Για ποιους λόγους έχει βαλτώσει η διαδικασία επίλυσης και ποιες προοπτικές αναθέρμανσης διαφαίνονται στον ορίζοντα
Του Αλέξη Ηρακλείδη*
Την Κυριακή 17 Φεβρουαρίου πραγματοποιούνται οι προεδρικές εκλογές στην Κυπριακή Δημοκρατία. Θα μπορέσει άραγε ο νικητής των εκλογών να δείξει θάρρος και πυγμή και να προχωρήσει στην επίλυση του Κυπριακού; Οι δύο από τους τρεις επικρατέστερους υποψηφίους, ο Νίκος Αναστασιάδης (Δημοκρατικός Συναγερμός) και ο Σταύρος Μαλάς (ΑΚΕΛ) έχουν τη θέληση και τα προσόντα να το καταφέρουν και ας ελπίσουμε ότι δεν θα διστάσουν όπως ο Χριστόφιας. Οσο για τον τρίτο υποψήφιο, Γιώργο Λιλλήκα, κινείται στον αστερισμό του εθνικισμού όπως ο μέντοράς του Τάσσος Παπαδόπουλος, ο οποίος κατά τη θητεία του με την αδιαλλαξία του ενταφίασε την προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού.
Από το 2010 και μετά η επίλυση του Κυπριακού βρίσκεται σε πλήρη αδράνεια. Μπορεί οι συνομιλίες τυπικά να συνεχίζονται και ο γ.γ. του ΟΗΕ να φαίνεται ότι δείχνει ενδιαφέρον (αν και βρίσκονται στα όριά της υπομονής τους και αυτός και ο μεσολαβητής Ντάουνερ), όμως οι συνομιλίες έχουν παγώσει σε σημείο ώστε να κινδυνεύουν να εκφυλιστούν. Η ελπιδοφόρα προοπτική που υπήρχε στην αρχή των συνομιλιών Χριστόφια-Ταλάτ (όπου υπήρχε σύγκλιση στα μισά κύρια σημεία, συγκεκριμένα σε διακυβέρνηση, μοίρασμα της εξουσίας, οικονομικά και θέματα που αφορούν την Ε.Ε.) έχει χαθεί. Η οριστική διχοτόμηση είναι τώρα προ των πυλών ακόμη περισσότερο απ' ό,τι με το δημοψήφισμα κατά του σχεδίου Ανάν την 24η Απριλίου του 2004. Τα άμεσα αίτια για αυτή την κατάσταση που είναι σε βάρος των Ελληνοκυπρίων είναι τέσσερα:
1.Το γεγονός ότι η ομοσπονδιακή λύση στη βάση της νομικής ισότητας μεταξύ των δύο κοινοτήτων δεν είναι δημοφιλής στους Ελληνοκύπριους, με άλλα λόγια δεν θέλουν τη μόνη εφικτή λύση για την άρση της διχοτόμησης και την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων. Σε γκάλοπ που έγινε στα μέσα του 2012, σε περίπτωση δημοψηφίσματος το 51% θα ψήφιζε «όχι» και μόνο το 18% «ναι» στην ομοσπονδιακή λύση.
2.Η ελληνοκυπριακή ηγεσία υπό τον πρόεδρο Χριστόφια φάνηκε κατώτερη των περιστάσεων και ενώ ξεκίνησε με ελπίδες και δυναμισμό, στη συνέχεια δείλιασε και δεν προχώρησε σε συμφωνία με τον Ταλάτ όσο ο δεύτερος παρέμενε ηγέτης των Τουρκοκυπρίων. Η στάση αυτή του Χριστόφια σπίλωσε την εικόνα του ΑΚΕΛ ως του κατ' εξοχήν μεγάλου κόμματος που ιστορικά ήθελε επίλυση από το 1975 και μετά.
3.Η προφανής στροφή των Τουρκοκυπρίων προς το πιο αδιάλλακτο στρατόπεδο, όπως φάνηκε με την εκλογική νίκη του Ερογλου το 2010. Με τον Ερογλου στα πράγματα μια από κοινού επίλυση είναι σχεδόν αδύνατη. Αυτό που σώζει λίγο την κατάσταση είναι ότι ο ίδιος είναι πολύ περιορισμένων ικανοτήτων και αν πιεστεί αρκούντως από την Αγκυρα δεν έχει το κύρος να στυλώσει τα πόδια με επιτυχία όπως ο Ντενκτάς.
4.Η στάση της Τουρκίας, που υπό το δίδυμο Ερντογάν-Νταβούτογλου έχει χάσει το ενδιαφέρον της για την Ευρώπη (ένταξη στην Ε.Ε.) και κατά συνέπεια η επίλυση του Κυπριακού (που ήταν ειλικρινής το 2004-10) δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα. Ετσι η Ε.Ε., που αποτελούσε καταλύτη για την επίλυση το 1995-2004, δεν έχει καμία δυνατότητα ούτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να επηρεάσει τα πράγματα.
Πίσω από τους άμεσους λόγους που τα πράγματα έχουν βαλτώσει κρύβονται άλλοι βαθύτεροι λόγοι που καθιστούν την επίλυση-επανένωση σχεδόν σισύφεια. Στην πλειοψηφία τους οι Ελληνοκύπριοι δεν έχουν διάθεση να μοιραστούν την εξουσία με τους Τουρκοκύπριους, τους οποίους επιπλέον δεν σέβονται ως ισάξιους και θεωρούν ξένους πολιτιστικά και κατώτερους. Οι Ελληνοκύπριοι είναι οι περισσότεροι βολεμένοι με την ντε φάκτο διχοτόμηση και θεωρούν την επανένωση άκρως επικίνδυνη προοπτική.
Η υπάρχουσα διχοτόμηση μπορεί να θεωρείται απαράδεκτη και καταδικαστέα, όμως μόνο το 20-25% (στην καλύτερη περίπτωση) των Ελληνοκυπρίων είναι έτοιμο να αγκαλιάσει τους Τουρκοκύπριους ως Κύπριους και αποδέχεται τις ευθύνες για τη δυσάρεστη πορεία του Κυπριακού από τον Δεκέμβριο του 1963 μέχρι τον Ιούνιο του 1974 όταν οι Ελληνοκύπριοι ήταν οι θύτες και οι Τουρκοκύπριοι τα θύματα.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
* Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέας δύο βιβλίων για το Κυπριακό και την επίλυσή του.
