Του ΘΑΝΑΣΗ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ*
Βασική προαποδοχή, ιστορικά επιβεβαιωμένη: Μια βαθιά οικονομική κρίση ασφαλώς και αποτελεί παράγοντα που συντελεί στην απονομιμοποίηση και την αποσάθρωση του όποιου πολιτικού καθεστώτος –άρα και του δημοκρατικού πολιτεύματος- στα χέρια του οποίου «σκάει η βόμβα». Χαρακτηριστικό παράδειγμα: ελάχιστους μήνες πριν από το ξέσπασμα της κρίσης του 1929 το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Γερμανίας εξέλεγε ακόμη, παρά το ολοσχερώς αναλογικό εκλογικό σύστημα, μονοψήφιο αριθμό βουλευτών…
Δεύτερη διαπίστωση, επίσης εμπειρικά επιβεβαιωμένη: Οσονδήποτε βαθιά και αν είναι μια οικονομική κρίση –μπορεί, βέβαια, να οδηγήσει σε αμφισβήτηση των «άτυχων» κυβερνώντων- δεν προκαλεί από μόνη της συνολική απονομιμοποίηση του (δημοκρατικού) πολιτεύματος, εάν αυτό δεν αμφισβητείται στον ίδιο τον πυρήνα της ηθικής του υπόστασης. Στην εδαφικά ακρωτηριασμένη μεσοπολεμική Γερμανία, για παράδειγμα, το δημοκρατικό καθεστώς ήταν η ταπεινωτική έκφραση της επιβολής της βούλησης των νικητών επί των ηττημένων, επιπλέον δε η νέα πολιτική τάξη είχε προσυπογράψει πως η χώρα τους αποτελούσε «τον μόνο ηθικό υπεύθυνο του πολέμου».
Στην Ελλάδα της κρίσης, αντίθετα, η κοινωνική απονομιμοποίηση του δημοκρατικού πολιτεύματος βασίζεται στην αίσθηση μεγάλου τμήματος του πληθυσμού περί συστηματικής ακύρωσης του μηνύματος της λαϊκής ψήφου, αλλά και περί ιδιοτελούς οικειοποίησης της εξουσίας από τους εντολοδόχους της κοινωνίας ή άλλους ευρισκόμενους κοντά στα εξουσιαστικά κέντρα. Ας δούμε, ειδικότερα, τι βιώνει ο σύγχρονος Ελληνας.
Εν πρώτοις, με τις παραγωγικές τάξεις να έχουν σχεδόν μηδενική πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό, μαθαίνει πως τα κόμματα ενισχύθηκαν («δανειοδοτήθηκαν») γενναιόδωρα από τις -κρατικές ιδίως- τράπεζες, με ενεχύραση των μελλοντικών και αβέβαιων δικαιωμάτων χρηματοδότησής τους από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Οι, δε, τραπεζίτες -που «δάνεισαν» χρήματα των καταθετών, προεξοφλώντας το αμετάβλητο της μελλοντικής βούλησης τόσο της πολιτείας, ως προς τη διατήρηση του συνολικού ύψους της χρηματοδότησης στα κόμματα, όσο και της κοινωνίας, ως προς την κατανομή των προτιμήσεών της μεταξύ των εθνικών πολιτικών δυνάμεων- αμνηστεύτηκαν διά νόμου!
• Κατά δεύτερον, βλέπει τη δικαστική εξουσία ανήμπορη να δικάσει εντός 18 μηνών δύο υπόδικους για τρομοκρατία (θυμίζω πως, κατά Χομπς, ο πρωτογενής λόγος αποδοχής από τους εξουσιαζόμενους της κρατικής εξουσίας είναι η δυνατότητά της να τους παρέχει ασφάλεια). Η ίδια, όμως, αποφαίνεται σε χρόνο dt για την αντισυνταγματικότητα της περικοπής των μισθών των δικαστικών.
• Τρίτον, παρακολουθεί εμβρόντητος την εν λόγω δικαστική εξουσία, που έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές των μισθών (μόνον) των λειτουργών της, να θεωρεί συνταγματικότατο το κούρεμα των κρατικών ομολόγων, δηλαδή τον ακρωτηριασμό της περιουσίας όσων πίστεψαν το κράτος.
• Τέταρτον, μεταξύ εκείνων που πρόβαλαν το «δικαίωμα αυτορρύθμισης» των διαδηλωτών (μολονότι οι αναρίθμητες ολιγάνθρωπες διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες έχουν τσακίσει τα εμπορικά κέντρα των μεγάλων πόλεων) και εκείνων οι οποίοι χαρακτήριζαν απαράδεκτη και καταργητέα αυτήν την πρακτική –επικαλούμενοι, μάλιστα, την ποινική διάταξη περί παρακώλυσης συγκοινωνιών- η χώρα το 2012 επέλεξε τους δεύτερους. Εκτοτε όμως αυτοί εξακολουθούν, μηδέν πράττοντες, να χαρακτηρίζουν απαράδεκτη τη διαρκή ομηρία της κοινωνίας από τους εκάστοτε διαδηλωτές! Λες, δηλαδή, και εξελέγησαν σχολιαστές και όχι εξουσιαστές, προτιμούν να καταγγέλλουν -και όχι να καταστέλλουν- την παρανομία, που επιτείνει την ύφεση και εκτινάσσει την ανεργία…
Παραδείγματα της αβελτηρίας υπάρχουν, λοιπόν, πολλά, αλλά ας έρθουμε στις πολιτικές συνέπειές τους: Μετά τον Ιούνιο του 2012 τρία κόμματα, από διαφορετικές πολιτικές οικογένειες, συνεπωμίστηκαν τις κυβερνητικές ευθύνες. Βάση της συμφωνίας τους ήταν η αποδοχή των συνταγών των ξένων εταίρων μας, ώστε εκείνοι να μη μας αφήσουν να καταρρεύσουμε.
Ανεξαρτήτως, όμως, της ορθότητας ή όχι της κεντρικής αυτής επιλογής, κυβέρνησαν και συμπεριφέρθηκαν έτσι, ώστε το αθροιστικό τους ποσοστό από 48% έφτασε στο 32% (πτώση πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη μείωση των ποσοστών των κυβερνητικών κομμάτων σε όλες τις προηγούμενες συγκρίσιμες ευρωεκλογές). Ταυτόχρονα, η μόνη «ενδοσυστημική» εναλλακτική πρόταση, που ζητάει δυναμική αντιπαράθεση με τους δανειστές μας, από τις απώλειες των κυβερνώντων καρπώθηκε… 0%! Αντίθετα η κοινωνία, για να εκφράσει καθολική αποδοκιμασία προς το κατεστημένο πολιτικό σύστημα, επιβραβεύει γενναιόδωρα το κόμμα που προβάλλει την ιδεολογία του αίματος (και με την έννοια της φυλετικής καθαρότητας και ως αποδοχή της πεζοδρομιακής βίας)! Αυτά δεν υποδηλώνουν απονομιμοποίηση του δημοκρατικού πολιτεύματος;
Ποια όμως θα μπορούσε να είναι η απάντηση της δημοκρατίας (πέραν βέβαια της οικονομικής ανάκαμψης, που δεν εξαρτάται μόνον από μας); Ολως ενδεικτικά…
• Πρώτον, εγκατάλειψη της προκλητικότητας των προνομίων του πολιτικού κατεστημένου. (Κάτι τέτοιο, όμως, δεν διαφαίνεται: π.χ. οι βουλευτές δεν μειώθηκαν, με το θέμα να παραπέμπεται σε… συνταγματική αναθεώρηση, ενώ η Ν.Δ. ξαναπήρε «δάνειο»).
• Δεύτερον, αποκατάσταση της κοινωνικής πίστης στη νομιμότητα, με αυστηρότατη τήρησή της και άμεση κατάργηση των μη εφαρμόσιμων νόμων (λ.χ. περί… υποχρεωτικότητας της ψήφου), που παράγουν γενικευμένη συνείδηση ανομίας.
• Τρίτον, παροχή ωφέλιμου χρόνου στην πολιτική εξουσία. Πώς; Με αποσύνδεση της προεδρικής εκλογής από τη διάλυση του Κοινοβουλίου (χρόνια τώρα προτείνω 151 βουλευτές να μπορούν να παρατείνουν κατά ένα χρόνο τη θητεία του υπηρετούντος ΠτΔ), δυνατότητα διακομματικής σταυροδοσίας στις ευρωεκλογές, πενταετή κοινοβουλευτικό κύκλο, θεσμοθέτηση της λεγόμενης «εποικοδομητικής» πρότασης μομφής κ.λπ.
Αναγνωρίζω, βέβαια, πως πολλοί «υπερδημοκράτες» θα αμφισβητούσαν αρκετές από αυτές τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις, φοβάμαι, όμως, πως η μη υιοθέτησή τους θα μπορούσε σύντομα να θέσει υπό αμφισβήτηση την ίδια τη δημοκρατία.
……………………………………………………………………………………………………………………………….
* Καθηγητής στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
