Του Βίκτωρα Νέτα
Δημοσιεύτηκαν αυτές τις μέρες στις εφημερίδες, αλλά προβλήθηκαν και από την τηλεόραση, αφιερώματα για την επέτειο συμπλήρωσης 40 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μετά την επτάχρονη δικτατορία. Τα αφιερώματα ήταν «πανηγυρικά» και λίγο ή σχεδόν καθόλου ουσιαστικά, με την έννοια ότι δεν αναφέρθηκαν, εκτός από τα θετικά, και τα αρνητικά των 40 χρόνων της μεταπολίτευσης. Τα αρνητικά ήταν που οδήγησαν στη βαριά οικονομική και κοινωνική κρίση, που πλήρωσε και πληρώνει με βαρύ τίμημα ο ελληνικός λαός. Θα έπρεπε, λοιπόν, με ειλικρίνεια όλα τα κόμματα, ιδιαίτερα αυτά που κυβέρνησαν αυτά τα 40 χρόνια, να κάνουν έναν απολογισμό και κυρίως να ομολογήσουν τα λάθη και τις παραλείψεις τους, όπως και γιατί αθέτησαν μεγάλες υποσχέσεις που έδωσαν στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Αν τον απολογισμό τον είχαν κάνει στην επέτειο των 20 χρόνων της Προεδρευομένης Δημοκρατίας, ενδεχομένως να μη φτάναμε στην οδυνηρή κρίση.
Η δικτατορία δεν προκάλεσε μόνο την εθνική τραγωδία στην Κύπρο, αλλά και άφησε πίσω της ένα διαλυμένο κράτος, με διαλυμένες ακόμη και τις Ενοπλες Δυνάμεις, όπως αποδείχθηκε από τη γενική επιστράτευση του Ιουλίου 1974. Σε κακή κατάσταση άφησε και την οικονομία. Οπως είχε επισημάνει ο Παναγής Παπαληγούρας, υπουργός Συντονισμού και Προγραμματισμού από τις 21 Νοεμβρίου 1974 στην κυβέρνηση του Κων. Καραμανλή, ο πληθωρισμός το 1973 κάλπαζε και το 1974 η χώρα είχε μπει «σε μια φάση απίστευτης ύφεσης, δραματικής ύφεσης και ο πληθωρισμός το πρώτο εξάμηνο συνεχιζόταν με υψηλούς ρυθμούς».
Οι πρώτες κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης -του Κων. Καραμανλή- προσπάθησαν να αναχαιτίσουν τον πληθωρισμό. Το δημόσιο χρέος, όμως, ως ποσοστό του ΑΕΠ άρχισε να ανεβαίνει με γρήγορους ρυθμούς το 1979, που η κυβέρνηση του Κων. Καραμανλή το παρέδωσε στην κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη στο 35% (με όριο στην Ευρωπαϊκή Ενωση το 60%). Μετά τη διακυβέρνηση από το ΠΑΣΟΚ πλησίασε το 80% το 1989, με την κυβέρνηση του Κων. Μητσοτάκη (1990-1993) ανέβηκε στο 110%, η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου του 1993 το διατήρησε στο 110%, η κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη το 2004 το παρέδωσε στο 95%, για να εκτοξευτεί με την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή στο 137,5%, οπότε και μπήκαμε στην κρίση, με τις γνωστές συνέπειες μετά την προσφυγή στο ΔΝΤ από την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου.
Ολες οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις είναι υπεύθυνες για την κατάρρευση της οικονομίας που οδήγησε στην κρίση. Την περίοδο αυτή, ωστόσο, έγιναν και θετικά, όπως η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στη συνέχεια στην ευρωζώνη, η ένταξη με τη βοήθεια της Ελλάδας της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το σημαντικότερο ήταν ότι με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974 λύθηκε οριστικά το καθεστωτικό με την κατάργηση της μοναρχίας και την εγκαθίδρυση του πολιτεύματος της Προεδρευομένης Δημοκρατίας. Το πολιτικό σύστημα, όμως, και μετά την ψήφιση του νέου Συντάγματος του 1975, δεν εκσυγχρονίστηκε. Εμειναν άθικτες οι παλαιές του δομές, αυτές που άνοιξαν τον δρόμο στην ανωμαλία με την αποστασία και στη συνέχεια με την κατάλυση της Δημοκρατίας.
Πρώτο λάθος της μεταπολίτευσης ήταν που δεν διατηρήθηκε η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας τουλάχιστον δύο χρόνια στην εξουσία και να διευρυνθεί περιλαμβάνοντας όλες τις πολιτικές δυνάμεις της εποχής, φυσικά και της Αριστεράς. Αυτή η κυβέρνηση έπρεπε να διαμορφώσει ένα σύγχρονο Σύνταγμα, με το οποίο να αναδιοργανώσει το κράτος, απαλλάσσοντάς το από τη συναλλαγή, τον κομματισμό και τη διαφθορά.
Ολοι οι πολιτικοί της εποχής, αλλά και παλιότεροι, είχαν επισημάνει τις αδυναμίες και τις πληγές του κράτους. Ελεγε ο Ελευθέριος Βενιζέλος ότι το κοινοβουλευτικό πολίτευμα ευνοεί τη συναλλαγή μεταξύ πολιτευομένων και πολιτών και είναι εντονότερη στην Ελλάδα. Και υπογράμμιζε: «Είναι λυπηρά η διαπίστωσις ότι η συναλλαγή αυτή πηγάζει μέσα από την συνείδησιν αυτήν του λαού και είναι συνυφασμένη με τον τρόπον ζωής του, αλλά είναι ατυχώς πραγματικότης κατ’ εμέ». Χαρακτήριζε ο Βενιζέλος «αριστοκρατικήν την καταγωγήν της συναλλαγής» και υπογράμμιζε ότι είναι ασυγχώρητος η πολιτεία των πολιτευομένων, οι οποίοι «προήγαγον αντί να καταπολεμήσουν, ως επεβάλλετο εις τους αποτελούντας την ιθύνουσαν τάξιν, την συναλλαγήν και διήφθειραν τον λαόν, αντί να προλειάνουν την ηθικήν ανύψωσίν του, δίδοντες αυτοί πρώτοι το παράδειγμα».
Το θέμα του εκσυγχρονισμού του κράτους το έθεσαν από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης όλα τα κόμματα. Κατ’ επανάληψη ο αρχηγός του Κέντρου, Γεώργιος Μαύρος, είχε δηλώσει ότι επιδίωξη της παράταξής του είναι η δημιουργία σύγχρονου κράτους Δικαίου, «κράτους με θεσμούς δημοκρατικούς, θωρακισμένου από κάθε κίνδυνο που το απειλεί (…). Ολες οι υποσχέσεις, όλα τα προγράμματα, δεν έχουν καμιά αξία, άμα δεν υπάρχει κράτος να τα πραγματοποιήσει. Κράτος ηθικό, ακομμάτιστο και ικανό». Και το ΠΑΣΟΚ με τον Ανδρέα Παπανδρέου είχε διακηρύξει ότι θα επιδιώξει «μια αλλαγή δομών». Οταν ήρθε στην εξουσία δεν το έκανε, αλλά προώθησε την άλωση του κράτους από το κόμμα.
Παραμένει ζητούμενο, 40 χρόνια μετά την εγκαθίδρυση της Προεδρευομένης Δημοκρατίας, ο εκσυγχρονισμός του κράτους για να πάει η χώρα μπροστά.
