Του Γιώργου Μαργαρίτη*
Ολοι γνωρίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελείται από ισότιμους, ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, εταίρους. Ολοι, μεγάλοι ή μικροί, πλούσιοι ή φτωχοί, συναντιούνται σε τακτά διαστήματα γύρω από το κοινό τραπέζι και συζητούν τα προβλήματα της ενωμένης (κατά τα 27 πεντηκοστά) ηπείρου. Ακόμα και οι πλέον μικροί έχουν τον λόγο τους σ' αυτό το τραπέζι –η Κύπρος, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα.
Φυσικά, όπως συνήθως συμβαίνει στην πολιτική, όλοι οι ίσοι είναι ίσοι, αλλά μερικοί ίσοι είναι περισσότερο ίσοι από τους άλλους ίσους. Για τον λόγο αυτό οι ηγέτες των λιγότερο πετυχημένων κρατών εκλιπαρούν για κάποιο φιλικό χαμόγελο της Μέρκελ ή του Σόιμπλε (εξαιρετικά δύσκολο αυτό) μπροστά στους φωτογράφους. Η εύνοια των ισχυρών αποτυπώνεται στις μέρες μας πάνω στην τηλεοπτική εικόνα ευρείας κατανάλωσης. Εξάλλου, όπως ισχυρίζονται οι πολιτικοί της τελευταίας γενιάς, στην οικονομία και την πολιτική τα πάντα είναι θέμα «εμπιστοσύνης». Και το χαμόγελο των ισχυρών εμπνέει ακριβώς αυτήν τη ζητούμενη «εμπιστοσύνη» –σε μας τον κοινό λαό και, ίσως, στους πολυπόθητους επενδυτές.
Η ισότητα που διακρίνεται στα χαμόγελα δεν ανταποκρίνεται φυσικά στους αριθμούς. Είναι ένα από τα βασικά μειονεκτήματα της επικοινωνιακής μεθόδου αυτό. Διότι αυτό που τα χαμόγελα πιστοποιούν, ενοχλητικά το διαψεύδει η γλώσσα των αριθμητικών δεδομένων. Η τελευταία, μάλιστα, επανέρχεται ολοένα και πιο πιεστικά στο θέμα της ανισότητας της ισότητας. Εξηγούμαι πιο απλά για να μη χαθούμε στη μετάφραση.
Από το 2007, τελευταίο προ κρίσης έτος, ώς το πέμπτο έτος της τελευταίας, το 2012, το ελληνικό εθνικό προϊόν (ΑΕΠ) υποχώρησε σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20%. Στο τέλος του 2013 οι επίσημες εκτιμήσεις τοποθετούν τη διολίσθησή του στο 25%, δηλαδή στα ίδια επίπεδα που υποχώρησε το ΑΕΠ των χωρών της Ευρώπης ανάμεσα στα 1938 και 1946 –τότε όμως μάλλον έφταιγε ο πόλεμος! Παράλληλα με την ελληνική περίπτωση, αν και με ηπιότερους ρυθμούς, και άλλες ισότιμες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης βλέπουν τον εθνικό τους πλούτο να συρρικνώνεται. Στο ίδιο διάστημα χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία έχουν δει το εθνικό τους προϊόν να συρρικνώνεται κατά 5 ώς 15%.
Δεν πρόκειται για ανώδυνους αριθμούς. Η γενική αυτή κατάπτωση συνοδεύεται από φαινόμενα με μακρόχρονες παραγωγικές και κοινωνικές συνέπειες. Η ανεργία έχει επίσημα καταγραφεί στην Ελλάδα στο 26,8% του εργατικού δυναμικού, στην Ισπανία στο 26,6%, στην Πορτογαλία στο 16,3% και στην Ιταλία, που ακολουθεί με μικρή καθυστέρηση, στο 11,1%. Δεν πρόκειται μάλιστα για «συγκυριακή» ανεργία, έχει μακρόχρονο ορίζοντα και τείνει να γίνει καθεστώς, με όλες τις συνέπειες για την παραγωγική θέση των χωρών αυτών στον αυριανό κόσμο και για τις νέες γενιές που μεγαλώνουν εκεί.
Αντίθετα, σε άλλα σημεία της ισότιμης Ευρώπης η κατάσταση δεν είναι τόσο άσχημη, το αντίθετο μάλιστα. Στο ίδιο χρονικό διάστημα της κρίσης η Γερμανία είδε το εθνικό της προϊόν να ενισχύεται κατά περίπου 8%, επίδοση από τις καλύτερες σε σύγκριση με τα προ κρίσης δεδομένα. Βιομηχανικοί κολοσσοί στη χώρα αυτή –η Wolkswagen, για παράδειγμα– διατρέχουν τις πλέον κερδοφόρες περιόδους στην ιστορία τους. Η ανεργία βρίσκεται μόλις στο 5,4%!
Τα πλεονεκτήματα που αποκόμισε η Γερμανία στη διάρκεια της κρίσης είναι πλέον ορατά τόσο στο εσωτερικό της Ευρώπης όσο και στο παγκόσμιο σύστημα ισορροπιών. Η συρρίκνωση των δυνάμει ανταγωνιστικών οικονομιών μέσα στο πλαίσιο της Ε.Ε. –της Ιταλίας κατά 6%, της Γαλλίας σε ποσοστά στασιμότητας– βελτίωσε τη θέση της Γερμανίας στο ευρωπαϊκό σύστημα καθιστώντας την, στο πολιτικό πεδίο, αναμφισβήτητο ηγεμόνα. Στον διεθνή χώρο οι επιδόσεις της παρακολούθησαν ή και ξεπέρασαν την προσπάθεια των ΗΠΑ να ανακάμψει από τη δική της κρίση (ανάπτυξη στο ίδιο διάστημα 7%, ανεργία στο 7,8%) και κράτησαν το Βερολίνο στην κεντρική ομάδα των καπιταλιστικών μητροπόλεων.
Είναι πλέον προφανές ότι η κοινή προσπάθεια δεν οδηγεί αναγκαστικά σε κοινά αποτελέσματα. Είναι λιγότερο προφανείς οι τρόποι μέσα από τους οποίους ευνοούνται οι πλέον ισχυροί των εταίρων της Ε.Ε., άμεσα, διαμέσου της μεταφοράς πόρων από τους φτωχότερους προς αυτούς, ή έμμεσα, όπως, για παράδειγμα, από την προσέλκυση στελεχών και «εγκεφάλων». Οι αριθμοί όμως πιστοποιούν ότι κάτι γίνεται σ' αυτόν τον τομέα, σε αξιόλογες μάλιστα διαστάσεις.
Οι κυβερνώσες πολιτικές δυνάμεις στη χώρα μας μπορούν να είναι υπερήφανες ότι οι προσπάθειές τους κάπου «έπιασαν τόπο»(!). Και ότι οι θυσίες του ελληνικού λαού συνέβαλαν τα μέγιστα στη διατήρηση της παγκόσμιας θέσης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού –ιδιαίτερα στη γερμανική εκδοχή του.
………………………………………………………………………………………………………………………………..
*Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο ΑΠΘ
