Του Βίκτωρα Νέτα
Οσοι άντεξαν… -και ήταν μάλλον λίγοι- να παρακολουθήσουν την τριήμερη συζήτηση στη Βουλή, για την ψήφο εμπιστοσύνης που ζήτησε η κυβέρνηση, δεν έμαθαν τίποτε περισσότερο από όσα γνώριζαν, δηλαδή δεν έγιναν πιο σοφοί για την κατάσταση της χώρας, την οικονομική κρίση και την αντιμετώπισή της. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση επανέλαβαν τα ήδη γνωστά, που εκθέτουν οι βουλευτές τους καθημερινά και μονότονα στα ανούσια τηλεοπτικά παράθυρα των μονολόγων. Οι πολιτικοί αρχηγοί αντάλλαξαν μεταξύ τους πυρά, μάλλον άσφαιρα. Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς προσπάθησε να δώσει μια εικόνα αισιοδοξίας και πρόβαλε τον κίνδυνο καταστροφής του έργου της κυβέρνησής του, αν γίνουν τώρα εκλογές και η σημερινή αξιωματική αντιπολίτευση αναλάβει την εξουσία. Από την πλευρά του, ο Αλέξης Τσίπρας προσπάθησε να κατεδαφίσει την εικόνα του κυβερνητικού έργου και υποσχέθηκε την εφαρμογή μιας αποτελεσματικής πολιτικής αντιμετώπισης της κρίσης, στην οποία περιλαμβάνονται και παροχές. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση έδειξαν να μην αντιλαμβάνονται πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση της χώρας και πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη προσέγγισης των πολιτικών δυνάμεων για να εξυπηρετηθεί το εθνικό συμφέρον, που έχει παραμεριστεί γιατί κυριαρχεί το κομματικό συμφέρον.
Ευτυχώς κάποιοι βουλευτές, περίπου δώδεκα, έδωσαν κάποιο νόημα στην τριήμερη συζήτηση και συμμερίστηκαν την αγωνία της κοινής γνώμης με τις προτάσεις τους να σχηματιστεί κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» ή κυβέρνηση «εθνικού σκοπού», κατά την ορολογία που χρησιμοποίησαν. Ζήτησαν δηλαδή να σχηματιστεί κυβέρνηση ευρύτερης συνεργασίας των κομμάτων με στόχο να εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας από τη σημερινή Βουλή και να αποφευχθούν πρόωρες εκλογές. Ο βουλευτής και πρώην υπουργός Δημ. Κρεμαστινός προσδιόρισε ότι πρέπει να σχηματιστεί «κυβέρνηση κοινού στόχου ευρύτερης συνεργασίας» με πρωθυπουργό ευρύτερης αποδοχής, ακόμη και με εναλλασσόμενο πρωθυπουργό.
Κατ’ επανάληψη από αυτήν τη σελίδα υποστήριξα ότι, μόλις ξέσπασε η κρίση θα έπρεπε για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της, να σχηματιστεί οικουμενική κυβέρνηση, όπως συνέβη κατά το παρελθόν. Αυτό ήταν και το μήνυμα που έστειλαν οι ψηφοφόροι από τις κάλπες. Δεν έδωσαν στις εκλογές σε κανένα κόμμα ποσοστό που να του εξασφαλίσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να σχηματίσει αυτοδύναμη μονοκομματική κυβέρνηση. Ζητούσε, δηλαδή, το εκλογικό σώμα συνεργασία των κομμάτων, γιατί έκρινε ότι κανένα κόμμα μόνο του δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την κρίση. Οι κυβερνήσεις συνεργασίας είναι σύνηθες φαινόμενο σε πολλές χώρες της Ευρώπης, όχι όμως και στην Ελλάδα, όπου με καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα εξασφαλίζει το πρώτο κόμμα την πλειοψηφία στη Βουλή, χωρίς να έχει και την πλειοψηφία στα ποσοστά ψήφων, δηλαδή πάνω από το 50%.
Μεταπολεμικά μόνο σε δύο εκλογές το πρώτο κόμμα πήρε την πλειοψηφία σε ψήφους: στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964 η Ενωση Κέντρου με τον Γεώργιο Παπανδρέου πήρε το 52,72% των ψήφων και το 1974 η Νέα Δημοκρατία με τον Κων. Καραμανλή πήρε το 54,37% των ψήφων. Με το σύστημα της απλής και άδολης αναλογικής, που εισηγήθηκε το 1926 ο Αλέξ. Παπαναστασίου, έγιναν μεταπολεμικά μόνο δύο εκλογικές αναμετρήσεις, το 1989 και το 1990. Ολες οι άλλες έγιναν με τα καλπονοθευτικά συστήματα του πλειοψηφικού, του «τριφασικού» (ήταν μείγμα πλειοψηφικού και αναλογικής) και της ενισχυμένης αναλογικής, που εύστοχα χαρακτηρίστηκε «ενισχυμένη δυσαναλογική».
Κατά το ισχύον Σύνταγμα, οι κυβερνήσεις που έχουν κοινοβουλευτική πλειοψηφία μπορούν να αλλάζουν το εκλογικό σύστημα και να το φέρνουν στα μέτρα του κόμματός τους. Ετσι φτάσαμε στο σημερινό τερατώδες εκλογικό σύστημα. Από την κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη ψηφίστηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2004 ο νόμος που διαμόρφωσε ο τότε υπουργός Εσωτερικών Κώστας Σκανδαλίδης, με τον οποίο το πρώτο κόμμα εξασφάλιζε αυτοδυναμία σε βουλευτικές έδρες με ποσοστό 41% και πάνω, διότι έπαιρνε ως «δώρο» 40 επιπλέον έδρες, οι οποίες «κόβονταν» από τα άλλα κόμματα. Τον νόμο τροποποίησε η Νέα Δημοκρατία με νόμο του υπουργού της Προκόπη Παυλόπουλου (Ν. 3636 της 30-1/1-2-2008) και έκανε ακόμη πιο καλπονοθευτικό το εκλογικό σύστημα αυξάνοντας σε 50 τις 40 έδρες-«δώρο», που παίρνει το πρώτο αυτοτελές κόμμα και εξασφαλίζει αυτοδυναμία σε βουλευτικές έδρες με 39,2% σε ψήφους!
Στην Ελλάδα, δυστυχώς, τα πολιτικά κόμματα δεν έμαθαν να συνεργάζονται, όταν το υπαγορεύει εθνική ανάγκη. Εμαθαν να αλληλοκατηγορούνται με σφοδρότητα, μέχρι του σημείου να προκαλείται διχασμός και να οδηγείται η χώρα σε συμφορές. Από τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους έως τις μέρες μας σχηματίστηκαν υπό την πίεση γεγονότων μόνο 14 κυβερνήσεις συνεργασίας, οι περισσότερες από τις οποίες έμειναν στην εξουσία μόλις μερικές εβδομάδες ή λίγους μήνες, χωρίς να δημιουργήσουν παράδοση προσέγγισης των συγγενών ή και των αντίπαλων πολιτικών παρατάξεων. Να απαριθμήσουμε, λοιπόν, τις κυβερνήσεις συνεργασίας: Πρώτη είναι η οικουμενική του Κων. Κανάρη το 1877 στην οποία μετείχαν ο Αλέξ. Κουμουνδούρος, ο Χαρ. Τρικούπης, ο Θεόδ. Δηλιγιάννης, ο Επαν. Δεληγεώργης και ο Θρασύβουλος Ζαΐμης. Επόμενη ήταν η επίσης οικουμενική του Αλέξ. Ζαΐμη το 1926, που σχηματίστηκε από τα τέσσερα πρώτα κόμματα (2 βενιζελικά και 2 αντιβενιζελικά). Το 1944, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας σχηματίστηκε από τον Γ. Παπανδρέου κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, η οποία έπεσε μετά την αποχώρηση των υπουργών του ΕΑΜ. Το 1946 η κυβέρνηση του Παναγ. Πουλίτσα άντεξε μόνο δύο εβδομάδες. Το 1947 η κυβέρνηση συνασπισμού του Δημ. Μαξίμου όλων των αστικών κομμάτων κράτησε μερικούς μήνες. Τη διαδέχτηκε η κυβέρνηση Θεμ. Σοφούλη τον ίδιο χρόνο και τον Ιούνιο του 1949 η κυβέρνηση Αλέξ. Διομήδη, που έμεινε ώς τον Ιανουάριο του 1950. Μόνο μερικές εβδομάδες έμεινε το 1950 η κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου, που σχημάτισαν κεντρώοι πολιτικοί με το Λαϊκό Κόμμα. Περίπου δύο χρόνια (1951-1952) έμεινε στην εξουσία η κυβέρνηση ΕΠΕΚ-Φιλελευθέρων με πρωθυπουργό τον Νικ. Πλαστήρα. Από τον Δεκέμβριο του 1966 έως τον Απρίλιο του 1967 έμεινε η κυβέρνηση Ιωάν. Παρασκευόπουλου, που στήριξαν η Ενωση Κέντρου και η ΕΡΕ. Η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Κων. Καραμανλή, μετά την πτώση της χούντας, έμεινε από το τέλος Ιουλίου έως τον Νοέμβριο του 1974. Την 1η Ιουλίου 1989 Νέα Δημοκρατία και Συνασπισμός σχημάτισαν κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Τζαννή Τζαννετάκη, που έμεινε ώς τις 12 Οκτωβρίου. Οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Ξεν. Ζολώτα έμεινε στην εξουσία από τον Νοέμβριο 1989 έως τον Απρίλιο 1990. Η κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου (τη στήριξαν ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και ΛΑΟΣ) σχηματίστηκε το 2011 και έμεινε ώς τον Μάιο του 2012. Η σημερινή κυβέρνηση συνεργασίας Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ με πρωθυπουργό τον Αντώνη Σαμαρά είναι στην εξουσία από το 2012.
Αυτοδύναμες μονοκομματικές κυβερνήσεις, ακόμη και με καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα, δεν μπορούμε να έχουμε. Επομένως θα πρέπει τα κόμματα να μάθουν να συνεργάζονται και να εξαντλείται η τετραετία.
