Του Κώστα Παναγιωτάκη*

Ως Ελληνας πανεπιστημιακός στη Νέα Υόρκη παρακολούθησα την πρόσφατη επίσκεψη της αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ με μεγάλο ενδιαφέρον. Αν και η γενική εντύπωση που αποκόμισα ήταν πολύ θετική, μου δημιουργήθηκαν και κάποιοι προβληματισμοί σχετικά με το πώς μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ θα διαχειριζόταν τη σημερινή οικονομική κρίση.

Ως γνωστόν, ο κ. Τσίπρας τόνισε και ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα κρατήσει την Ελλάδα στην ευρωζώνη και ότι μόνο μια προοδευτική μεταρρύθμιση θα αποτρέψει τη διάλυση της τελευταίας. Πρόσθεσε, δε, ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να εξωθηθεί εκτός του ευρώ, γιατί αυτό θα είχε τεράστιες συνέπειες για ολόκληρη την ευρωζώνη και ότι, επομένως, η Ελλάδα έχει στα χέρια της ένα πυρηνικό όπλο. Πρέπει να σημειωθεί, όμως, ότι αν και το «πυρηνικό όπλο» αυτό όντως μειώνει τον κίνδυνο εξώθησης της Ελλάδας εκτός του ευρώ, η μεγιστοποίηση της διαπραγματευτικής δύναμης που η χώρα μπορεί να αντλήσει από το όπλο αυτό εξαρτάται από το μη αποκλεισμό χρησιμοποίησής του.

Πιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι η τρόικα και οι Ευρωπαίοι, σε περίπτωση ανάληψης της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν θα εξωθούσαν τη χώρα εκτός ευρώ δεν σημαίνει ότι θα διευκόλυναν την επίτευξη της οικονομικής ανάκαμψης. Αν, για παράδειγμα, απαντούσαν σε μια απόπειρα αλλαγής της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα με διακοπή της δανειακής χρηματοδότησης, η πίεση στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ να αυξήσει τη διαπραγματευτική δύναμη της χώρας μέσω της άμεσης επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος θα οδηγούσε σε νέες περικοπές. Αυτές μπορεί να μην ήταν τόσο επώδυνες και κοινωνικά άδικες όσο οι περικοπές μιας μνημονιακής κυβέρνησης, αλλά σίγουρα δεν θα διευκόλυναν την ανάκαμψη και τη μείωση της ανεργίας.

Το σενάριο αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί αν, όπως ελπίζει ο ΣΥΡΙΖΑ, η άνοδος μιας αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα ενδυνάμωνε τα λαϊκά κινήματα στον ευρωπαϊκό Νότο και την ευρωζώνη και τα καθιστούσε ικανά να επιβάλουν μια πιο προοδευτική αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Μέρος της διαφορετικής αυτής αντιμετώπισης θα ήταν η απόρριψη της λιτότητας και η υιοθέτηση ενός σχεδίου Μάρσαλ που, μέσω της εισροής επενδυτικών πόρων, θα αναθέρμαινε τις οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου.

Βεβαίως, κανείς δεν γνωρίζει αν αυτό το ευνοϊκό για τον ΣΥΡΙΖΑ (όπως και για την Ελλάδα και τους ευρωπαϊκούς λαούς) σενάριο θα γίνει πραγματικότητα. Πάντως, αν μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ οδηγούνταν εκ των πραγμάτων σε πολιτική ήπιας λιτότητας, η ικανότητα του ΣΥΡΙΖΑ να λειτουργήσει ως καταλύτης ριζοσπαστικοποίησης της Ευρώπης θα μειωνόταν. Σε αυτή την περίπτωση θα ενδυναμωνόταν αντίστοιχα η νεοφιλελεύθερη άποψη ότι η λιτότητα είναι η μόνη λύση. Αν αυτό συνέβαινε, αντί για σπίθα ριζοσπαστικοποίησης, η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία θα μπορούσε να μετατραπεί σε απογοητευτική ψυχρολουσία για τα λαϊκά κινήματα όλης της Ευρώπης.

Υπάρχει όμως και ένας άλλος τρόπος να αποφευχθεί το σενάριο προσχώρησης του ΣΥΡΙΖΑ σε μια πολιτική ήπιας λιτότητας. Αν οι Ευρωπαίοι φοβούνταν ότι μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, στον βαθμό που οι συνθήκες το απαιτούσαν, θα μπορούσε να επιλέξει την έξοδο από το ευρώ, ο φόβος τους αυτός θα μπορούσε να τους οδηγήσει σε πιο διαλλακτική στάση. Για παράδειγμα, προκειμένου να αποφύγουν το καταστροφικό ντόμινο που θα ακολουθούσε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, θα μπορούσαν ενδεχομένως να δεχτούν τη συνέχιση της δανειακής χρηματοδότησης και τη χρησιμοποίηση των πόρων αυτών όχι για την άμεση αποπληρωμή των δανείων αλλά για μια επεκτατική πολιτική, ικανή να αναθερμάνει την οικονομία και να σταματήσει το υφεσιακό σπιράλ που μόνο το σημερινό αδιέξοδο αναπαράγει.

Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει, επομένως, να συμβιβάσει δύο εν μέρει αντικρουόμενες πραγματικότητες. Ενώ για να εκλεγεί και να σχηματίσει κυβέρνηση χρειάζεται να πείσει ένα εκλογικό κοινό που, ακόμη και τώρα, θέλει την Ελλάδα μέσα στο ευρώ, η δυνατότητά του για μια πραγματικά διαφορετική πολιτική προϋποθέτει τον φόβο των ευρωπαϊκών ελίτ ότι μια αδιάλλακτη εκ μέρους τους στάση θα μπορούσε να οδηγήσει σε έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ και σε διάλυση της ευρωζώνης.

Πολλά θα εξαρτηθούν, επομένως, και από τη στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτό το θέμα και από το πόσο αποτελεσματικά θα προετοιμάσει τον ελληνικό λαό για τις κοινωνικές μάχες που η ευόδωση αυτής της στρατηγικής θα απαιτήσει. Ισως είναι υπό το πρίσμα της αναζήτησης αυτής της στρατηγικής που θα μπορούσε κανείς να ερμηνεύσει τις διαφορές και (ενίοτε) διαφωνίες μεταξύ της λεγόμενης ρεαλιστικής και της αυτοαποκαλούμενης αριστερής τάσης του ΣΥΡΙΖΑ.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

*Αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας, New York City College of Technology (CUNY)