Του Γιώργη Χαγιά*
Εάν ο πόλεμος είναι «βίαιος διδάσκαλος» (Θουκ. Γ΄ 82.2), όπως αναφέρει το κληροδότημα του Θουκυδίδη στην ανθρωπότητα, η Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, μήπως τότε ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένας κακός μαθητής; Εάν κατά τον πόλεμο το ανθρώπινο στοιχείο εξαχρειώνεται με ασύλληπτες πράξεις βίας, αποτελώντας το κατεξοχήν και κατά συρροήν ομοειδοκτόνο ζωντανό τούτου εδώ του πλανήτη, γιατί δεν αποκαθίσταται η ειρήνη ως το «πανθομολογούμενο μέγιστο αγαθό» (ό.π., Γ΄ 62.2), αλλά είναι συνήθως μια ανακωχή ενδιάμεση ενός πολέμου που συνεχίζεται (Νικίειος Ειρήνη, ό.π., Ε΄ 26.2), όπως μας υπενθυμίζει επίμονα εδώ και μισό αιώνα (1967) το ανεπίλυτο παλαιστινιακό ζήτημα;
Ο πόλεμος είναι θεσμός, έχει δηλαδή σημασία για τον άνθρωπο ως μέσο επίλυσης διαφορών. Είναι μέρος της Ιστορίας του, είναι η Ιστορία του. Η ιστορία του πολέμου δεν είναι παρά το αρχείο με όλες τις εκδηλώσεις των ανθρώπινων παθών και του ανορθολογισμού, της κοινωνικής επιθετικότητας, της πλεονεξίας, της ύβρεως και της άγνοιας των διδαγμάτων αυτής της ιστορίας. Δεν είναι μηχανική αλύσωση αιτίων και αιτιατών, δεν είναι ντετερμινισμός, είναι και τύχη, το απρόβλεπτο, αυτό που δεν υπακούει στους φυσικούς νόμους ούτε σε στρατηγικούς σχεδιασμούς. Χρόνο παρά χρόνο μετά το 2007 –έτος εξουσίας για τη Χαμάς στη Γάζα– έχουμε και μια νέα «Γκερνίκα». Τα κουκιά δεν βγαίνουν ούτε ποτέ θα βγουν σε όσους προσπαθούν με υπολογισμούς μηδενικού αθροίσματος να διεξέλθουν της κλιμάκωσης της σύγκρουσης, διότι ανθρώπινα πάθη και συλλογικά φαντασιακά κυριαρχούν και νοθεύουν τον λογισμό. Συγκεκριμένα:
Εγγεγραμμένος στο φαντασιακό των Παλαιστινίων είναι ο αλυτρωτισμός, η επανεγκατάσταση των κατοίκων της Γάζας, της Δυτικής Οχθης και της Διασποράς στην ιστορική Παλαιστίνη. Ο αλυτρωτισμός του εβραϊκού λαού εκτονώθηκε εν μέρει από το 1948 και εντεύθεν, αλλά η βίαιη εποικιστική εξάπλωση μεταθέτει την ειρήνευση σε αόριστο χρόνο και εξεγείρει τον χειμαζόμενο παλαιστινιακό λαό.
Η εξολόθρευση του αλυτρωτισμού δεν γίνεται με τη φυσική εξόντωση των φορέων του –στο Ισραήλ θα έπρεπε να το έχουν εμπεδώσει ως παθόντες. Τουναντίον, οι οβίδες ακονίζουν το πείσμα για τον παλαιστινιακό αγώνα αυτοδιάθεσης. Οι ιδεολόγοι μπορούν να σκοτωθούν, η ιδέα τους όχι.
Πάθη εξεγερθέντα και στην πλευρά του Ισραήλ, μετά την απαγωγή και τον φόνο των Εβραίων μαθητών, συντηρούν αυτή τη φορά πιο ενιαίο το μέτωπο στο Ισραήλ, μέχρι βέβαια οι κάσες με Ισραηλινούς στρατιώτες να πολλαπλασιαστούν δοκιμάζοντας τα όρια αντοχής της κοινής γνώμης.
Κρίση νομιμοποίησης.
Η Φάταχ δεν απολαμβάνει εσωτερική νομιμοποίηση. Κατηγορείται για τη διαφθορά και την αναποτελεσματικότητα της Παλαιστινιακής Αρχής. Δημιούργησε κενό εξουσίας και η Χαμάς το εκμεταλλεύτηκε οικοδομώντας με αγαθοεργίες και ισλαμική κατήχηση ισχυρό κοινωνικό προφίλ.
Η Ισλαμιστική Οργάνωση Χαμάς με τη σειρά της δεν έχει εξωτερική νομιμοποίηση. Η επιθετικότητά της ρίχνει νερό στον μύλο της δυσανάλογης αντίδρασης από τα γεράκια του Ισραήλ. Δεν αντιμετωπίζεται ως ορθολογικός παίκτης και συνεπώς ούτε ως εταίρος για την ειρήνη στην περιοχή. Εχει βάλει πολύ ψηλά τον πήχη στον εξτρεμισμό και την αδιαλλαξία από τη στιγμή που στο καταστατικό της (1988), και σε αντίθεση με τη Φάταχ, αρνείται τόσο την αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ όσο και την ειρήνη μαζί του. Αυτοπροσδιορίζεται ως μία από τις πτέρυγες της σουνιτικής Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Παλαιστίνη και μετά τον εκτοπισμό του Μόρσι στην Αίγυπτο απώλεσε τον πιο αξιόπιστο σύμμαχό της.
Καταστρατήγηση στοιχειωδών κανόνων της λογικής και στον δημόσιο λόγο. Το Ισραήλ κατηγορεί καθημερινά τη Χαμάς ότι χρησιμοποιεί αμάχους ως ανθρώπινη ασπίδα παραβιάζοντας το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Τότε γιατί οι ισραηλινές δυνάμεις στοχεύουν εν γνώσει τους κατά αυτής της ανθρώπινης ασπίδας; Εξαιρούνται του δικαίου που επικαλούνται μόνο με το πρόσχημα της αυτοάμυνας;
Might is right, η ισχύς είναι το δίκαιο. Δίκαιο υπάρχει μόνο μεταξύ ίσων σε δύναμη. Οπως είπαν οι Αθηναίοι με ανυπόκριτο κυνισμό (σε αντίθεση με τους σημερινούς ισχυρούς της ψευδο-θεωρίας του «δίκαιου πολέμου») στους Μηλίους πριν τους κατασφάξουν, όταν δεν υπάρχει η ίδια ισχύς, οι πιο ισχυροί κάνουν ό,τι μπορούν και οι πιο αδύναμοι υποχωρούν, διαφορετικά τους περιμένει το λεπίδι. Η «ένδειξη αδυναμίας» πρέπει να αποφεύγεται και η «επίδειξη δύναμης» να επιδιώκεται. Η Χαμάς και κυρίως το Ισραήλ τηρούν ετούτο ευλαβικά.
Τυχόν ειρηνοποιοί εντός των γραμμών, ένθεν κακείθεν, αντιμετωπίζονται ως δειλοί προδότες και βγαίνουν αργά ή γρήγορα από τις εξισώσεις, τύχη που είχαν οι γνωστές ειρηνόφιλες περιστερές, Ράμπιν και Αραφάτ.
Αφού ικανοποιηθούν για λίγο οι αιμοδιψείς και αφού όλοι οι απέξω πληκτρολογήσουμε θρηνωδίες για τον μαρτυρικό παλαιστινιακό λαό και το τραγικό ανθρώπινο είδος, θα επέλθει η ανακωχή, ακόμα μια κατάπαυση του πυρός μέχρι την επόμενη ανάφλεξη. Οπως άλλωστε είπαν και οι αντιπρόσωποι των Αθηναίων στους Σπαρτιάτες λίγο πριν από τον πόλεμο, «οι άνθρωποι πηγαίνοντας στους πολέμους ξεκινούν με τις εχθροπραξίες, ενώ θα έπρεπε να το κάνουν αυτό ύστερα, και μόνον όταν υποφέρουν πια αρχίζουν να συλλογίζονται».
Για να χωνευτεί η εκεχειρία και για εσωτερική κατανάλωση, πρέπει αυτή να έπεται της κατοχύρωσης βραχυπρόθεσμων τετελεσμένων επί του εδάφους: για τις ισραηλινές δυνάμεις άμυνας αυτά θα είναι η καταστροφή του δικτύου σηράγγων διασυνοριακής παρείσφρησης που χρησιμοποιεί η Χαμάς προς το Ισραήλ, ο περιορισμός, κατά το δυνατόν περισσότερο, της στρατιωτικής επιχειρησιακής της δυνατότητας και η περαιτέρω διεθνής απομόνωσή της. Για τη Χαμάς, η μισθοδοσία των 43.000 υπαλλήλων της στο πέρασμα προς τη Ράφα, η «επιτυχής» αντίσταση μαρτύρων απέναντι στον σιωνισμό και τα φέρετρα με Ισραηλινούς στρατιώτες. Βαφτίζεται πάντοτε και κάποιος ως διαμεσολαβητής και οι κουστουμάτοι της «ξεδοντιασμένης» διεθνούς διπλωματίας επιχαίρουν για την ειρήνευση. Αμέσως μετά, παράνομος εποικισμός και αποκλεισμός από τους μεν και σήραγγες από τους δε, θα είναι η συνέχιση του πολέμου κατά την εκεχειρία.
Οσο για τα θύματα πολέμου; Εχουμε τον Πλάτωνα να μας ανακουφίζει: «Μόνο οι νεκροί έχουν δει το τέλος ενός πολέμου».
…………………………………………………………………………………………………………………….
* Υπ. δρ Εξωτερικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
