Του Γιάννη Ζαμπετάκη*
Στην «Εφ.Συν.» στις 12.2.2014 είχαμε γράψει τον ορισμό του καρτέλ. Θυμίζω: «καρτέλ (εξ ορισμού σύμφωνα με το λεξικό των Τεγόπουλου-Φυτράκη): σύμπραξη ανάμεσα σε επαγγελματικές, συνδικαλιστικές ή πολιτικές ομάδες με σκοπό την κοινή δράση // κοινοπραξία επιχειρήσεων για μονοπώληση της αγοράς».
Σήμερα, μετά το φιάσκο της μείωσης των τιμών στα εισιτήρια των αστικών συγκοινωνιών στην Αθήνα, άλλο ένα success story της μνημονιακής κυβέρνησης, ας δούμε το θέμα της ακρίβειας στα τρόφιμα όπου σε όλα τα βασικά είδη διατροφής (π.χ. τυποποιημένο ψωμί, γάλα, ζυμαρικά, όσπρια) έχουμε εδώ και πολλά χρόνια το εξής άκρως ελληνικό φαινόμενο: δύο ή τρεις εταιρείες ελέγχουν το 80-90% της αγοράς και στις πιο πολλές περιπτώσεις οι τιμές που έχει διαμορφώσει ο (ανύπαρκτος) ανταγωνισμός είναι τόσο (παρ-)όμοιες που ο καταναλωτής απλά αναρωτιέται κοιτώντας το ράφι του σούπερ μάρκετ: «Μα καλά, γιατί με δουλεύουν;».
Ας θυμηθούμε το γάλα, με τιμή παραγωγού €0,40-0,45/λίτρο και τελική τιμή στο ράφι €0,96 (ιδιωτική ετικέτα) – €2,00 (επώνυμο γάλα σε συνοικιακό μίνι μάρκετ), τότε είναι ηλίου φαεινότερο τούτο: ο Ελληνας καταναλωτής καλείται να πληρώσει πολύ ακριβά ένα τρόφιμο πρώτης ανάγκης! Οι αντίστοιχες τιμές στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι €0,90 – €1,30 και εκεί το γάλα δεν έχει ΦΠΑ. Ας λάβουμε υπόψη μας και τις διαφορές στο μέσο εισόδημα του Ελληνα και του Βρετανού εργαζόμενου…
Στο 75% του ευρωπαϊκού μέσου όρου ανέρχεται το κατά κεφαλήν εισόδημα των Ελλήνων, οι οποίοι καταναλώνουν λίγο περισσότερο απ’ ό,τι επιτρέπουν οι οικονομικές τους δυνατότητες, καθώς -με βάση τα στοιχεία του 2013- η κατά κεφαλήν κατανάλωση στην Ελλάδα ανέρχεται στο 82% του μέσου όρου της Ε.Ε. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε πριν από λίγες μέρες η Eurostat, τόσο η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων όσο και η ατομική τους κατανάλωση υπολείπονταν το 2013 σημαντικά σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. των 28 και ακόμη περισσότερο εν συγκρίσει με τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Ειδικότερα, σε όρους αγοραστικής δύναμης το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα διαμορφώθηκε το 2013 στο 75% του μέσου όρου της Ε.Ε. των 28 (100) και το αντίστοιχο στη Μεγάλη Βρετανία ήταν 106!
Ας δούμε τώρα και κάτι ακόμη πιο ανησυχητικό για τους θιασώτες του δόγματος της εσωτερικής υποτίμησης. Σύμφωνα πάντα με τη Eurostat (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-19062014-AP/EN/2-19062014-AP-EN.PDF), οι τιμές για βασικές κατηγορίες αγαθών στην Ελλάδα είναι πιο υψηλές σε σχέση με εκείνες στη Μεγάλη Βρετανία! Πιο συγκεκριμένα, τα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά έχουν δείκτη 102 στην Ελλάδα και στη Μεγ. Βρετανία 101. Δηλαδή τα τρόφιμα συνολικά είναι πιο φτηνά στη Μεγ. Βρετανία και ας έχουν εκεί πάνω από 30% υψηλότερο μέσο μισθό! Οι αντίστοιχοι δείκτες τιμών για Ελλάδα και Μεγ. Βρετανία είναι: ρούχα 94 και 93 αντίστοιχα και ηλεκτρονικά είδη 103 και 102 αντίστοιχα.
Διάλεξα επίτηδες τη Μεγ. Βρετανία που έχει κυβερνηθεί από συντηρητικές και φιλελεύθερες κυβερνήσεις εδώ και πολλές δεκαετίες, αλλά η λαίλαπα του καπιταλισμού δεν έχει ληστέψει εκεί τα εισοδήματα και οι τιμές έχουν συγκρατηθεί. Υπάρχει εκεί ανταγωνισμός λοιπόν; Ή μήπως απλά υπάρχουν καρτέλ εδώ;
Αυτά τα ερωτήματα θα ήθελα να τα αφιερώσω στον κ. Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και να του θυμίσω το εξής: το 2008 που μου ζήτησε να συνεργαστούμε για να στήσουμε ένα κίνημα καταναλωτών στα πρότυπα των προηγμένων χωρών της Ε.Ε., πρόθυμα δέχτηκα να βοηθήσω εκείνη την προσπάθεια που έπεσε στο απόλυτο κενό στις αρχές του 2009 και πριν από την εκλογή στον πρωθυπουργικό θώκο του Γεωργίου Παπανδρέου Jr. Οι σημερινοί κυβερνώντες συνεχίζουν μια πολιτική που είναι σε όρους προώθησης του υγιούς ανταγωνισμού απλά μυωπική και εξαιρετικά junior…
Η Αριστερά, που ετοιμάζεται να κυβερνήσει, καλείται να οργανώσει τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους και να προκαλέσει ανακατανομή του πραγματικού εισοδήματος (όταν γίνει κυβέρνηση), αλλά άμεσα (δηλαδή από σήμερα!) πρέπει να δημιουργήσει κινηματικά δίκτυα καταναλωτών και προώθησης τροφίμων χωρίς μεσάζοντες. Μόνο έτσι μπορεί να σπάσει το απόστημα των καρτέλ που καταληστεύει όλους μας -και ειδικά τα χαμηλά εισοδήματα- και χαλιναγωγεί την ανάπτυξη νέων εταιρικών σχημάτων.
………………………………………………………………………………………………………………………………
* Επίκουρος καθηγητής Χημείας Τροφίμων, ΕΚΠΑ