Του Βίκτωρα Νέτα
Τα όσα θλιβερά, διχαστικά και απαράδεκτα έγιναν στις εκδηλώσεις για την επέτειο των 40 χρόνων από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ προκαλούν απογοήτευση για τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και ιδιαίτερα των πολιτικών κομμάτων της χώρας. Και θέτουν επιτακτικά την ανάγκη δημιουργίας, επιτέλους, κομμάτων αρχών, με συγκεκριμένα προγράμματα ιδεολογικής καθαρότητας και δημοκρατικής λειτουργίας, που θα εξασφαλίζουν την ουσιαστική συμμετοχή της λαϊκής βάσης σε όλα τα κομματικά όργανα ώστε να ασκείται έλεγχος στην ηγεσία.
Αν το ΠΑΣΟΚ ήταν ένα κόμμα αρχών και πορευόταν με συνέπεια προς τις προγραμματικές του διακηρύξεις εκφράζοντας τον κεντροαριστερό πολιτικό χώρο, ασφαλώς δεν θα καταποντιζόταν στο 12,28%, που πήρε στις εκλογές της 17ης Ιουνίου 2012, και στο σημείο να του δίνουν οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις μονοψήφιο ποσοστό εκλογικής δύναμης και καμιά προοπτική ανάκαμψης. Για να λειτουργήσει, όμως, αποτελεσματικά ένα σύγχρονο κόμμα αρχών, δεν είναι αρκετό να έχει άξια έως και χαρισματική ηγεσία, όπως και ικανά στελέχη. Χρειάζεται και το εκλογικό σώμα να έχει πολιτική παιδεία και να μην παρασύρεται από δημαγωγικές διακηρύξεις και υποσχέσεις που δεν έχουν αντίκρισμα. Κέρδισε το ΠΑΣΟΚ το 1981 (όταν πήρε 48,06% και 170 έδρες) την εξουσία με την υπόσχεση της αλλαγής, δηλαδή με δημαγωγικές διακηρύξεις και υποσχέσεις που δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει; Αν δεν τηρούσε το μεγαλύτερο μέρος των υποσχέσεών του δεν θα κέρδιζε και τις εκλογές του 1985 (πήρε 45,2% και 161 έδρες). Εχασε με το σκάνδαλο Κοσκωτά τις εκλογές του 1989 και του 1990, αλλά τις ξανακέρδισε το 1993 και το 1996.
Παρέμενε το ΠΑΣΟΚ επί 20 χρόνια ένα πανίσχυρο κόμμα εξουσίας, αλλά καταποντίστηκε μετέχοντας στην κυβέρνηση συνεργασίας με τη Δεξιά, αφού προηγουμένως «έσκασε» στα χέρια του με την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου η οικονομική κρίση, που ήταν φανερή από το 1985, όταν ανοιχτά την προέβλεπε και προειδοποιούσε ο Ανδρέας Παπανδρέου, δηλώνοντας: «Ή το έθνος θα εξαφανίσει την υπερχρέωσή του ή η υπερχρέωση θα αφανίσει το έθνος».
Μια αστοχία, αυτή του Γιώργου Παπανδρέου και προπαντός ο εφησυχασμός των κυβερνητικών στελεχών σάρωσαν και «έσβησαν» όλο το έργο του ΠΑΣΟΚ, ειδικά εκείνο της πρώτης περιόδου των κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου, όταν πραγματικά εφαρμόστηκαν ουσιαστικά και τολμηρά μέτρα αλλαγής. Είναι, ωστόσο, άδικο να μηδενίζονται οι μεγάλες θεσμικές αλλαγές που έγιναν από τις πρώτες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, τις οποίες θα έπρεπε τα ίδια τα στελέχη του Κινήματος να περιφρουρήσουν και να επεκτείνουν. Επειδή είναι ασθενής η μνήμη των Ελλήνων ψηφοφόρων, αξίζει να τις υπενθυμίσουμε.
Οπως προεκλογικά υποσχέθηκε με τις προγραμματικές του δηλώσεις το ΠΑΣΟΚ, όταν ανέλαβε την εξουσία αναγνώρισε την εθνική αντίσταση, κατάργησε τους φακέλους κοινωνικών φρονημάτων, επέτρεψε την επιστροφή των πολιτικών προσφύγων, θεσμοθέτησε την κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων, έδωσε δικαίωμα ψήφου στα 18 από τα 21 χρόνια, αναμόρφωσε το οικογενειακό δίκαιο, καθιέρωσε την ισότητα των δύο φύλων, δημιούργησε το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων. Στα μέτρα για τους εργαζομένους περιέλαβε την επέκταση της πενθήμερης εργασίας και την ετήσια άδεια τεσσάρων εβδομάδων. Γενναία ήταν τα μέτρα για τους ασθενέστερους και τους μη προνομιούχους, με κυριότερα την καθιέρωση της ΑΤΑ (Ατομική Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή), αύξηση των κατώτερων ορίων συντάξεων και ημερομισθίων έως και 100%, ίδρυση των ΚΑΠΗ (Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων) και πολλά άλλα.
Ολα αυτά τα κοινωνικά μέτρα είχαν μεγάλο κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό. Το δημόσιο χρέος όπως και τα ελλείμματα αυξήθηκαν επικίνδυνα, οπότε και χρειάστηκε να ληφθούν μέτρα. Αναγκάστηκε η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, για να αντιμετωπίσει το κύμα των παροχών, να υποτιμήσει τη δραχμή στις 9 Ιανουαρίου 1983. Ακόμη πιο σκληρά μέτρα λιτότητας θα ληφθούν στη δεύτερη τετραετία της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ με το «πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας», που εφαρμόστηκε με υπουργό Οικονομίας τον Γεράσιμο Αρσένη και συνεχίστηκε με υπουργό τον Κώστα Σημίτη. Με το πρόγραμμα αυτό στις 11 Οκτωβρίου 1985 υποτιμήθηκε η δραχμή κατά 15%, «πάγωσαν» οι μισθοί στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και συγκρατήθηκαν τα δημόσια έξοδα, με περιορισμό κυρίως των κοινωνικών δαπανών.
Τα παθήματα του ΠΑΣΟΚ πρέπει να γίνουν μαθήματα για όλα τα κόμματα. Ιδιαίτερα εκείνα που διεκδικούν την εξουσία οφείλουν να λένε την αλήθεια στους ψηφοφόρους, να δημοσιεύουν προγράμματα με πλήρη, αξιόπιστα στοιχεία και προπαντός με κοστολόγηση των υποσχέσεών τους. Με δημαγωγικές διακηρύξεις μπορεί ένα κόμμα να προσελκύσει ψηφοφόρους και να κερδίσει τις εκλογές. Αν, όμως, οι διακηρύξεις δεν έχουν αντίκρισμα, το κόμμα θα καταποντιστεί, γιατί θα το εγκαταλείψουν οι εξαπατηθέντες ψηφοφόροι του. Ευθύνες απέναντι στο εκλογικό σώμα δεν έχουν μόνο τα κόμματα εξουσίας, αλλά και εκείνα της αντιπολίτευσης, που χρέος έχουν να ελέγχουν και, στο όνομα των ψηφοφόρων, να απαιτούν την αλήθεια. Αν έτσι λειτουργούσε το πολιτικό σύστημα, δεν θα φτάναμε με την υπερχρέωση στον αφανισμό.
