Της Μάνιας Παπαδημητρίου*
Ο λόγος για το σχέδιο προγράμματος πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ –που συντομευμένο δημοσιεύθηκε για διαβούλευση– εξεγείροντας τόσες καλλιτεχνικές και καλλιτεχνίζουσες συνειδήσεις, ώστε πραγματικά προκαλεί τον καθένα να τοποθετηθεί όχι επί της ουσίας αλλά επί των αντιδράσεων! Αλήθεια, γιατί τόσες και τόσο έντονες αντιδράσεις; Ορισμένες μάλιστα χωρίς κανένα ουσιαστικό επιχείρημα και με ύφος –ορισμένες φορές υβριστικό και χυδαίο– που υπονομεύει τον όποιο δημόσιο διάλογο; Τι άραγε προκάλεσε τόση ταραχή; Μήπως γιατί διαβλέπουν ότι το μνημόνιο στον πολιτισμό, που προϋπήρξε και με δική τους ευθύνη του πραγματικού Μνημονίου και οδήγησε σε δραστική περιστολή και υποβάθμιση της καλλιτεχνικής παραγωγής και σε εξαθλίωση των καλλιτεχνών, ήρθε η ώρα που πρέπει να τελειώσει; Μήπως γιατί ψυχανεμίζονται ότι πλέον δεν θα είναι οι προνομιακές σχέσεις με τα ΜΜΕ και τα μεγάλα συμφέροντα που θα καθορίζουν σχεδόν τα πάντα στον χώρο του πολιτισμού;
Για τη διαμόρφωση του σχεδίου για το πρόγραμμα πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ συνεργάστηκαν πολλοί άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων. Ισως κάποιους από αυτούς μπορεί να μην τους γνωρίζουν οι παράγοντες, γιατί δουλεύουν χωρίς φανφάρες σε στέγες που δεν επισκέπτονται συχνά οι δημοσιογράφοι των μεγάλων συγκροτημάτων, και ούτε ενδιαφέρονται να πασχίσουν πολύ για να βρεθούν στις αυλές τους! Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι υστερούν σε γνώσεις, αξία, έργο και ιστορία!
Καλλιτέχνες, καθηγητές, πανεπιστημιακοί, μέλη και μη μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, άνθρωποι κυρίως, που έχουν με τη στάση τους αποδείξει τη διάθεση και τη διαθεσιμότητά τους να δουλέψουν στον τομέα της τέχνης και του πολιτισμού, όχι ως ένα κομμάτι ξεκομμένο από την υπόλοιπη κοινωνία, χαμένο μέσα στην αυτοαναφορικότητα της καλλιτεχνίας, αλλά ως ένα τμήμα της καθημερινότητας και της ενεργητικότητας των ανθρώπων, τόσο των παλαιότερων όσο και των νεότερων! Που βλέπουν την τέχνη ως θεραπεία ψυχής των πολιτών! Η τέχνη ήταν πάντα ο χώρος που ένωνε τον φτωχό με τον πλούσιο, τον γόνο υψηλών οικογενειών με το παιδί των υπηκόων του! Κι αυτό γιατί εκεί υπάρχει κάτι άλλο από το χρήμα που ενώνει τους ανθρώπους. Κι αυτό είναι η έμπνευση! Το ταλέντο! Για να επιτύχει όμως αυτό, να αναδειχθεί και να καρποφορήσει πρέπει η πολιτική να μεριμνήσει υπέρ της σχετικής ανεξαρτησίας της τέχνης από το ταμείο και μόνον! Αυτό δημιούργησε από παλιά την ανάγκη της συμμετοχής τμήματος του κρατικού προϋπολογισμού στη διαδικασία αυτή – πράγμα που συμβαίνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό σε όλες τις προηγμένες χώρες της Ευρώπης. Ομως στη δική μας χώρα δυστυχώς συμβαίνουν συχνά τερατογενέσεις.
Και καταντούμε, δίχως να το θέλουμε, ενώ νομίζουμε ότι νομοθετούμε υπέρ της τέχνης, να αντιλαμβανόμαστε ύστερα από χρόνια ότι ενισχύουμε σύστημα μεταπρατών αντί καλλιτεχνών! Και ότι τελικά η καλλιτεχνική δημιουργία –αντί να είναι ελεύθερη και ανεξάρτητη– γίνεται μπαλάκι ανάμεσα στις ιδιαιτερότητες και τις ιδιοτροπίες των εκάστοτε αλληλεξαρτήσεων ενός συστήματος, που μεγαλύτερες διαπλοκές έχει με το χρήμα και την εξουσία παρά με την ίδια την τέχνη! Εκεί μέσα συχνά πνίγονται, αντί να αναδεικνύονται, ταλέντα, παραχαράσσεται κομμάτι της καλλιτεχνικής ιστορίας, χάνεται υγιής και δημιουργικός χυμός στο όνομα προσωπικών ματαιοδοξιών και συγκεκριμένων επιχειρηματικών συμφερόντων!
Μελετώντας, για παράδειγμα, την ιστορία του ελληνικού θεάτρου τα τελευταία 20, 30, 40 χρόνια θα παρατηρήσει κανείς ότι οι παθογένειες που εμφανίζονται οφείλονται όχι στους συγκεκριμένους ανθρώπους που άσκησαν την εξουσία, αλλά στο δικαίωμα που τους έδωσαν τα ελλείμματα των θεσμών! Παραθέτω εδώ τη μαρτυρία ενός ουδέτερου παρατηρητή! Σύμβουλος δικηγόρος του τμήματος πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ, μελετώντας το νυν θεσμικό πλαίσιο των κρατικών μας θεάτρων, αναφώνησε με έκπληξη: «Καταπληκτικό! Θα λειτουργούσε τέλεια αν ήμασταν σε κοινωνία αγγέλων και διευθυντής ήταν ο Χριστός»!
Αγγελοι όμως και Χριστοί πόσοι κυκλοφορούν ανάμεσά μας; Επομένως είναι εύλογο να σκεφτεί κανείς να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο! Ανεξάρτητα από τον τελικό βαθμό αλλαγής του θεσμικού τοπίου/μοντέλου διακυβέρνησης των φορέων διαχείρισης του πολιτισμού, το βέβαιο είναι ότι ο διάλογος περί αυτού είναι αναγκαίος!…
Δεύτερο παράδειγμα! Η παιδεία των καλλιτεχνών μας, που είναι τα τελευταία 35 χρόνια αδιαβάθμητη με αποτέλεσμα ο καλλιτέχνης να μην έχει τη δυνατότητα να ισοβαθμήσει το πτυχίο του με καμία βαθμίδα εκπαίδευσης του ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού συστήματος, με τεράστιες συνέπειες απαξίωσης, ηθικής και υλικής!! Η πρόταση του προγράμματος; Να διαβαθμιστούν οι υπάρχουσες σπουδές και να αναβαθμιστούν στη συνέχεια!
Θα μπορούσα να συνεχίσω επί μακρόν για τέτοια και άλλα προβλήματα, που απασχόλησαν το τμήμα θεάτρου, κινηματογράφου, χορού, μουσικής κ.λπ. του ΣΥΡΙΖΑ ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις παθογένειες του κάθε κλάδου… Απλά θέματα. Ομως θέματα κεφαλαιώδη για την παραγωγή τέχνης και άρα πολιτισμού. Αφού βοηθούν στη δημιουργία ενός πλαισίου σοβαρού διαλόγου για το πώς και από ποιους παράγεται η τέχνη! Και πώς μπορεί να βοηθηθεί η εγχώρια παραγωγή και να έρθει σε ισότιμο διάλογο με τις άλλες χώρες της Ευρώπης!
Στη χώρα μας συνηθίζουμε είτε να επιδιδόμαστε σε υπερβολικές εθνικιστικές κορόνες σε σχέση με τη γλώσσα και τους αρχαίους προγόνους είτε, από την άλλη, να αυτομαστιγωνόμαστε ως Ελληνες για να «αποδείξουμε» ότι είμαστε δήθεν πολίτες του κόσμου!
Ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο άκρα, που επί πάρα πολλές δεκαετίες μονοπωλούν και διεκδικούν ακόμα πεισματικά αμφότερα να μονοπωλήσουν τον πολιτισμό μας, προσπάθησε το τμήμα πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ –με άξονα πάντα τους θεσμούς και όχι τα πρόσωπα και με διαρκή μέριμνα για την καθολική πρόσβαση των πολιτών στην πολιτιστική ύλη, χωρίς εξαιρέσεις και αποκλεισμούς– να κινηθεί στον διάλογο που προηγήθηκε για να καταλήξει στις προς διαβούλευση θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τον πολιτισμό!
Προς διαβούλευση! Και όχι προς διαβολή!
……………………………………………………………………………………………..
* Ηθοποιός, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ
