Του Νικόλαου Α. Μπινιάρη*

 

Εις μνήμην Μαρίας Α.

Λίγο για μια στιγμή να παίξεις πάνω στην κιθάρα σου

Τα ονόματα της Παναγίας και θα δεις

Ε ε Χρυσομαλλούσα

Ε ε Χρυσοσκαλίτισσα

Να ξεπετιέται πάλι το βουνό με τ' άσπρο σπίτι στην πλαγιά

Τ' άλογο με τα δύο φτερά

Και η άγρια φράουλα της θάλασσας

Μικρός Ναυτίλος, Οδυσσέας Ελύτης

 

Για όσους βρίσκονται ή θα βρεθούν εκτός των τειχών των μεγάλων εκτρωματικών πόλεων της χώρας, κυρίως της Αθήνας, δηλαδή της Αττικής, η περίοδος αυτή είναι μια μικρή όαση ανάμεσα στις απίστευτες ανοησίες της κυβέρνησης αλλά και στις απίστευτες αθλιότητες που διαμείβονται στη διεθνή σκηνή. Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι μια θρησκευτική εορτή την οποία βέβαια κάθε συνεπής εκκοσμικευμένος Ελληνας μπορεί να μετατρέψει σε μια αργία κατά το δοκούν αναλόγως των αναγκών του, ψυχολογικών ή άλλων.

 

Οι μεγάλες θρησκευτικές εορτές σε μια χώρα όπως η δική μας ή και σε μια ολόκληρη ήπειρο όπως η Ευρώπη σηματοδοτούν μια γιγαντιαία εμπορική ευκαιρία για κάθε είδους τζίρο ή οικονομική διαδικασία. Είναι το πρόσχημα, η ευκαιρία να εορτάσουμε την αυτο-εκπλήρωσή μας σε έναν κόσμο και σε κοινωνίες οι οποίες δεν έχουν χάσει απλά τη συνοχή τους αλλά την ίδια την έννοια της ύπαρξής τους.

 

Το συναίσθημα, ευτυχώς ακόμα κυρίαρχο στοιχείο της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας, διαμορφώνει ή ανατρέπει τα όσα λογικά κατασκευάσματα έχουμε ορθώσει ανάμεσα σε μας και τη Φύση όπως και αυτά ανάμεσα στον φόβο και την ελπίδα.

 

Για τον Πλάτωνα η ελπίδα είναι αυτή που αποπλανά – και το θάρρος και ο φόβος ανόητοι σύμβουλοι και οι δύο. Αυτά ως μέρος της θνητότητας της ψυχής, πάθη δεινά αλλά αναγκαία. Και όμως όλα αυτά τα αρνητικά ιδιώματα στοιχειοθετούν και την ύπαρξή μας ως πράξη και την ιστορία στο σύνολό της.

 

Στην άκρη αυτής της χρονικής στιγμής στέκονται στους βράχους του Αιγαίου και των βουνών της χώρας τα ξωκλήσια της Παναγίας με τα 1.620 προσωνύμια όπως έχουν καταχωριστεί από τους ερευνητές του είδους, από Αβυσσος Ευσπλαχνίας έως Ψυχωφελής. Πολλά, πάρα πολλά για να είναι απλά μια παραξενιά ή ένα χόμπι των Ελλήνων να εφευρίσκουν ονόματα για ένα είδωλο ή μια ξενόφερτη θρησκευτική παράδοση, όπως θα πουν μερικοί. Η σημασία και ο συμβολισμός αυτών των ονομάτων είναι όχι ο φόβος, αλλά η ελπίδα και σε αντιπαράθεση με τον Πλάτωνα, οι συμβολισμοί των ονομάτων ως σημείων ελπίδας είναι αυτό που ακόμα συντηρεί σε εγρήγορσή τον ανθρωπισμό μας.

 

Κανείς δεν μπορεί να αναιρέσει το πάθος της ελπίδας από μας τους ανθρώπους. Και τίποτα δεν μπορεί να ακυρώσει τα σύμβολα της ελπίδας όπως η Παναγία. Η δογματική αντίληψη της θρησκείας ή το κρατικό πρόσωπο της Εκκλησίας ως ιεραρχικά δομημένης εξουσίας, ή ακόμη και μια σειρά από υποχρεωτικές συμπεριφορές οι οποίες σηματοδοτούν την προσκόλληση σε έναν δρόμο σωτηρίας, μπορεί να κάνει μερικούς να αισθάνονται άβολα ή και εχθρικά με ένα αρχέγονο σύμβολο μιας αντίληψης του ιερού στον κόσμο.

 

Για την πατρίδα μας, αυτή τη στιγμή, γη ιερή κατά τον Σολωμό μια και περικλείει τα λείψανα των όσων έζησαν και αγωνίστηκαν και υπέφεραν εδώ, η ιερότητα των συμβόλων και των αρχετύπων δεν ακυρώνεται από τη μικροψυχία ή την άκριτη προσκόλληση στην «πρόοδο», μια έννοια και μια πρακτική η οποία ασυλλόγιστα και ταυτόχρονα ασίγαστα έχει διαμορφώσει νέα οράματα, αλλά ταυτόχρονα ενυπάρχοντα με τα εξ ανάγκης πάθη αδιάσπαστα μέρη της θνητότητάς μας.

 

Αυτή η θνητότητα την οποία μας ανακαλύπτει ο αναστοχασμός είναι η κύρια αιτία του φόβου και της ελπίδας ως παραπλάνησης από τον φόβο. Γνωρίζουμε πως η θνητότητά μας δεν είναι ούτε αποδεκτή ούτε συμβατή από τη νόηση ως διαδικασία αυτογνωσίας. Οποιος έχει αποδεχθεί το επιστημονικό παράδειγμα ως το δέον του βίου του δεν είναι ο θνήσκων άνθρωπος αλλά αυτός της αιώνιας επιστροφής. Και βέβαια ο Νίτσε δεν σκότωσε τον Θεό, τον βρήκε ήδη νεκρό και πιστοποίησε τον θάνατό του ο οποίος είχε επέλθει ανεπίληπτα καθώς θα έλεγε ο Σικελιανός.

 

Ομως η βεβαίωση αυτή έχει γραφεί μάλλον πρόωρα ή και ασυναίσθητα μπροστά από τα θαύματα της τεχνολογίας και της προόδου παρά μπροστά από τα θαύματα της Παναγίας. Για τους αρχαίους θαύματα δεν υπήρχαν. Οι θεοί σύμβολα των φυσικών δυνάμεων υποτάσσονταν και αυτοί στην υπέρτατη ανάγκη, αυτή της Φύσης. Η ελπίδα, παραπλάνηση ακόμα και της Φύσης, καθυποτάσσει αυτό που όλοι φοβούνται, αυτό που επιβεβαιώνει την τυχαιότητα και της ύπαρξης και των παθών μας: τον τρόμο του θανάτου. Και αν υπάρχει ένα θαύμα αυτό είναι η συμφιλίωσή μας με τον θάνατο, η ελπίδα πως η ζωή ακόμα και αν δεν είναι αιώνια θα συνεχιστεί αναπόσπαστο στοιχείο της ανάγκης.

 

Η Ελλάδα ελπίζει γύρω από τα ξωκλήσια και τους βράχους. Δεν αποδέχεται τη μοίρα της. Ποτέ δεν την αποδέχτηκε όσο και αν η ίδια έκανε όλα τα λάθη για να τη διαμορφώσει σήμερα ως μια τραγωδία. Πλήθος αθώων και ασήμαντων ανθρώπων υποφέρουν και άλλοι έφυγαν από τη ζωή με τη βαθιά θλίψη της αποτυχίας που δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν. Ολοι αυτοί και οι γύρω τους είδαν τις ελπίδες τους να χάνονται μέσα στη δίνη της ανάγκης. Το ιερό όμως της ζωής δεν αναιρείται ούτε διαψεύδεται από τον φόβο. Η Παναγία εκοιμήθη, εμείς πρέπει να μείνουμε άγρυπνοι γύρω από όσα αγαπάμε και πιστεύουμε ιερά και απαραβίαστα.

 

Χαίρε η ακριβοσπάθιστη και η σεμνή

Χαίρε η προφητικιά και δαιδαλική.

Οδυσσέας Ελύτης, Αξιον Εστί

 

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

* Συγγραφέας. Το βιβλίο του «Το Κάλεσμα της Ερήμου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Νησίδες».