Του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή*

Είναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο και μπορεί να αποτελέσει αφορμή «σχολίων» το ερώτημα: Τουρισμός ώς τ’ αυτιά αρκεί για να σηκώσει το βάρος της «ανάπτυξης»; Με άλλα λόγια, η εμφανιζόμενη αύξηση του αριθμού των τουριστών και η εξ αυτού του λόγου θεαματική ανάκαμψη των εισπράξεων αποτελούν σταθερούς παράγοντες στρατηγικής για βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας; Και ακόμα πιο απλά: Ο τουρισμός θα εξελιχθεί σε άλλη μία ελληνική μονοκαλλιέργεια; Τα ισχυρά στοιχεία της Ελλάδας, δηλαδή οι ομορφιές, οι παραδόσεις, οι υπάρχουσες και προβλεπόμενες υποδομές είναι σε θέση να διαμορφώσουν εκείνη την ιδιαίτερη φυσιογνωμία, η οποία θα ενισχύσει τη ζήτηση αφίξεων και επιμήκυνσης της παραμονής;

Αδύνατα σημεία είναι πως ο ελληνικός τουρισμός παραμένει εποχικός στο μεγαλύτερο μέρος του και η σχετική εξομάλυνση της εποχικότητας, η οποία θα εξασφαλίζει μια λίγο-πολύ σταθερή ροή εισπράξεων, απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα και ανταγωνιστικές υπηρεσίες και βελτιωμένες υποδομές, δηλαδή νέες επενδύσεις. Οι απειλές που έχει να αντιμετωπίσει ο ελληνικός τουρισμός είναι εσωτερικές όσο και εξωτερικές. Εσωτερικές απειλές είναι η γενίκευση των «πακέτων» προσφορών, που διαταράσσουν και στρεβλώνουν την οικονομική πυραμίδα, όπου στην κορυφή της θα πρέπει να υπάρχουν άριστης ποιότητας χώροι και υπηρεσίες για υψηλά εισοδήματα, στο μέσο άριστης ποιότητας χώροι και υπηρεσίες για μεσαία εισοδήματα και στη βάση προσεγμένοι χώροι και αποδεκτές γενικά υπηρεσίες για ευρείες ομάδες επισκεπτών. Προς το παρόν, αυτή η πυραμίδα δεν φαίνεται να υπάρχει. Και η διαμόρφωσή της απαιτεί συνεννοήσεις, συμφωνίες που θα τηρηθούν και, οπωσδήποτε, επενδύσεις για να είναι ορατός ο ανταγωνισμός εντός του ίδιου επιπέδου. Εξωτερικές απειλές είναι ο ανταγωνισμός των χωρών της Μεσογείου, στην οποία φτάνει το μεγαλύτερο ποσοστό των τουριστών.

Είναι βέβαιο πως οι πολιτικές και γεωπολιτικές ανακατατάξεις, οι οποίες προς το παρόν δεν φαίνεται να δημιουργούν σταθερότητα στην περιοχή, απειλούν ήδη τον ελληνικό τουρισμό με αφορμές που είναι δύσκολο να προβλεφτούν. Σε αυτό το περιβάλλον, οι ευκαιρίες δεν είναι άλλες από βελτιώσεις, αναβαθμίσεις, αναπλάσεις των υπαρχουσών υποδομών και από επενδύσεις συναφείς προς τη φυσιογνωμία της χώρας, ικανές να εξομαλύνουν την εποχικότητα.

Τουρισμός ώς τ’ αυτιά λοιπόν; Αν δεχτούμε πως η απάντηση είναι «ναι», πώς προχωρούμε; Προς το παρόν, θα λάβουμε υπόψη τα σχόλια της αδημοσίευτης ακόμα έρευνας του αμερικανικού Levy Economics Institute του Bard College, το οποίο λειτουργεί άτυπα ως de facto συμβουλευτικό σώμα διαμόρφωσης οικονομικής πολιτικής σε πλήθος κρατών. Πρόεδρός του είναι ο καθηγητής Oικονομικών του Bard College Δημήτρης Παπαδημητρίου και στο διοικητικό του συμβούλιο συμμετέχουν κορυφαίοι οικονομικοί παράγοντες. Στη στρατηγική ερευνητική ανάλυση με τίτλο «Θα σώσει ο τουρισμός την Ελλάδα;» η απάντηση είναι αρνητική υπό τις παρούσες συνθήκες, όπου τα αδύνατα σημεία δεν φαίνεται να υποχωρούν. Η αλλαγή δημοσιονομικής πολιτικής για την προώθηση της μείωσης της άμεσης και έμμεσης φορολογίας, σε συνδυασμό με ένα στοχευμένο πρόγραμμα δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων χρονίζει, προσκρούει σε μια πολυκομματική παρεμπόδιση στοιχειώδους έστω στρατηγικής αποσαφήνισης, στην ανακριβή όσο και ασταθή εικόνα της προσφοράς, στην εκμετάλλευση ανθρώπινου δυναμικού και υποδομών που, σε μεγάλο βαθμό, τελούν υπό δυσλειτουργία και παραμένουν σε δράση με λογιών τεχνάσματα, στην εξάρτηση από αστάθμητους παράγοντες, που έχουν αποτέλεσμα σημαντικές απώλειες εσόδων.

Ακόμα και αν δεχτούμε πως, έτσι όπως είναι τα πράγματα, υπάρχει αντιμετώπιση της ανεργίας, η ανάλυση του Levy Economics Institute σημειώνει: «Για το έτος που έληξε το πρώτο τρίμηνο του 2014, η καθαρή απασχόληση στον τομέα του τουρισμού αυξήθηκε μόλις κατά 3.150 εργαζομένους, γεγονός που προκύπτει από την αύξηση των μισθωτών του κλάδου κατά 5.925 και την παράλληλη μείωση των ιδιοαπασχολούμενων κατά 2.775. Ετσι, ο τομέας του τουρισμού μπορεί να συνεπάγεται ταυτόχρονη αύξηση της παραγωγικότητας και ένα μικρότερο εν δυνάμει περιθώριο απορρόφησης της ανεργίας». Και αν υποψιαζόμαστε πως το Levy Economics Institute δεν ξέρει τι λέει, τι βλέπουμε αν σηκώσουμε το χαλί; Θέλουμε να σκουπίσουμε τη βρομιά που υπάρχει;

* Συγγραφέας