τον εαυτό του στη «μετά τον θάνατο» ζωή του κομμουνισμού. Συνοψίζοντας, μπορούμε να ισχυριστούμε τα εξής: Πρώτον, η κρίση των ελληνικών κομμάτων εξειδικεύεται κατά κόμμα. Δεύτερον, η ελληνική κοινωνία ως πολιτική συλλογικότητα υπερασπίζεται το αξίωμα ότι η πολιτική είναι η μοναδική μέθοδος για να λύσει τα προβλήματά της. Και τρίτον, ότι η πρώτη αρχή πολιτικής συγκρότησης της κοινωνίας, που δεν είναι άλλη από την εσωτερική σύνδεση πολιτικής και γνώσης, μπορεί επιτέλους να εφαρμοστεί και στην ελληνική κοινωνία. Οι επικείμενες εκλογές καθορίζουν τον πολιτικό προσανατολισμό της ελληνικής κοινωνίας.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

* Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη Δημοκρατική Αριστερά – Προοδευτική Συνεργασία