Του Τάσου Παππά
Τα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη συμπεριφέρονται σαν να μην έχουν πάρει χαμπάρι τι συμβαίνει στις κοινωνίες. Δείχνουν να δυσκολεύονται να εντοπίσουν τις αιτίες της απίσχνανσής τους. Γεγονός πάντως είναι -αυτό το βλέπουν- ότι από πρωταγωνιστές στις χώρες τους έχουν καταντήσει θλιβεροί κομπάρσοι. Κάποια εξ αυτών καταλήγουν στην άποψη ότι το θέμα είναι τα πρόσωπα και πιστεύουν πως αλλάζοντας ηγεσίες κάθε τρεις και λίγο θα καταφέρουν να διασκεδάσουν την κακή εικόνα. Το έκαναν οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες, το κάνουν συστηματικά οι Ιταλοί, το επιχειρούν τώρα και οι Ισπανοί Σοσιαλιστές. Τα πρόσωπα ασφαλώς παίζουν σημαντικό ρόλο. Από την Ιστορία ξέρουμε ότι η συμβολή τους στην εξέλιξη των πραγμάτων είναι καθοριστική.
Οπως αναφέρει ο καθηγητής Ιστορίας των Πολιτικών Θεωριών Κάρλος Γκάλι «ο ηγέτης γνωρίζει να λέει “εγώ” με τόση δύναμη ώστε να προκαλεί τη σταθερή διαμόρφωση ενός “εμείς” και επιδιώκει την υλοποίηση του δικού του προσωπικού οράματος με τρόπο που το καθιστά όραμα που το συμμερίζονται πολλοί» («Εφ.Συν.» 12-7-2014). Μπορεί, για παράδειγμα, να αναρωτηθεί κανείς: Τι θα γινόταν στη Ρωσία το 1917 αν δεν υπήρχαν ο Λένιν και ο Τρότσκι; Θα μπορούσαν ο φασισμός και ο ναζισμός να πάρουν χαρακτηριστικά μαζικών λαϊκών κινημάτων χωρίς τους Μουσολίνι και Χίτλερ; Ποια θα ήταν η έκβαση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αν δεν βρίσκονταν στις πρώτες θέσεις μάχης ο Τσόρτσιλ και ο Ρούζβελτ; Θα είχαν αίσιο τέλος η επανάσταση στην Κίνα και η εξέγερση στην Κούβα χωρίς τους Μάο, Κάστρο και Τσε Γκεβάρα;
Ολοι αυτοί, άλλοι για το καλό και άλλοι για το κακό, πέτυχαν το προσωπικό όραμά τους να γίνει συλλογικό. Είχαν όμως ένα όραμα. Δεν ήταν απλοί διαχειριστές καταστάσεων. Συσπείρωσαν τις μάζες όχι μόνο γιατί ήταν χαρισματικοί, αλλά κυρίως γιατί τις εμβολίασαν μ’ ένα ρυθμιστικό ιδεώδες που φαινόταν ικανό να δώσει απαντήσεις στις αγωνίες τους. Και φυσικά όρισαν με σαφήνεια τους αντιπάλους τους, προϋπόθεση απαραίτητη για τη δημιουργία ταυτίσεων.
Τα τελευταία χρόνια τα σοσιαλιστικά κόμματα κινούνται σαν να μην υπάρχει κάποιο σοβαρό ζήτημα με τη στρατηγική, τις επιλογές και τις πολιτικές συμμαχίες τους. Θεωρούν ότι οι κοινωνικές τάξεις τις οποίες κάποτε εξέφραζαν τους έχουν γυρίσει την πλάτη επειδή στην κορυφή τους βρέθηκαν ανίκανοι, ανάξιοι ή κατώτεροι των περιστάσεων ηγέτες. Δεν τους απασχολεί ότι έχουν γίνει παρακολούθημα των συντηρητικών κομμάτων, ότι υπέκυψαν αμαχητί στην κυρίαρχη σκέψη, ότι δεν υπερασπίστηκαν τις αρχές και την ιδρυτική ιδεολογία τους, ότι έφτασαν στο σημείο να γίνουν οι απολογητές των πιο σκληρών συνταγών λιτότητας που καταστρέφουν τα μεσαία στρώματα, δηλαδή τα στρώματα στα οποία είχαν προνομιακή σχέση εκπροσώπησης. Εκτιμούν ότι, προωθώντας νέους και άφθαρτους ηγέτες, με ελευθεριάζον ύφος και μοντέρνο στιλ, που τα λένε καλά στα ΜΜΕ και υιοθετώντας λογικές μάρκετινγκ πολυεθνικών, θα ανατρέψουν τους αρνητικούς συσχετισμούς. Χωρίς όμως να κομίζουν κάτι διαφορετικό απ’ αυτό που με ιερό φανατισμό υπηρετούν, χωρίς καθαρή και ριζοσπαστική απάντηση για το «κοινωνικό πρόβλημα», απλώς ματαιοπονούν.
Οσες εξαιρετικές δεξιότητες κι αν διαθέτει ένας πωλητής-πολιτικός, ακόμη κι αν είναι ταλαντούχος στη διαχείριση του πλήθους, πρέπει και το προϊόν να αξίζει τον κόπο. Το περιτύλιγμα μπορεί να ξεγελάσει για λίγο πολλούς, όχι όμως όλους και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα σύγχρονα σοσιαλιστικά κόμματα έχουν εξορίσει από το λεξιλόγιό τους κάθε έννοια που παραπέμπει στο ριζοσπαστικό παρελθόν τους (καπιταλισμός, ταξική πάλη, κοινωνική δικαιοσύνη), στο όνομα της συναίνεσης και της ομαλότητας, και έχουν εγκαταλείψει κάθε πολιτική που θα μπορούσε να θέσει σε αμφισβήτηση τη σταθερότητα του συστήματος, στο όνομα του ρεαλισμού και της κοινής λογικής. Δεν μιλούν ούτε καν για το έλασσον (εξανθρωπισμός του καπιταλισμού).
Πρώτα αυτά, όπου κυβέρνησαν, μείωσαν το κράτος πρόνοιας (ήταν σπάταλο και αντιπαραγωγικό έλεγαν), εκποίησαν τη δημόσια περιουσία (θα ενισχυθεί ο ανταγωνισμός υποστήριζαν), απελευθέρωσαν τις αγορές (θα αυξηθεί η απασχόληση έταζαν), κατάργησαν τους περιορισμούς στη δράση του χρηματοπιστωτικού τομέα (θα διαχυθεί ο πλούτος στους από κάτω διατυμπάνιζαν), αφαίρεσαν δικαιώματα των εργαζομένων (θα χτυπηθούν ο λαϊκισμός και οι συντεχνίες φώναζαν).
Τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών είναι ορατά διά γυμνού οφθαλμού. Επί της ουσίας έκαναν όλη τη βρόμικη δουλειά για λογαριασμό των μεγάλων επιχειρήσεων, των τραπεζών και των χρηματιστηριακών ελίτ. Ανταμείφθηκαν για τις υπηρεσίες που προσέφεραν με εξουσία και άφθονο χρήμα. Το σύστημα είναι γενναιόδωρο με τους χρήσιμους ηλίθιους που το στηρίζουν και αναλαμβάνουν να παρουσιάσουν ως φυσική την επικρατούσα κατάσταση εξωφρενικής ανισότητας. Απώλεσαν βεβαίως το κύρος τους στις τάξεις των εργαζομένων, ωστόσο δεν μπορείς να τα έχεις όλα.
