Ο Αντρέας Σπάιτ συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο ειδικευμένων Γερμανών δημοσιογράφων στο ζήτημα της Ακροδεξιάς. Το τελευταίο του βιβλίο (μαζί με τον Martin Langebach) που ονομάζεται «Η ριζοσπαστική Δεξιά της Ευρώπης – Κινήματα και κόμματα στους δρόμους και στα κοινοβούλια», είναι ένα δημοσιογραφικό ταξίδι σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, μεταξύ άλλων και στην Ελλάδα, όπου οι συγγραφείς γνώρισαν το φαινόμενο της ανόδου της Χρυσής Αυγής. Αρχές Σεπτεμβρίου βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη καλεσμένος στο πέμπτο φεστιβάλ της Αμεσης Δημοκρατίας, στο πάνελ «Η απειλή του νέου ολοκληρωτισμού και η ανάκαμψη της Ακροδεξιάς στον διεθνοποιημένο καπιταλισμό».
Στους John Malamatinas, Νίκο Φωτόπουλο
• Οι τελευταίες ευρωεκλογές επιβεβαίωσαν σε πολλές χώρες την άνοδο διαφόρων δεξιών μορφωμάτων. Ποια είναι η γνώμη σου;
Τα τελευταία χρόνια η Ακροδεξιά στην Ε.Ε. κατάφερε να επωφεληθεί από την οικονομική κρίση και τις δημοσιονομικές δυσκολίες. Ο κυρίαρχος νεοφιλελευθερισμός και η πίεση για πιο ευρεία χρήση της αγοράς -αυτό αποδεικνύουν διάφορες έρευνες- προκαλούν το αίσθημα της δεξιάς μνησικακίας. Αυτή η οικονομική πολιτική ενδυνάμωσε από μόνη της μια επαν-εθνικοποίηση της πολιτικής και μια εθνοποιήση του κοινωνικού. Αυτή την κοινωνική ατμόσφαιρα κατάφεραν να εκμεταλλευτούν και στις εκλογές τα ριζοσπαστικά ακροδεξιά κόμματα. Τα κόμματα όπως το Front National, το UKIP και η Χ.Α. αντέδρασαν με διαφορετικό τρόπο. Στη ρητορική του το Front National προσπαθεί να παρουσιαστεί λιγότερο ριζοσπαστικό, δεν μιλάει πια για φυλές αλλά για πολιτισμούς, για να δικαιολογήσει τον διαχωρισμό και τον αποκλεισμό πληθυσμιακών ομάδων. Το UKIP του Νάιτζελ Φάρατζ, σε σύγκριση με άλλα ακροδεξιά κόμματα έχει μια πολύ στενή πολιτική ατζέντα – όπως το παραδέχεται ο ίδιος ο Φάρατζ. Προωθεί τη ριζοσπαστική έξοδο από την Ευρώπη. Η Χ.Α. του Νικόλαου Μιχαλολιάκου ακολουθεί δημόσιες μαχητικές δράσεις και δεν βάζει ούτε καν νερό στο κρασί της για να μετριαστούν λίγο οι ακραίες της θέσεις για την απόκτηση ψήφων. Ολα αυτά τα κόμματα τα ενώνουν τα τέσσερα «όχι»: όχι στην Ε.Ε., όχι στη μετανάστευση, όχι σε μια ανοιχτή πλουραλιστική κοινωνία και όχι στον υποτιθέμενο εξισλαμισμό της ευρωπαϊκής Δύσης.
• Στη Γερμανία πρώτη φορά ένα κόμμα από τον ακροδεξιό χώρο, το AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) κατάφερε να κερδίσει ψηφοφόρους δεξιά της χριστιανοδημοκρατικής CDU. Ποια είναι η δυναμική της;
Αυτά τα τέσσερα «όχι» ενσαρκώνει και το AfD. Πριν από δυο βδομάδες κατάφερε το νεότερο κόμμα της Γερμανίας στη Σαξονία την είσοδο με 10% στο Κοινοβούλιο του κρατιδίου. Στη Γερμανία έρευνες έδειξαν ότι ένα κόμμα δεξιά από τη συντηρητική CDU/CSU και όχι τόσο ακροδεξιό όσο το NPD (Εθνικοδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας) έχει δυνατότητες επιτυχίας. Αυτό το νέο κόμμα εκπροσωπεί παλιές δυσαρέσκειες στη δεξιά πλευρά της κοινωνίας. Η κορυφαία υποψήφιος του AfD στη Σαξονία, Φράουκε Πέτρι, περιγράφει το κόμμα της ως «δημοκρατικά δεξιό». Στις προεκλογικές εκστρατείες όμως το AfD εμφανίζεται με εθνικιστική και κοινωνικο-ρατσιστική ρητορεία.
• Τι γίνεται με το αδελφό κόμμα της Χ.Α. στη Γερμανία, το NPD;
Οι εκλογές στη Σαξονία αποτέλεσαν ήττα για το NPD (σύμφωνα με τα μέχρι τώρα γνωστά αποτελέσματα). Στις 31 Αυγούστου έλειπαν από το κόμμα, του οποίου ηγείται ο Ούντο Πάστερς, περίπου 800 ψήφοι για να μπει τρίτη φορά στη σειρά στο Κοινοβούλιο του κρατιδίου στη Δρέσδη. Ενας λόγος γι’ αυτό ήταν ότι το AfD κατάφερε με συνθήματα όπως «Οχι μετανάστες στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης» να αφαιρέσει 13.000 ψήφους από το NPD. Επιπρόσθετοι λόγοι γι’ αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν τα εσωτερικά προβλήματα του NPD, από προσωπικές διαφωνίες μέχρι ζήλιες. Τα τελευταία χρόνια διατηρούσε το NPD και επαφή με τη Χρυσή Αυγή, όπου έμαθε πώς η Χ.Α. εκμεταλλευόταν επιτυχημένα τις κρίσεις της.
• Γιατί το φαινόμενο Χρυσή Αυγή είχε τέτοια άνοδο;
Από τις έρευνές μου στην Ελλάδα έμεινα έκπληκτος από το πόσο πολύ η κρίση και η πολιτική λιτότητας επιβάρυναν τη μεσαία τάξη καθώς και από την ενσυναίσθηση και την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων. Σε πολλές αιτίες οφείλεται στην επιτυχία της Χ.Α., όπως η απογοήτευση από άλλα κόμματα ή από το κοινοβουλευτικό σύστημα ή η ρατσιστική μνησικακία. Αλλά εδώ πρέπει να αναφερθεί ακόμη μια αιτία: η Ε.Ε. με τα προγράμματα λιτότητας έχει το δικό της μερίδιο ευθύνης σε αυτή την εξέλιξη.
• Πολλά ΜΜΕ προσκαλούσαν επί μήνες ασχολίαστα τους νεοναζί. Ποιος θα έπρεπε να είναι ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης;
Η συζήτηση είναι σε κάθε χώρα πολύ περίπλοκη. Πάντως, η ακροδεξιά ιδεολογία πρέπει να αμφισβητηθεί και να υπάρξει αντίδραση στις δράσεις τους στους δρόμους, χωρίς όμως να αγνοηθεί το κοινωνικό πλαίσιο. Η σιωπή των μίντια δεν βοηθάει καθόλου. Απερίσκεπτες αναφορές στη μετανάστευση και την προσφυγιά ενισχύουν το αίσθημα της ακροδεξιάς μνησικακίας.
• Στην Ελλάδα, εκτός από τη Βουλή, η Χρυσή Αυγή εκπροσωπείται πλέον και σε αρκετά δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια. Πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί σε επίπεδο αυτοδιοίκησης;
Πιστεύω ότι άργησε μια σκληρή αντιπαράθεση με το περιεχόμενο των θέσεων και τη δράση της Χ.Α. Επίσης δεν βρέθηκε ακόμα στη Βουλή και στην αυτοδιοίκηση ένας κοινός τρόπος αντίδρασης. Αυτό συνέβη σε πολλές χώρες. Στη Γερμανία πήρε πολύ χρόνο μέχρι να βρουν όλα τα δημοκρατικά κόμματα τρόπο αντιμετώπισης του NPD στα κοινοβούλια των κρατιδίων και σε τοπικό επίπεδο. Τελικά συμφώνησαν να μη γίνεται δεκτό κανένα αίτημα του ΝPD, και να αποκαλύπτεται το περιεχόμενό τους. Στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν εκδηλώθηκαν ακόμα τέτοιες σκέψεις.
• Νομίζεις ότι τα ακροδεξιά-ναζιστικά κόμματα στην Ευρώπη πρέπει να τεθούν εκτός νόμου;
Σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει παρόμοια εμπειρία. Μετά την απαγόρευση βέβαια δεν εξαφανίζονται ο ρατσισμός και ο αντισημιτισμός. Οι απαγορεύσεις όμως αφαιρούν το προσωπείο της νομιμότητας και βάζουν φρένο στην κρατική χρηματοδότηση και την εκμετάλλευση δημοκρατικών δικαιωμάτων. Δεν μπορούν πια αυτές οι οργανώσεις να νομιμοποιήσουν τον ρατσιστικό λόγο ως προεκλογικό αγώνα. Η απαγόρευση μπορεί να είναι και πολιτικό σήμα: ώς εδώ και μη παρέκει. Δεν ισχύει ότι η απαγόρευση ωθεί τις ομάδες αυτές στην παρανομία. Η Ιστορία δείχνει ότι οι ακροδεξιοί παίρνουν τα όπλα και παρανομούν όταν το θέλουν, ανεξάρτητα από κρατικές απαγορεύσεις.
• Από τις έρευνές σου, εκτιμάς ότι υπάρχει κάποιο διευθυντήριο ή έστω κάποια δίοδος επικοινωνίας και συνεννόησης των ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη που φθάνει ώς τη Χρυσή Αυγή;
Τα τελευταία χρόνια ενδυναμώθηκαν οι επαφές της Χ.Α. με ομάδες στην Ιταλία και τη Γερμανία
